ABBERANCJE CHROMOSOMOWE

Aberracja chromosomowa (mutacja chromosomowa)

zmiana struktury lub liczby chromosomów. Do aberracji chromosomowych może dochodzić spontanicznie lub pod wpływem czynników mutagennych (np. promieniowanie jonizujące, promieniowanie ultrafioletowe, wysokiej temperatury)

Skutki abberancji chromosomowej

1. samoistne poronienia, - niepłodność, - zespoły wad rozwojowych, 2. zaburzenia różnicowania płci ze współistnieniem wad somatycznych

Abberancje chromosomowe

Zmiany struktury chromosomów są to aberracje powstające na skutek pęknięć a następnie łączenia się odcinków w odmiennym już porządku. Mają one ogromne znaczenie dla ewolucji, ponieważ zmieniają położenie genów, a tym samym wpływają na szansę rekombinacji

Aneuploidia

polega na dodaniu lub utracie jednego chromosomu do diploidalnego garnituru chromosomowego.

Poliploidia cz1

zwielokrotnienie liczby chromosomów o n (np. 3n, 4n itd.). Poza kilkoma wyj., aberracje liczb. prowadzą do obumarcia zarodka/płodu, urodzenia mart. plodu lub zgonu okołoporod. płodu. stanowią ok. 50% przyczyn poronień samoistnych w I tr. ciąży

Poliploidia cz2

Poł. prawidłowego plemnika (n) z nieprawidłową gametą żeńską (n+1 lub n-1) prowadzi do powst.: zygoty trisomicznej (47 ch) lub zygoty monosomicznej (45 ch.) Wszystkie komórki rozwijającego się zarodka mają tę samą nieprawidłową liczbę chromosomów

Zespół Downa

trisomia chromosomu 21, kariotyp: 47, XX/XY +21; częstość występowania 1:800 - 1:1000 i wzrasta wraz z wiekiem (1:30 u 45-letnich kobiet).

Zespół Edwardsa

trisomia ch. 18, kariotyp: 47, XX/XY +18; występ. u ok. 1/3000 żywo urodzonych noworodków, częściej u potomstwa kobiet po 35 r.ż; większość dzieci (ponad 90%) umiera w 1m.ż. te, które przeżyw. 1 rok -> głębokie upośledzenie rozwojowe

Zespół Turnera

utrata chromosomu X - monosomia, kariotyp: 45, X0; wady narządów wewnętrznych: niewydolność jajników (bezpłodność); większość kobiet prowadzi normalne życie zawodowe i rodzinne.

Zespół Klinefeltera

dod.ch. X u płci męskiej, kariotyp: 47, XXY; występ. z częstością 1/800 noworodków płci męskiej; do rozpoznania dochodzi najczęściej u dorosłych mężczyzn w zw. z bezpłodnością i niedorozwojem gonad; obec. drugiego ch. X uniemoż. normalną spermatogen.

Triploidia cz1

3n (3 x 23); kariotyp: 69, XXX, XXY lub 69, XYY; powstaje w wyniku zapłodnienia komórki jajowej dwoma plemnikami (dispermia); kariotyp: 69, XXY lub przez połączenie dwóch gamet, w tym jednej nieprawidłowej – diploidalnej;

Triploidia cz2

kariotyp: 69, XXY lub 69, XXX. Jest aberracją letalną; prowadzi do obumarcia płodu (poronienia samoistne; najczęściej) lub śmierci noworodka

Tetraploidia

obecność dwóch dodatkowych haploidalnych zestawów chromosomów: 4n (92 chromosomy); powstaje w wyniku nieprawidłowego pierwszego podziału zygoty, bezpośrednio po zapłodnieniu. Jest aberracją letalną, prowadzącą do obumarcia zarodka /płodu

Aberracje strukturalne chromosomów:

powstają w wyniku złamania jednego lub kilku chromosomów i nieprawidłowego połączenia się fragmentów chromosomów podczas podziału komórkowego (mitozy, mejozy) lub zapłodnienia.

Aberracje strukturalne chromosomów (2rodzaje)

Aberracje strukturalne zrównoważone nie powodują ubytku lub zwiększenia ilości materiału genetycznego. Aberracje strukturalne niezrównoważone prowadzą do ubytku lub nadmiaru materiału genetycznego.

Delecje

utrata fragmentu chromosomu w wyniku jednego złamania (delecja terminalna) lub dwóch złamań (delecja interstycjalna) chromosomu.

Translokacje

powstają w wyniku złamania jednego chromosomu i przyłączenia się złamanego fragmentu do terminalnej części innego chromosomu lub równoczesnego złamania się dwóch chromosomów różnych par i wzajemnej zamiany fragmentów pomiędzy tymi chromosomami (t. wzajem)

Przewlekła białaczka szpikowa (CML)

translokacja wzajemna pomiędzy chromosomem 9 i 22. Powstaje mniejszy chromosom, nazywany chromosomem filadelfijskim (Ph)

Mutacje genowe

To utrwalone zmiany w sekwencji zasad nukleotydowych w pojedynczym genie.

Mutacje spontaniczne

są spowodowane błędami w czasie replikacji DNA

Mutacje indukowane

spowodowane działaniem czynników fizycznych (np. promieniowanie UV, promieniowanie jonizujące), substancji chemicznych (np. nitrozaminy, aktywne formy tlenu powstające w m. tlenowym) i czynników biologicznych (np. niektóre wirusy)

Anemia sierpowatokrwinkowa

jest spowodowana mutacja punktową

Mukowiscydoza

przyczyną są mutacje w genie CFTR