familia due

dos

posag

dos profecticia

posag ustanowiony przez ojca (bądź dziadka) żony

dos adventicia

posag, który ustanawiała sama żona (o ile była osobą sui iuris) lub inna osoba (np. dłużnik kobiety)

posag ustanawiano w formie

dotis datio, dotis dictio, dotis promissio

dotis datio

przeniesienie własności rzeczy posagowych

dotis dictio

jednostronne przyrzeczenie posagu

dotis promissio

przyrzeczenie posagu w formie stypulacji

w okresie poklasycznym ustanowienie posagu następowało w drodze

nieformalnej umowy zwanej pollicitatio dotis lub pactum dotale

ustanowienie posagu było obowiązkiem

moralnym ojca kobiety, zwłaszcza kiedy wchodziła pod manus męża i traciła prawo do spadku po ojcu

początkowo mąż nie był zobowiązany do

zwrotu posagu

prawdopodobnie od III w.p.n.e. zaczęto zobowiązywać męża do

zwrotu posagu (zwanego wówczas dos recepticia) w drodze stypulacji na podstawie której pretor dawał actio ex stipulatu

actio ex stipulatu

skarga o zwrot całego posagu (niezręczny sposób zabezpieczenia zwrotu posagu)

przy actio ex stipulatu mąż

był zobowiązany do natychmiastowego zwrotu posagu

actio rei uxoriae

skarga dobrej wiary, mąż pozywany tą skargą miał prawo retencji

prawo retencji

prawo zatrzymania pewnych części majątku (np. na wychowanie dzieci, z powodu rozwodu zawinionego przez żonę). Potrącenia te nie mogły przekraczać połowy posagu

przy actio rei uxoriae mąż

mógł rzeczy zamienne zwrócić w 3 ratach, inne przedmioty musiał zwrócić natychmiast

w razie śmierci męża żona mogła żądać zwrotu posagu od

spadkobierców męża

w konstytucji z 530 roku Justynian w miejsce actio rei uxoriae wprowadził

actio ex stipulatu, którą można było wnosić z mocy prawa, czyli zawsze a nie tylko w wyniku zawartej stypulacji

denatio ante nuptias

zwyczaj czynienia darowizn przed zawarciem małżeństwa (wytworzył się w okresie poklasycznym)

charakterystyczną cechą małżeńskiego prawa majątkowego był

zakaz darowizn między małżonkami

donatio propter nuptias (?)

darowizna z okazji małżeństwa, w celu zabezpieczenia żony, również w trakcie trwania małżeństwa

lex Iulia de adulteriis coercendis

18 p.n.e. August, głównym przedmiotem regulacji było przestępstwo adulterium, rozumiane jako stosunek z zamężną kobietą oraz zrównane z nim stuprum czyli stosunek z wdową lub panną. Oba uznane za przestępstwa prawa publicznego

adulterium

przestępstwo stosunku z zamężną kobietą

sposoby karania za adulterium

pf mógł ukarać wyjątkowo nawet karą śmierci. Mężowi, (z manus) przysługiwało accusatio iure mariti. Mógł zabić cudzołożnika, nie miał prawa zabicia żony, którą powinien ukarać. Mąż był zobowiązany do dokonania repudium. po 60 dniach każdy osk w pk

stuprum

przestępstwo stosunku z wdową lub panną

stuprum karanie

od razu wytaczano proces karny

w procesie karnym adulterium i stuprum były karane

karą wygnania (relegatio) na wyspę i konfiskatą części majątku

mąż który nie rozwiódł się z wiarołomną żoną mógł

być oskarżony w procesie karnym o przestępstwo zwane lenocinium

lex Iulia de maritandis ordinibus

18 p.n.e. August, regulacja nakładała na mężczyzn w wieku od 25 do 60 lat i na kobiety od 20 do 50 lat obowiązek pozostawania w związku małżeńskim

lex Papia Poppaea

9 r.n.e. August, regulacja nakładała obowiązek posiadania dzieci

osoby które uchylały się od nakazu małzeństwa i posiadania dzieci

nie mogły otrzymać z testamentu bądź niczego (osoby niepozostające w małżeństwie) bądź otrzymywały tylko połowę przysporzenia (bezdzietni)

ius trium liberorum kobieta

przywilej 3 dzieci, który powodował, że kobieta wychodziła spod opieki, czyli uzyskiwała pełną zdolność do czynności prawnych wraz z możliwością ustanowienia testamentu

ius trium liberorum mężczyzna

przywilej trojga dzieci, mężczyzna mógł uchylić się od piastowania tuteli i kurateli, uzyskiwał pełną capacitas w prawie spadkowym choćby aktualnie był bezżenny

contubernium

pożycie kobiety i mężczyzny z których choćby jedno było niewolnikiem