ATMOSFERA

ATMOSFERA

powłoka gazowa otaczająca Ziemię lub inne ciało niebieskie. jej istnienie warunkuje życie na Ziemi

SKŁAD ATMOSFERY

AZOT 78,08%/ TLEN 20,94/ ARGON 0,93%/ DWUTLENEK WĘGLA 0,03%/ neon, hel, metan, krypton, wodór podtlenek azotu, tlenek węgla, ksenon - 0,02%

WARSTWY ATMOSFERY

TROPOSFERA - tropopauza - STRATOSFERA - stratopauza - MEZOSFERA - mezopauza - TERMOSFERA - EGZOSFERA

TURBULENCJA

nieuporządkowany ruch powietrza, wywołany np. nierównomiernym nagrzewaniem się podłoża

KONWEKCJA

uporządkowane pionowe ruchy powietrza; dzięki nim ciepło jest przenoszone na duże wysokości

ADWEKCJA

poziomy ruch mas powietrza o różnej temperaturze

PROCESY ADIABATYCZNE

polegają na ochładzaniu się masy powietrza na skutej jej wznoszenia lub ogrzewaniu w wyniku jej opadania; procesy te zachodzą bez wymiany ciepła z otoczeniem

PRZEMIANY FAZOWE WODY

powodują wymianę ciepła w atmosferze; w wyniku dostarczenia ciepła dochodzi do parowania, natomiast w wyniku skraplania - ciepło zostaje oddane

RADIACJA

inaczej promieniowanie; jest jednym z najmniej efektywnych sposobów wymiany ciepła, mającym jednak udzial w wielu procesach atmosferycznych

PROCESY WYMIANY CIEPŁA

turbulencja, konwekcja, adwekcja, procesy adiabatyczne, przemiany fazowe wody, radiacja

GRADIENT SUCHOADIABATYCZNY

miara ochłodzenia lub ogrzania powietrza suchego przypadająca na obraną jednostkę wysokości przy jego podnoszeniu się lub opadaniu; wynosi 1C/100m

GRADIENT WILGOTNOADIABATYCZNY

miara ochłodzenia lub ogrzania powietrza wilgotnego przypadająca na obraną jednostkę wysokości przy jego podnoszeniu się lub opadaniu; gradient ten wynosi 0,3-0,5C/100m

ŚREDNI GRADIENT ADIABATYCZNY

przeciętna zmiana temperatury powietrza na jednostkę wysokości przy jej podnoszeniu się lub opadaniu; wynosi 0,65C/100m

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ROZKŁAD TEMPERATURY POWIETRZA

szerokość geograficzna, wysokośc n.p.m., rzeźba terenu, odległość od mórz i oceanów, prądy morskie, charakter podłoża

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ILOŚĆ ENERGII DOCIERAJĄCEJ DO POWIERZCHNI z

kąt padania promieni słonecznych, długość dnia, stopień zachmurzenia, przezroczystość atmosfery, zawartość w atmosferze pary wodnej, ekspozycja i nachylenie stoków, pokrycie szatą roślinną, rodzaj podłoża - jego barwa i gładkość

ALBEDO

zdolnośc odbijania promieniowania przez daną powierzchnię [ilość promieniowania odbitego/ilość promieniowania padającego * 100%

SZEROKOŚĆ GEOGRAFICZNA (czynnik wpływający na rozkład temperatury)

wyznacza ogóle prawidłowości w ozkładzie temperatury powietrza na Ziemi. ze względu na kulisty kształt Ziemi oraz wykonywane przez nią ruchy promieniowanie słoneczne nie dociera równomiernie do każdego punktu jej powierzchni.

WYSOKOŚĆ NAD POZIOMEM MORZA (czynnik wpływający na rozkład temperatury)

spadek temperatury powietrza wraz ze wzrostem wysokości wynosi średnio 0,6C na każde 100m. og

RZEŹBA TERENU (czynnik wpływający na rozkład temperatury)

sprawia, że na półkuli północnej stoki o ekspozycji północnej są chłodniejsze od stoków o ekspozycji południowej, które są dłużej wystawione na działanie promieni słonecznych. natomiast na półkuli południowej jest odwrotnie.

ODLEGŁOŚC OD MÓRZ I OCEANÓW (czynnik wpływający na rozkład temperatury)

im bliżej wielkich zbiorników wodnych tym mniejsze wahania temperatury, b w chłodnej porze roku nagrzana w lecie woda ochładza się wolniej od lądu, przez co wpływa na podniesienie temperatury obszarów nadmorskich. w ciepłej porze woda nagrzewa się wolniej

PRĄDY MORSKIE (czynnik wpływający na rozkład temperatury)

powodują wzrost (prądy cieple) lub obniżenie (prądy zimne) temperatury powietrza na obszarach będacych w zasięgu ich oddziaływana.

CHARAKTER PODŁOŻA (czynnik wpływający na rozkład temperatury)

na obszarach zwatych kompleksów leśnych notuje się niższe, a na obszarach zurbanizowanych wyższe dobowe i roczne amplitudy. najwięcej promieniowania pochłaniają powierzchnie ciemne przez niskie albedo.

NAJWYŻSZE DOBOWE AMPLITUDY TEMPERATURY POWIETRZA

występują na obszarach pustynnych w strefie zwrotnikowej. w ciągu dnia silnie nagrzewa się podłoże. po zachodzie Słonca dopływ promieniowania ustaje, a z powodu braku zachmurzenia powietrze bardzo szybko oddaje ciepło.

ŚREDNIA ROCZNA AMPLITUDA TEMPERATURY (najniższa i najwyższa)

ma wartość najniższą w strefie równikowej - niewielkie różnice w dopływie promieniowania krótkofalowego w ciągu roku. wartość najwyższa - północno-wschodnia Azja przez bardzo niskie wartości temperatury zimą, które są efektem silnego wychłodzenia

WYŻ BARYCZNY (antycyklon)

układ zamkniętych izobar, w kórym ciśnienie atmosferyczne wzrasta w kierunku środka ukladu; najwyższą wartość ciśnienie osiąga więc w centrum układu

NIŻ BARYCZNY (cyklon)

układ zamkniętych izobar, w którym ciśnienie atmosferyczne maleje w kierunku środka układu; w centrum tego układu wartość ciśnienia jest zatem najniższa

WIATR

poziomy ruch powietrza w dolnej warstwie troposfery, wywołany różnicą ciśnienia atmosferycznego. różnica ta wynika z nierównomiernego nagrzewania się powierzchni ziemi. skierowany zawsze od obszarów o wyższym ciśnieniu do obszarów o niższym ciśnieniu.

PRĄDY KONWEKCYJNE WSTĘPUJĄCE

powstają nad obszarami silnie nagrzanymi, gdzie powietrze przy powietrze przy powierzchni ziemi rozpręża się (wzrasta jego objętość i maleje gęstość). wskutek tego powietrze unosi się - powstaje niż

PRĄDY KONWEKCYJNE ZSTĘPUJĄCE

tworzą się nad obszarami o niskich wartościach temperatury, gdzie nacisk na podłoże, wywoływany przez opadające zimne i gęste powietrze, powoduje wzrost ciśnienia atmosferycznego - tworzy się wyż