BIOTECHNOLOGIA ICHIP

ANABOLIZM

zespół reakcji chemicznych zachodzących w żywych organizmach, zazwyczaj z udziałem enzymów, polegający na syntezie z niskocząsteczkowych prekursorów bardziej złożonych polimerów

AUTOKLAW

hermetycznie zamykany reaktor chemiczny przeznaczony do okresowego prowadzenia reakcji pod zwiększonym ciśnieniem i w podwyższonej temperaturze. Służy do wyjaławiania materiałów opatrunkowych, narzędzi chirurgicznych, szkła laboratoryjnego

BIODIESEL

estry metylowe kwasów tłuszczowych

BIOŁUGOWANIE

przemiana przez drobnoustroje nierozpuszczalnych siarczków metali do rozpuszczalnych siarczanów, pozwala na pozyskiwanie metali z rud ubogich

BIOMASA

; kompozycja substancji komórek wytwarzanych w wyniku masowej hodowli drobnoustrojów bądź hodowli komórek roślinnych i zwierzęcych

BIOTECHNOLOGIA

zintegrowane zastosowanie biochemii, mikrobiologii i inżynierii procesowej w celu technicznego wykorzystania zdolności drobnoustrojów, kultur tkankowych lub ich części

CHEMOLITROTROFY

mikroorganizmy dla których źródłem energii są utleniane substancje nieorganiczne np. bakterie nitryfikacyjne, bakterie denitryfikacyjne, bakterie żelaziste

CHEMOSTAT

bioreaktor przepływowy, w którym prowadzi się hodowlę ciągłą; w warunkach ustalonych stężenia pożywki i biomasy w reaktorze są stałe

CZAS DZIESIĘCIOKROTNEJ REDUKCJI

czas, po którym w danej temperaturze, liczebność populacji mikroorganizmów ulegnie dziesięciokrotnemu zmniejszeniu; powiązany jest ze stałą szybkość śmierci termicznej drobnoustrojów

CZYSTA KULTURA

potomstwo jednego osobnika

DIALIZA

proces membranowego rozdziału składników roztworów spowodowany różnicami w szybkości ich dyfuzji w membranie

EFEKT PASTEURA

hamowanie procesów fermentacyjnych przy zwiększonym stężeniu tlenu

ELEKTROFOREZA

metoda rozdziału naładowanych cząsteczek w zależności od ich tempa migracji w polu elektrycznym

FAGI, BAKTERIOFAGI

wirusy atakujące bakterie

FOTOAUTOTROFY

autotroficzne organizmy pozyskujące pożywienie na drodze fotosyntezy. zalicza się je do roślin, protistów i sinic

FOTOINHIBICJA

zjawisko hamowania fotosyntezy przy dużych natężeniach światła

HETEROTROFIZM

odżywianie się organizmów jedno- lub wielokomórkowych złożonymi substancjami organicznymi (cudzożywność)

INOKULUM

porcja mikroorganizmów wprowadzona do reaktora w celu zapoczątkowania hodowli

KATABOLIZM

procesy metaboliczne prowadzące do rozkładu składników pokarmu, także własnych złożonych składników ustroju; w procesie katabolizmu stopniowo uwalnia się energia

KONIUGACJA

przenoszenie materiału genetycznego z jednej komórki do drugiej

KULTURY STARTOWE

odpowiednio wyselekcjonowane drobnoustroje dodawane do żywności w celu poprawy wyglądu, zapachu i smaku oraz wydłużenia trwałości

LIOFILIZACJA

suszenie pod próżnią zamrożonej kultury zawieszonej w pożywce ochronnej (1 etap: zamrażanie w -73ºc w suchym lodzie z etanolem; 2 etap: sublimacja pod obniżonym ciśnieniem ok. 10pa)

MELASA

produkt uboczny produkcji cukru; zawiera sacharozę i cukry proste

METABOLITY

końcowe lub pośrednie produkty przemian biologicznych prowadzonych pod wpływem organizmów żywych

METABOLITY PIERWTONE

niskocząsteczkowe związki naturalne, bez których niemożliwe jest funkcjonowanie danego organizmu żywego

METABOLITY WTÓRNE

grupa związków organicznych, które nie są bezpośrednio niezbędne do wzrostu i rozwoju organizmu

METABOLIZM

suma wszystkich fizycznych i chemicznych procesów przemiany materii w żywym organizmie, w tym w komórkach drobnoustrojów, dzięki którym komórki żyją i funkcjonują oraz jest wytwarzana energia wykorzystywana przez organizm (katabolizm+anabolizm)

MUTACJA

dziedziczna zmiana genowa (jednego allelu w drugi allel) lub chromosomowa (zmiana w budowie chromosomu lub ich liczebności)

MUTAGEN

czynnik fizyczny lub chemiczny wywołujący mutacje w materiale genetycznym

PASTERYZACJA

niszczenie tylko form wegetatywnych mikroorganizmów

PODŁOŻA MINIMALNE

podłoża ubogie w składniki odżywcze, zawierają tylko składniki niezbędne do podtrzymania funkcji życiowych lub danej funkcji mikroorganizmu

POŻYWKA

mieszanina substancji pokarmowych stosowana w hodowli wybranych organizmów, np. drobnoustrojów

PROBIOTYKI

preparaty mikrobiologiczne zawierające naturalne bakterie przewodu pokarmowego; stymulatory wzrostu, poprawiają trawienie i przyswajanie paszy

PROTOPLASTY

komórki pozbawione całkowicie ściany komórkowej

PRZEMIANA PODSTAWOWA (PRZEMIANA EDNOGENNA)

procesy zużywające energię wytworzoną w wyniku przemian katabolicznych, służące jedynie podtrzymaniu funkcji życiowych komórek

REPRESJA KATABOLICZNA

polega na hamowaniu syntezy niektórych enzymów biorących udział w metabolizmie i w efekcie prowadzi do zahamowania wytwarzania pożądanego produktu

SERWATKA

- produkt uboczny przemysłu mleczarskiego, ciecz otrzymana po wytrąceniu kazeiny z mleka

SKRINING

pozyskiwanie szczepów o znaczeniu technologicznym

SPECYFICZNOŚĆ SUBSTRATOWA

właściwość enzymów, która polega na tym, że enzym łączy się tylko z konkretnym substratem, do którego dopasowuje się jego centrum aktywne

STERYLIZACJA

wyjaławianie proces prowadzący do zniszczenia wszystkich form mikroorganizmów (wegetatywnych i przetrwalnikowych) oraz wirusów

SZCZEP

populacja drobnoustrojów w obrębie gatunku lub odmiany

TRANSDUKCJA

przenoszenie informacji genetycznej za pośrednictwem bakteriofaga

TRANSFORMACJA

przenoszenie materiału genetycznego ze środowiska do komórki

ANTYGEN

substancja ożywiona lub nieożywiona, która pobudza organizm do wytwarzania przeciwciał lub komórek uczulonych i reaguje z nimi w sposób swoisty

BAKTERIOFAGI

wirusy bakteryjne, grupa wirusów, dla których komórkami docelowymi są bakterie. Są bezwzględnymi pasożytami komórkowymi, a ich cykl życiowy związany jest z komórkami bakterii.

BIOETANOL

substytut lub biokomponent ropopochodnych paliw pędnych

BIOGAZ

powstaje w procesie beztlenowej fermentacji odpadów organicznych [skład: metan, CO2, inne (azot, siarkowodór, tlenek węgla, amoniak, tlen)]

BIOLOGICZNE ZAPOTRZEBOWANIE NA TLEN BTZ

określa ilość tlenu (w mg O2/dm3) zużywanego w ciągu 5 dni, w czasie biologicznej degradacji danego ścieku przy udziale bakterii

CENTRUM AKTYWNE ENZYMU

specyficzny region w cząsteczce białka enzymatycznego, uczestniczący w wiązaniu substratu i w przetwarzaniu go w produkt

CHEMICZNE ZAPOTRZEBOWANIE NA TLEN CHZT

określa ilość tlenu (lub czynnika utleniającego jak dwuchromian potasu lub nadmanganian potasu) potrzebną do utlenienia substancji organicznych ścieku

CIĄGŁE MODELE WZROSTU

– modele, które traktują biomasę jako homogeniczną „biofazę” (brak ziarnistości struktury biomasy, komórki żywe są nierozróżnialne). Takie podejście eliminuje konieczność opisu zjawisk związanych z istnieniem indywidualnych mikroorganizmów.

EFEKT CRABTEREEGO

hamowanie produkcji enzymów odpowiedzialnych za tlenowy metabolizm węglowodanów występujące przy wysokich stężeniach cukrów prostych -w warunkach tlenowych powstaje etanol

ENZYM

substancja białkowa katalizująca różne przemiany biochemiczne. Występuje w każdej żywej komórce, w której pełni rolę katalizatorów przemian metabolicznych

FLOKULACJA

zdolność komórek będących w zawieszeniu do tworzenia większych skupień i konglomeratów w postaci kłaczków, które ulegają szybkiej sedymentacji; może być naturalna lub z udziałem elektrolitów

HETEROTROFY

organizmy jedno lub wielokomórkowe, które odżywiają się złożonymi substancjami organicznymi (pożywienie od fotoautotrofów)

IMMOBILIZACJA

zespół metod, które ograniczają całkowicie lub częściowo swobodę poruszania się materiału biologicznego (komórek drobnoustrojów, enzymów, organelli komórkowych, tkanek roślinnych i zwierzęcych) na podłożu stałym czy też wewnątrz specyficznych struktur

INHIBITOR

katalizator ujemny, substancja lub związek zmniejszający szybkość niektórych reakcji

KATAL

ilość enzymu, która katalizuje przemianą 1 mola substratu w ciągu 1 sekundy w warunkach optymalnych

KOMORA LAMINARNA

urządzenie wykorzystywane do pracy laboratoryjnej w warunkach sterylnych, Zachodzi w niej przepływ laminarny jałowego powietrza, które wcześniej został poddane filtracji przez specjalny filtr. Komora wyposażona jest też w lampę ultrafioletową

MIĘDZYNARODOWA JEDNOSTKA STANDARDOWA U

taka ilość enzymu, która katalizuje przemianę 1 mikromola substratu w produkt w ciągu 1 minuty w optymalnych dla tego enzymu warunkach procesowych (pH i temperatura)

MODELE WZROSTU DROBNOUSTROJÓW

uproszczone ilościowe opisy wzrostu drobnoustrojów podające zależności pomiędzy wybranymi parametrami środowiska, w którym wzrastają (stężenie, temp. pH itp.) szybkością przyrostu biomasy i szybkością wytwarzania wybranych produktów metabolizmu

MODELE WZROSTU USTALONEGO

modele, które pomijają istnienie stanów nieustalonych w przemianach metabolicznych (np. kinetyka Monoda).

ODPORNOŚĆ BIERNA

odporność nabyta po zastosowaniu ludzkiej lub zwierzęcej surowicy zawierającej przeciwciała

ODPORNOŚĆ CZYNNA

organizm sam wytwarza przeciwciała po kontakcie z antygenem

PRZECIWCIAŁA MONOKLONALNE

–zbiór przeciwciał, które wykazują jednakową swoistość względem danego antygenu, ewentualnie takie samo lub podobne powinowactwo. Takie przeciwciała otrzymywane są z jednego klonu limfocytów B

PRZETRWALNIKI (SPORY)

struktury jedno– lub wielokomórkowe, które zapewniają organizmom przetrwanie niekorzystnych czynników środowiska. Możliwość przeżycia w ekstremalnych warunkach zapewnia przetrwalnikom gruba osłona

REGIOSELEKTYWNOŚĆ

zdolność katalizowania tylko jednej z kilku termodynamicznie możliwych przemian (np. z kilku takich samych grup funkcyjnych w substracie –wyróżnia tylko jedną)

STAŁA MICHAELISA-MENTEN

wielkość liczbowa, określająca stężenie substratu w molach na litr roztworu, przy którym szybkość reakcji enzymatycznej jest równa połowie szybkości maksymalnej osiąganej przy wysyceniu enzymu substratem i niezależnej już od dalszego wzrostu jego stężenia

STRES HYDRODYNAMICZNY

niszczące działanie sił ścinających, generowanych podczas intensywnego mieszania i napowietrzania medium hodowlanego, na hodowane komórki

SUROWICA

osocze krwi pozbawionej czynnika krzepnięcia krwi

SZCZEPIONKA

preparat zawierający antygeny w formie żywych lub zabitych drobnoustrojów albo produktów ich metabolizmu. Antygen wywołuje reakcję immunologiczną, co prowadzi do uzyskania odporności czynnej organizmu – wytworzenia przeciwciał

INHIBITOR KOMPETYCYJNY

łączy się z wolnym enzymem w sposób, który nie pozwala na związanie substratu przez cząstkę enzymu