chemiczny kontekst życia

W jaki sposób tworzą się jony?

W wyniku przeniesienia jednego lub kilku elektronów z atomu jednego pierwiastka na atom drugiego

Podaj przykład- co może wzbudzić elektron i przenieść go na wyższy energetycznie poziom

światło słoneczne

Na którą powłokę powraca elektron, kiedy traci energię?

na powłokę bliższą jądra

Kiedy elektron traci energię, powraca ona do środowiska jako

ciepło

Co decyduje o chemicznych właściwościach atomu?

rozmieszczenie elektronów na powłokach elektronowych

Czy izotopy radioaktywne są zagrożeniem dla zdrowia i życia?

tak

Czym jest datowanie izotopowe?

metoda określania absolutnego wieku skał i skamieniałości oparta na czasie połowicznego rozpadu izotopów radioaktywnych

Czym jest okres połowicznego rozpadu izotopu?

czas, w którym liczba nietrwałych obiektów lub stanów zmniejsza się o połowę. Oznacza to, że wówczas 50% izotopów wyjściowych ulega rozpadowi.

Czy na okres połowicznego rozkładu izotopu mają wpływ takie czynniki jak temperatura, ciśnienie lub jakaś inna środowiskowa zmienna?

Nie

Jakie cząsteczki subatomowe są bezpośrednio zaangażowane w reakcje chemiczne pomiędzy atomami?

elektrony

Elektrony różnią się czy nie różnią od siebie pod względem ilości energii?

różnią

podaj definicję energii

zdolność do powodowania zmiany, np. wykonania pracy

podaj definicję energii potencjalnej

energia, jaką ma ciało lub układ ciał w zależności od położenia ciała (układu ciał) w przestrzeni i budowy

Do przyjmowania jakiego poziomu energii potencjalnej ma naturalną tendencję materia?

najniższego możliwego

Z czego wynika energia potencjalna elektronów w atomie?

z ich położenia od jądra

Kiedy elektron może przemieszczać się między powłokami?

wtedy gdy zyskuje lub traci energię równą różnicy pomiędzy poziomami energetycznymi tych powłok

Stałe poziomy energii potencjalnej zwane są inaczej

powłokami elektronowymi

Elektron może czy nie może znajdować się pomiędzy powłokami elektronowymi

nie może

Elektrony walencyjne znajdują się na

zewnętrznej powłoce, inaczej- walencyjnej

Jak naładowane są elektrony?

ujemnie

jak naładowane jest jądro atomu?

dodatnio

Dodatnio naładowane jądro atomu przyciąga czy odpycha elektrony?

przyciąga

Zmiany w energii potencjalnej elektronów mogą pojawiać się w sposób ciągły czy skokowy?

skokowy

Większa czy mniejsza jest energia potencjalna elektronu gdy zwiększa się jego dystans między nim a jądrem atomu?

Większa

Przez co determinowana jest energia potencjalna elektronu

poziom energetyczny

poziom energetyczny elektronu jest skorelowany z jego odległością od

jądra atomu

pierwsza powłoka elektronowa ma najwyższy czy najniższy poziom energetyczny

najniższy

w miarę wędrowania elektronu na wyższe powłoki energia jest absorbowana czy tracona?

absorbowana

W miarę wędrowania elektrony na niższe powłoki elektronowe, energia jest absorbowana, czy tracona?

tracona

czym charakteryzują się powłoki elektronowe

średnią odległością od jądra i poziomem energetycznym

elektrony której powłoki mają najmniejszą energię potencjalną?

pierwszej

elektrony której powłoki mają największą energię potencjalną?

ostatniej

W jakim przypadku elektron może zmienić zajmowaną przez siebie powłokę?

poprzez zaabsorbowanie lub utratę ilości energii równej różnicy energii potencjalnej pomiędzy jego dawną a nową powłoką

Kiedy elektron absorbuje energię, wędruje na powłoki mniej czy bardziej oddalone od jądra?

bardziej

podaj definicję masy

ilość materii w obiekcie

czego jest wynikiem waga?

działania grawitacji

czym jest materia?

wszystkim, co zajmuje przestrzeń i posiada masę.

Z czego złożona jest materia?

Z pierwiastków chemicznych

Ile pierwiastków musi przynajmniej zawierać substancja, by móc nazwać ją związkiem chemicznym

2

Podaj definicję pierwiastka

to substancja, która nie może zostać rozłożona na inne substancje w wyniku reakcji chemicznych

Ile pierwiastków rozpoznajemy w naturze?

92

podaj definicję związku chemicznego

substancja zawierająca przynajmniej dwa różne pierwiastki chemiczne połączone ze sobą w stałym stosunku

podaj nazwę soli kuchennej

chlorek sodu

Z czego składa się sól?

z sodu i chloru. Sód jest metalem, a chlor trującym gazem, jednak podczas chemicznego łączenia tworzą jadalny związek chemiczny

na czym polegają właściwości emergentne w chemii

związki chemiczne mają inne cechy, niż wchodzące w ich skład pierwiastki

podaj nazwę wody

H2O

Z czego składa się woda

z wodoru i tlenu w stosunku 2:1

Wymień pierwiastki występujące w organizmie człowieka

tlen, węgiel, wodór, azot, wapń, fosfor, potas, siarka, sód, chlor, magnez

składa się ciało człowieka składa się z tlenu w

65%

ciało człowieka składa się z węgla w

18,5%

ciało człowieka składa się z wodoru w

9,5%

ciało człowieka składa się z azotu w

3,3%

4 pierwiastki tworzą do 96 % materii żywej. Wymień je

węgiel, tlen, azot, wodór

Wymień 4 pierwiastki śladowe

jod, chrom, żelazo, miedź, fluor, bor

Zdefiniuj pierwiastki biogenne

takie, bez których człowiek nie może prawidłowo funkcjonować, ani się rozmnażać

Ile biogennych pierwiastków potrzebuje człowiek, a ile roślina

człowiek 25, roślina 17

pierwiastki śladowe

mikroelementy; takie, których organizmy potrzebują w śladowych ilościach

od czego zależą właściwości pierwiastków?

od struktury ich atomów

Zdefiniuj atom

najmniejsza jednostka materii, najmniejsza część pierwiastka, która zachowuje właściwości danego pierwiastka.

Z czego składa się atom?

Z cząsteczek subatomowych

wiązania kowalencyjne polarne różnią się w swojej polarności w zależności od

względnej elektroujemności 2-óch atomów

który atom jest bardziej elektroujemny

ten, który silniej przyciąga do siebie współdzielone elektrony

wiązanie, w którym elektrony są współdzielone w równym stopniu to

wiązanie kowalencyjne niepolarne

typ wiązania, w którym jeden atom jest połączony z innym, bardziej elektroujemnym atomem, a elektrony tworzące wiązanie nie są współdzielone w równym stopniu, to

wiązanie kowalencyjne polarne

Atomy w cząsteczce z tą samą czy różną siłą przyciągają współdzielone elektrony wiążące?

różną

zdolność pierwiastków do przyciągania i tworzenia wiązań kowalencyjnych opartych na przyciąganiu z różną siłą współdzielonych elektronów to

elektroujemność

Każdy atom, który może współdzielić elektrony walencyjne, ma zdolność do tworzenia wiązań odpowiadającą liczbie wiązań kowalencyjnych, które może uformować. Czego zapełnieniem efektuje utworzenie wiązań?

powłoki walencyjnej przez elektrony

Jak nazywa się zdolność do tworzenia wiązań?

Walencyjnością atomu

Walencyjność atomu jest zazwyczaj równa liczbie

elektronów niesparowanych koniecznych do zapełnienia jego powłoki walencyjnej

wszystkie czy nie wszystkie sole mają jednakową liczbę anionów i kationów?

nie wszystki

Jaki czynnik ma wpływ na siłę wiązań jonowych?

otoczenie, np. suchość lub obecność wody

W jakiej postaci produkowanych jest większość leków?

suchych soli

Związki tworzone dzięki wiązaniom jonowym noszą nazwę

związków jonowych lub soli

które związki jonowe czy kowalencyjne zawierają cząsteczki mający określony rozmiar i liczbę atomów?

związki kowalencyjne

dlaczego kationy i aniony przyciągają się nazwajem?

bo są odwrotnie naładowane

Przemieszczanie się elektronu stanowi czy nie stanowi o utworzenia się wiązania?

nie stanowi

zdolne do tworzenia się wiązania jonowego są

jony o przeciwnych znakach

Zdefiniuj wiązania jonowe

występuje gdy 2 atomy różnią się zdolnością do przyciągania elektronów walencyjnych tak, że jeden z nich ten bardziej elektroujemny całkowicie odbiera elektron swojemu partnerowi. To przyciąganie pomiędzy przeciwnie naładowanymi atomami lub jonami.

jony

przeciwnie naładowane atomy lub cząsteczki

anion

jon naładowany ujemnie

kation

jon naładowany dodatnio

podaj definicję cząstek subatomowych

to cząstki mniejsze od atomu. Mogą to być niepodzielne cząstki elementarne jak elektron czy kwark, lub cząstki złożone jak proton, neutron, czy cząstka alfa (jądro atomu helu; produkt rozpadu radioaktywnego)

gdzie znajdują się cząstki subatomowe

w jądrze atomowym, oprócz elektronu

jaki ładunek ma jądro atomu i dlaczego?

dodatki, bo protony nadają mu ten ładunek

które z cząstek subatomowych mają ładunek elektryczny?

proton i elektron

neutron- czy jest elektrycznie obojętny?

tak

co utrzymuje elektrony w bliskości jądra?

przyciąganie pomiędzy odwrotnie naładowanymi cząsteczkami

Jeśli chodzi o masę, to proton i elektron są

prawie identyczne

Jednostką dla atomów i cząsteczek subatomowych, a także dla cząsteczki, którą używamy do obliczeń jest

dalton

Neutrony i protony mają masę około

1 daltona

Czym różnią się atomy różnych pierwiastków od siebie?

Liczbą cząstek subatomowych

Wszystkie atomy tego samego pierwiastka mają taką samą liczbę

protonów

liczba masowa składa się z

protonów i neutronów

liczba atomowa to liczba

elektronów w atomie obojętnym lub liczba protonów

inaczej liczba masowa

masa atomowa

podaj definicję izotopów

atomy danego pierwiastka, które mają inną niż wszystkie- większą od innych liczbę neutronów a więc większą masę

Jak w reakcjach chemicznych różnią zachowują się różne izotopy?

tak samo

podaj definicję stabilnych izotopów

ich jądro nie ma tendencji do tracenia swoich cząsteczek subatomowych

podaj definicję niestabilnych izotopów

niestabilne izotopy to inaczej izotopy radioaktywne, ich jądro samoistnie ulega rozkładowi, odrzucając od siebie cząsteczki i energię

co wpływa na pełnione przez cząsteczkę funkcje w żywej komórce

kształt i rozmiar

przez co determinowane są kształty cząsteczek?

przez pozycję orbitali atomowych

jakie znaczenie w biologii ma kształt cząsteczki?

determinuje sposób, w jaki cząsteczki biologicznie rozpoznają się i specyficznie na siebie oddziałują

kiedy cząsteczki mogą się czasowo łączyć, tworząc słabe wiązania miedzy sobą?

gdy ich kształty są komplementralne

kiedy zmieniają się orbitale powłoki walencyjnej

kiedy atom bierze udział w tworzeniu wiązania kowalencyjnego

podaj definicję sił van der Waalsa

Siły van der Waalsa to słabe przyciąganie między cząsteczkami lub częściami cząsteczek, które jest wynikiem lokalnych zmian ładunków

jakie wiązania mogą powstawać nie tylko pomiędzy cząsteczkami, ale również pomiędzy odmiennymi rejonami jedej dużej cząsteczki takiej jak np. białko?

siły van der Waalsa, wiązania wodorowe, jonowe w wodzie i inne słabe wiązania chemiczne

Podaj dwie ważne funkcje słabych wiązań dla organizmów

1. udział w kształtowaniu właściwości emergentych życia, 2. dzięki nim najbardziej istotne, wielkie cząsteczki biologiczne utrzymują swoją strukturę funkcjonalną

inaczej: komplementarny

uzupełniający

Na czym polegają reakcje chemiczne?

Na tworzeniu i zrywaniu wiazań

co prowadzi do zmian w składzie materii

tworzenie i zrywanie wiązań

Podczas rekacji chemicznej co jest przekształcane w co

substraty w produkty

Liczba i rodzaj wszystkich atomów substratów musi czy nie musi zgadzać się z liczbą i rodzajem atomów zawartych w produktach?

musi

które zdanie jest prawdziwe:1. reakcja może utworzyć lub zniszczyć atomy czy 2. reakcja może uorganizować rozmieszczenie atomów

prawdziwe zdanie to: reakcja może uorganizować rozmieszczenie atomów

Podaj przykład na reorganizację materii przez reakcje chemiczne

fotosynteza

reakcje chemiczne są odwracalne czy nie

są

Podaj czynnik wpływacjący na szybkość reakcji

stężenie substratów

Kiedy reakcje zachodzą z tą samą szybkością?

gdy zostanie osiągnięta równowaga chemiczna

co oznacza równowaga chemiczna?

że stężenia substratów i produktów są ustabilizowane w określonym kierunku, a nie że są równe

napisz wzór strukturalny kowalencyjnego wiązania 1. ojedynczego, 2. podwójnego

1. H-H, 2. O=O

Wyjaśnij wiązanie kowalencyjne

wiązanie kowalencyjne to wiązanie, w którym atomy współdzielą elektrony walencyjne

podaj definicję cząsteczki

dwa lub więcej atomów utrzymywanych razem przez wiązania kowalencyjne

wiązanie chemiczne

to rodzaj przyciągania pomiędzy atomami z niekompletnymi powłokami kowalencyjnymi. Atomy mogą współdzielić lub przekazywać sobie elektrony walencyjne

podaj dwa rodzaje najsilnieszych wiązań chemicznych

kowalencyjne i jonowe

z czego wywodzi się reaktywność atomów?

z obecności niesparowanych elektronów na jednym bądź kilku orbitalach ich powłok walencyjnych

W jaki sposób atomy wchodzą ze sobą w reakcje?

na drodze zapełniania powłok walencyjnych

Jakie elektrony są zaangażowane w proces reakcji miedzy atomami

niesparowane elektrony walencyjne

Orbital to

trójwymiarowa przestrzeń, na której elektron spędza 90% czasu, część powłoki elektronowej

podaj cechy orbitali

charakterystyczne kształty i orientacje

Ile elektronów może znajdować się na pojedynczym orbitalu

nie więcej niż 2

Wyjaśnij zastosowanie izotopów w medycynie

izotopy są włączane do biologicznie czynnej komórki i używane jako znaczniki promieniotwórcze do śledzenia przepływu atomów w ramach metabolizmu, procesów chemicznych zachodzących w organizmie

procesy jakich schorzeń można przesledzić przy pomocy izotopów?

choroby nerek, choroby nowotworowe

podaj przykład urządzenia, które współpracuje z izotopami

pozytonowy tomograf emisyjny

Cecha nieaktywnego atomu

ma zapełnioną powłokę walencyjną

atom niereaktywny w kontakcie z innymi atomami

nie reaguje zbytnio

jak są nazywane pierwiastki, których powłoki walencyjne są przepełnione. Podaj trzy przykłady

są to pierwiastki szlachente. Przykładami ich są: hel, argon i neon

Jak nazywami elektrony mieszczące się na zewnętrznej powłoce

elektrony walencyjne

Zewnętrzną powłokę elektronową nazywamy

powłoką walencyjną

które atomy przejawiają podobne właściwości chemiczne

atomy, które posiadają taką samą liczbę elektronów walencyjnych

Ile elektronów pomiszczą powłoki: 1. 2. i 3?

1. 2, druga- 8 i trzecia -8

na jakiej powłoce leżą elektrony, od której zależą właściwości chemiczne atomu?

zewnętrznej czyli walencyjnej

Sekwencje pierwiastków leżących w wierszach układu okresowego od lewej do prawej strony, ułożone są wg. wzrastającej liczby (czego?)

elektronów i protonów

Do jakiej wartości energii potencjalnej dążą elektrony?

jak najniższej

Stan najniżej możliwej wartości energii potencjalnej w atomie prezentuje powłoka

powłoka pierwsza

Czy cząsteczka z niepolarnymi wiązaniami kowalencyjnymi może posiadać regiony naładowane ujemnie i dodatnio?

tak, nawet ona

Czy w cząsteczce z niepolarnymi wiązaniami kowalencyjnymi elektrony są zawsze umieszczane symetrycznie i gromadzą się zawsze w tej samej jej części?

nie

Które wiązania łączą atomy w cząsteczki tworzące komórkę?

wiązania kowalencyjne

Słabsze wiązania wewnątrz cząsteczek i pomiędzy nimi też mają znaczenie i ogromny udział w kształtowaniu (czego?)

emergentnych właściowści życia

podaj najwazniejszą cechę słabych wiązań

odwracalność

Kiedy tworzy się wiązanie wodorowe?

kiedy atom wodoru, związany kowalencyjnie z dowolnym atomem elektroujemnym jest przyciągany przez inny elektroujemny atom

podaj atomy dwóch pierwiastków, które są zazwyczaj partenrami wodoru w komórkach żywych

tlen i azot

dlaczego w cząsteczce wody współdzielone elektrony są bardziej przesunięte w stronę tlenu i jaki jest tego skutek?

tlen jest bardziej elektroujemny niż wodór, skutkuje to częsciowo ujemnym ładunkiem tlenu i częściowo dodatnim ładunkiem wodoru

Czym charakteryzuje się powłoka walencyjna każdego z powstających jonów

powłoka walencyjna jest kompletna