ENDOKRYNOLOGIA (matura)

przysadka - część przednia (gruczołowa)

hormon wzrostu, prolaktyna, tyreotropowy, folikulotropowy, luteinizujący, adrenokortykotropowy, endorfiny

przysadka - częśc środkowa

melanotropina

przysadka - część tylna

oksytocyna, wazopresyna

hormon wzrostu

(GH) SOMATOTROPINA • odpowiedzialny za rozrost organizmu • transport aminokwasów i syntezę białek • wzrost poziomu glukozy we krwi • rozkład tłuszczów zapasowych • zatrzymanie jonów wapniowych i fosforanowych potrzebnych do rozrostu kości

prolaktyna

(PRL) pobudza gruczoły mlekowe w okresie poporodowym do wytwarzania mleka • hamuje owulację

h. adrenokortykotropowy

(ACTH) wzmaga wydzielanie hormonów przez korę nadnerczy

h. tyreotropowy

(TSH) pobudza tarczycę do wydzielania trijodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4)

h. folikulotropowy

(FSH) F: pobudza wzrost i dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego oraz wydzielanie estrogenu • M: pobudza spermatogenezę

h. luteinizujący

(LH) F: podtrzymuje jajeczkowanie i produkcję progesteronu • M: pobudza produkcję testosteronu

melanotropina

(MSH) pobudza komórki barwnikowe do syntezy melaniny

oksytocyna

wspomaga zapłodnienie • powoduje skurcze mięśni macicy

wazopresyna

(hormon antidiuretyczny - ADH) powoduje wzmożenia wchłaniania zwrotnego wody w nefronach • zmniejsza ilość moczu • zapobiega odwodnieniu

tarczyca

kalcytonina, T3, T4

kalcytonina

zmniejsza stęźenie wapnia we krwi przezblokowanie i uwalnianie wapnia z kości

T3 i T4

(trijodotyronina i tyroksyna) pobudzają metabolizm • ułatwiają wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego

grasica

tymozyna

tymozyna

wpływa na dojrzewanie limfocytów T

kora nadnerczy

kortyzol, aldosteron

rdzeń nadnerczy

adrenalina, noradrenalina

kortyzol

(glikokortykosteroidy) wzrost stężenia glukozy we krwi • zwiększa ciśnienie krwi • obniża odporność organizmu

aldosteron

(mineralokortykosteroidy) wpływa na gospodarkę mineralna organizmu • zwiększa wchłanianie jonów sodu i potasu w nerkach

adrenalina, noradrenalina

przygotowuje organizm do walki, ucieczki • podnosi ciśnienie krwi • zwiększa częstotliwość skurczów serca • zwiększa stężenie glukozy we krwi i wentylację płuc

TYP hormonów - budowa chemiczna

pochodne aminokwasów • peptydowe • glioproteinowe • steroidowe

TYP hormonów - miejsce produkci i wydziekania

neurohormony • h. tkankowe • h. gruczołowe

Co powoduje kompleks h. białkowy-receptor

Zmianę struktury przestrzennej białka receptorowego (białka G) • aktuwację enzymu CKLAZY ADENYLOWEJ

CYKLAZA ADENYLOWA

Katalizuje reakcję hydrolizy ATP do cyklicznego AMP (cAMP), który uruchamia szereg reakcji aktywujących enzymy

Komórki nerwowe wydzielające neurohormony

k. NEUROSEKRECYJNE

Gdzie działają h. tkankowe?

W miejscu wytworzenia • po dostaniu się do płynów ustrojowych krążą w organizmie, działając na inne tkanki

Gdzie działają h. gruczołowe?

Wydzielina gruczołów dokrewnych za pośrednictwem płynów ustrojowych dociera do innych komórek, tkanek, gruczołów docelowych

szyszynka

melatonina

melatonina

powoduje agregacje ziaren barwnika melaniny • wpływa na ośrodki snu i czuwania • opóźnia dojrzewanie płciowe

Rozpuszczalność hormonów

peptydowe, glikoproteinowe, pochodne aminokwasów: WODA • steroidowe: TŁUSZCZE

Swobodne przenikanie przez błonę kom.

peptydowe, glikoproteinowe, pochodne aminokwasów: NIE • steroidowe: TAK

Etapy przekazywania sygnału do komórki

1. hormon + receptory w błonie kom. 2. przekazanie sygnału do wnętrza kom, początek ciągu reakcji biochemichnych 3. zmiana akt. kom

Etapy przekazywania sygnału do komórki

1. przenikanie h. przez błonę kom 2. hormon + receptory cytoplazmatyczne kom docelowej 3. transport kompleksu do jądra 4. regulacja syntezy białek, decydującch o zmianie akt, kom

przytarczyce

parathormon

parathormon

(PTH) zwiększa stężenie wapnia we krwi • uwanianie wapnia z kości • wzmożone wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego • zmiejsza sężenie fosforu we krwi • bierze udział w krzekształcaniu wit D3 w D

trzustka

insulina, glukagon

insulina

(wytwarzana w kom. B trzustki) zmniejsza stężenie glukozy we krwi

glukagon

(wytwarzany w kom. A trzustki) zwiększa stężenie glukozy we krwi

jądra

testosteron

testosteron

(wytwarzany w kom. Leydiga) rozwój drugorzędowych cech płciowch • wpływa na męską budowę ciała, wzrost mięśni szkieletowych, kości • rozrost krtani

jajniki

estrogeny, progesteron

estrogeny

(wytwarzane w pęcherzykach jajnikowych) rozwój drugorzędowych cech płciowch • wpływa na proporcje ciała, głos, owłosienie, cykl miesiączkowy

progesteron

(wytwarzany w ciałku żółtym, łożysku) umożliwia rozwój zarodka i płodu

liberyny / statyny

uwalniające (-RH) / hamujące (-IH)

nerki

erytropoetyna, renina

erytropoetyna

(EPO) zwiększenie produkcji erytrocytów przez szpik kostny (w sytuacji niedotlenienia)

gastryna

(błona śluzowa żołądka i dwunastnicy) zwiększa wydzielanie HCl i pepsyny • regeneracjabłony śuzowej żołądka, dwunastnicy, jelita gr. • pobudza akt. motoryczną przewodu pokarmowego

sekretyna

(dwunastnica) hamuje wydzielanie soku żołądkowego • pobudza trzustkę do wydzielania enzymów trawiennych

prostaglandyny

(większość tkanek) rozszerzają luz zwężają naczynia krwionośne • uczestniczą w reakcji zapalnej • skurcze mięsni gładkich

ujemne sprzężenie zwrotne

podwzgórze ■statyna/liberyna► przysadka ■h. tropowy► gruczoł docelowy ■h. gruczołu doc►

tyreotropina

tyreoliberyna TYLKO!

gonadotropina

gonadoliberyna TYLKO!

kortykotropina

kortykoliberyna TYLKO!

somatotropina

somatoliberyna/ somatostatyna

prolaktyna

prolaktoliberyna/ dopamina

melanotropina

melanoliberyna/ melanostatyna

hormony magazynowane w tylnym płacie przysadki

wazopresyna, oksytocyna (h. neurokrynne) NEROSEKRECJA

renina

podnosi ciśnienie krwi

tkanka tłuszczowa

leptyna

leptyna

(hormon sytości) reguluje pobieranie pokarmu

serce

atriopeptydy

atriopeptydy

regulują wydalanie sodu, ciśnienie i objętość krwi

lipotropina

(LPH) rozkład tłuszczów zapasowych

tymulina

pobudza powstanie limfocytów i wytwarzanie interferonu