architektura historia sztuki 2

edikula

Kapliczka, przy budynku lub w jego obrysie, charakterystyczna dla architektury starożytnej i renesansu. Może ona być w postaci niszy lub stojąca samodzielnie. Najczęściej zwieńczona frontonem opartym na pilastrach lub kolumnach.

blenda

Płytka wnęka w ścianie, o wykroju arkady lub okna, bez prześwitu.

lizena

Płaski, pionowy występ w murze zewnętrznym.

pilaster

Element architektoniczny w formie płaskiego filara, nieznacznie występującego przed lico ściany.

boniowanie

Dekoracyjne opracowanie krawędzi oraz lica ciosu kamieni, podkreślające ich układ.

rustyka

Sposób dekoracyjnego obrobienia faktury powierzchni muru kamiennego lub kamiennej okładziny ściennej, tak aby miały surowy wygląd.

attyka

Górny element elewacji budynku w postaci ścianki, balustrady lub rzędu sterczyn, osłaniający dach.

mezzanino (półpiętro)

Niska kondygnacja między piętrami (często między parterem a pierwszym piętrem) pojawiająca się w architekturze pałacowej. Powierzchnia przeznaczona na pokoje gościnne, dla służby lub dzieci.

kampanila

Dzwonnica kościelna charakterystyczna dla architektury włoskiej, wyodrębniona z bryły kościoła i budowana obok niej.

baptysterium

Budowla przeznaczona do wykonywania obrzędu chrztu, niekiedy usytuowana w pobliżu kościoła. Określenie „baptysterium” odnosi się także do samej niecki chrzcielnej, umożliwiającej przynajmniej częściowe zanurzenie kandydata do chrztu.

obelisk

Pomnik w formie wysokiego, smukłego słupa, najczęściej o czworobocznej podstawie, wykonanego z jednego bloku skalnego.

pylon

Wieża o prostokątnej podstawie, wznoszona parami i zwężająca się ku górze.

peripteros

Budowla, którą otacza pojedyncza kolumnada.

tolos

W starożytności budowla na planie okrągłym, najczęściej o przeznaczeniu kulturowym.

belkowanie

Element konstrukcyjny leżący poziomo na kolumnach, półkolumnach i pilastrach. Składa się z trzech części: architrawu, fryzu i gzymsu.

gzyms

Wysunięty przed lico ściany, zwykle profilowany element architektoniczny w postaci poziomej listwy wystającej przed lico muru, która chroni elewację budynku lub jej fragment przed ściekającą wodą deszczową. Oddziela poszczególne kondygnacje.

fryz

Pośredni, poziomy człon belkowania z reguły położony między architrawem i gzymsem; ogólnie – każdy poziomy pas dekoracyjny.

architraw

Główny (najniższy) poziomy człon belkowania antycznego, który podtrzymywał belki stropu.

woluta

Element architektoniczny i motyw ornamentacyjny w formie spirali lub zwoju.

echinus

Lekko wygięty element architektoniczny pod abakusem kapitelu kolumny w porządku doryckim lub toskańskim. Ma kształt podobny do płaskiej poduszki.

abakus

czworoboczna płyta będąca najwyższą częścią głowicy kolumny[1], pośrednicząca wraz z nią w przenoszeniu ciężaru belkowania na trzon kolumny.