blinkist der zufall, das universum und du

 0    14 kartičky    nietonie12
stáhnout mp3 Vytisknout hrát zkontrolovat se
 
otázka odpověď
auftauchen, taucht auf, tauchte auf, aufgetaucht
De Fontgibu tauchte dort auf, weil er sich in der Adresse geirrt hatte! Kann so etwas wirklich Zufall sein?
začněte se učit
pojawić się
De Fontgibu pojawił się tam, ponieważ pomylił adres! Czy to naprawdę może być przypadek?
das Muster
Es kann und es gibt keinen Beweis für das Gegenteil. Trotzdem suchen wir Menschen verzweifelt nach Gründen, Mustern und Zusammenhängen, sobald etwas Unwahrscheinliches passiert.
začněte se učit
wzór
Może i nie ma dowodów na to, że jest inaczej. Niemniej jednak my, ludzie, desperacko szukamy powodów, wzorców i powiązań, gdy tylko wydarzy się coś nieprawdopodobnego.
föppeln, föppelt, föppelte, hat geföppelt
die Kollegen des Wolfgang Pauli (1900-1958) foppten ihren Freund mit der Wortneuschöpfung des „Pauli-Effekts“: Pauli war felsenfest davon überzeugt, dass seine physikalischen Instrumente vorzugsweise dann den Geist aufgaben, wenn er in der Nähe war.
začněte se učit
nabierać, drażnić, kpić
Koledzy teoretyka fizyki i laureata nagrody nobla Wolfganga Pauliego (1900-1958) drażnili się ze swoim przyjacielem neologizmem „efektu Pauliego”: Pauli był głęboko przekonany, że jego fizyczne instrumenty oddały ducha, gdy był w pobliżu.
berücksichtigen, berücksichtigt, berücksichtigte, hat berücksichtigt
Erst das Berufungsverfahren deckte den Rechenfehler auf. Arzt und Richter hatten nicht berücksichtigt, mit welcher Wahrscheinlichkeit eine Mutter ihr eigenes Kind ermordet. Die ist bei Neugeborenen nämlich noch geringer als ein plötzlicher Kindstod.
začněte se učit
uwzględnić
Dopiero proces odwoławczy ujawnił błąd obliczeniowy. Lekarz i sędzia nie brali pod uwagę prawdopodobieństwa zamordowania przez matkę własnego dziecka. U noworodków jest nawet niższa niż nagła śmierć niemowlęcia.
nachstellen, stellt nach, stellte nach, hat nachgestellt
Wenn etwas Unwahrscheinliches passiert, können wir nur schwer an Zufall glauben. Aber ist es wirklich plausibler, dass Monsieur de Fontgibu Plumpudding essenden Dichtern nachstellte? Zufall bedeutet nämlich nicht, dass es keine Ursache gibt!
začněte se učit
śledzić
Kiedy dzieje się coś mało prawdopodobnego, trudno nam uwierzyć w zbieg okoliczności. Ale czy naprawdę bardziej prawdopodobne jest, że pan de Fontgibu śledził poetów jedzących pudding śliwkowy? Zbieg okoliczności nie oznacza, że nie ma przyczyny!
der Trotz
Und doch erweisen sich Voraussagen all dieser geballten Sammelwut und Rechenkraft zum Trotz noch immer als schwierig. Denn irgendwo hat irgendwie immer noch eine andere Kraft ihre Finger im Spiel. Nennen wir sie: das Chaos.
začněte se učit
przekora, bunt
A jednak, pomimo całej tej skoncentrowanej manii zbierania i mocy obliczeniowej, przewidywania wciąż okazują się trudne. Ponieważ gdzieś, jakoś, inna siła jest nadal zaangażowana. Nazwijmy to chaosem.
stürzen, stürzt, stürzte, ist gestürzt
Newton widmete sich dieser Frage zunächst beim sogenannten Zweikörperproblem. Wenn z.B. ein Meteorit in einen Planeten stürzt, verändert er dessen Geschwindigkeit und Kurs.
začněte se učit
upadać, runąć
Newton najpierw odniósł się do tego pytania za pomocą tak zwanego problemu dwóch ciał. Na przykład, kiedy meteoryt uderza w planetę, zmienia swoją prędkość i kurs.
überschaubar (Auswirkungen)
Die Umlaufbahn des Planeten würde sich verändern und die ursprüngliche Prognose wäre fehlerhaft. In einem regulären System hätte eine solche Unregelmäßigkeit noch überschaubare Auswirkungen
začněte se učit
dający się oszacować, przejrzysty (skutki)
Orbita planety uległaby zmianie, a pierwotna prognoza byłaby błędna. W zwykłym systemie taka nieprawidłowość nadal miałaby możliwe do opanowania skutki
[an jdm/etw] scheitern
Schwieriger wird das Ganze in einem chaotischen System. Newton scheiterte bereits an der Berechnung des Dreikörperproblems
začněte se učit
doznać [przez kogoś/coś] porażki
W chaotycznym systemie wszystko staje się trudniejsze. Newton już zawiódł przy obliczaniu problemu trzech ciał
vortasten, tastet vor, tastete vor, hat vorgetastet
Es braucht einen Computer, der sich Schritt für Schritt vortastet, also immer wieder auf der Grundlage aktueller Messdaten neue Kalkulationen anstellt.
začněte se učit
poruszać się ostrożnie/po omacku
Potrzebny jest komputer, który krok po kroku wyczuwa swoją drogę do przodu, czyli stale dokonuje nowych obliczeń na podstawie aktualnych danych pomiarowych.
zarte
Der zarte Flügelschlag eines winzigen Schmetterlings kann eine Veränderung des geplanten Ausgangszustands bewirken, der zusammen mit vielen anderen Änderungen über längere Zeit hinweg gigantische Auswirkungen
začněte se učit
delikatny
Delikatne trzepotanie skrzydełek malutkiego motyla może spowodować zmianę od planowanego stanu początkowego, co wraz z wieloma innymi zmianami może mieć gigantyczne efekty w długim okresie czasu
die Entstehung
die Entstehung eines Wirbelsturms, der drei Jahre später an eine Tausende Kilometer entfernte Küste donnert.
začněte se učit
pojawienie się
pojawienie się huraganu, który trzy lata później uderzył w wybrzeże oddalone o tysiące kilometrów.
die Abweichung
Mit anderen Worten: Die kleinsten Abweichungen machen langfristige Prognosen unendlich schwer. Nun könnte man meinen, man müsse einfach den Anfangszustand genauer vermessen.
začněte se učit
odchylenie, różnica
Innymi słowy: Najmniejsze odchylenia sprawiają, że prognozy długoterminowe są nieskończenie trudne. Można by pomyśleć, że po prostu trzeba było dokładniej zmierzyć stan początkowy.
überlisten, überlistet, überlistete, hat überlistet
Egal wie genau wir messen, wir können das Chaos nicht überlisten.
začněte se učit
przechytrzyć
Bez względu na to, jak dokładnie mierzymy, nie możemy przechytrzyć chaosu.

Chcete-li přidat komentář, musíte se přihlásit.