GRAMATYKA

Epitet

najczęściej przymiotnik określający rzeczownik np. ciemna noc

Porównanie

zestawienie dwóch zjawisk, przedmiotów lub osób, którego celem jest wskazanie ih wspólnej lub podobnej cechy

Hiperbola

Wyolbrzymianie

Metafora

również przenośnia, jest to zestawienie wyrazów, ktore osobno oznaczaja co innego, a w polaczeniu nabieraja nowego znaczenia np. zlote serce

Oksymoron

zestawienie dwoch wyrazow o przeciwstawnym znaczeniu, czyli takich, ktore wzajemnie sie wykluczaja np. czarny snieg

Personifikacja

uosobienie, srodek stylistyczny, ktory polega na przypisywaniu martwym rzeczom cech ludzkich np kot powiedzial

Animizacja

to ozywienie, przypisanie rzeczom martwym cech istot zywych, nieozywione rzeczy zyskuja dynamike np. drzewo drgnelo

Synekdocha

okreslenie zjawiska lub przedmiotu tylko poprzez nazwanie jego czesci np. morderczy sztylet zamist „bron”, smiertelnik zamiast „czlowiek”

Metonimia

zastapienie jednego wyrazu innym, ale pozostajacym w zwizku z pojeciem, o ktore chodzj np. cala Warszawa zamiast „wszyscy mieszkancy Warszawy”

Eufemizm

wyraz lub wydarzenie uzywane zamiast innego wyrazu lub wyrazenia w celu jego zlagodzenia, zastapienia tresci niestosownej jego delikatniejsza wersja, nienazywajac rzeczy wprost np. wyniesienie zamist kradziez

Neologizm

nowy wyrazm lub wyrazenie wczesniej nieuzywane, wyraz przestaje byc neologizmem, gdy na stale wchodzi do systemu jezykowego

Pleonazm

wyrazenie w ktorym jedna czesc wypowiedzi zawiera tresc drugiej czesci np. okres czasu, cofac sie do tylu, wracac z powrotem

Pytanie retoryczne

Pytanie zadane nie w celu uzyskania odpowiedzi a sklonienia do reflekcji, pytanie na ktore odpowiedz jest oczywista

Zdrobnienie

np raczka, kotek

zgrubienie

przeciwienstwo zdrobnienia, np. kocur, cielako, Hanka

Onimatopeja

dzwiekonasladostwo np buu, muu, buch

Apostrofa

uroczysty i podniosly zwrot do osoby, zjawiska lub przedmiotu np „Litwo! Ojczyzno moja”

Antyteza

polega na laczeniu w jedna fraze skontrastowanych znaczeniowo wyrazow

Powtorzenie

wielokrotne uzycie tego samego slowa

Anafora

To powtorzenie na poczatku wersu

Epifora

Powtorzenie na koncu wersu

Paralelizm

rodzaj powtorzenia polegajacy na podobnej budowie lub tresci fragmentow utworu

Refren

Rodzaj powtorzenia

Przerzutnia

przeniesienie wyrazu lub czesci zdania do nastepnego wersu

Elipsa

wyrzutnia, czyli opuszczenie elementu zdania, ktore jest oczywiste, bo wynika z kontrkstu

Wykrzyknienie (eksklamacja)

wyraza silne emocje mowiacego zwykle konczy sie wykrzyknikiem

Peryfaza

inaczej omowienie, stosowana by nie nazywac wprost danej rzeczy osoby lub zjawiska

Paradoks

błyskotliwie sformułowana myśl, zamierająca jakąś sprzeczność z ogólnie panującym poglądem

Parafaza

przeróbka i szersze rozwinięcie myśli zawartych w jakimś utworze

Przenośnia (metafora)

wyrażenie, w którego obrębie następuje zamierzona przemiana znaczeń składających się na nie słów

Peryfaza

figura, która polega na zastąpieniu zwykłego określenia innym, szerszym, wielosłownym, często przenośnym

Jakie funkcję mogą pełnić zdania pytające?

kompozycyjną, retoryczną, pytani rzeczywiste, wyrażające niepewność, służące okazaniu zdziwienia, pytania w formie prośby

Kto jest autorem wiersza sławiącego twórczość, dzięki której poeta staje się nieśmiertelny?

Horacy

Kto jest autorem „Poetyki”, wykładni zasad, którymi powinien się kierować twórca dzieła literackiego?

Arystoteles

archaizmy leksykalne

wyrazy, które wyszly z użycia

archaizmy fonetyczne

formh bez przegłosu polskiego (polegającego na przejściu „e” w „o” i bez przejścia „k” w „ch”

archaizmy fleksyjne

inna niż współcześnie odmiana rzeczownikow, np. mianownik w formie wolacza, formy trybu rozkazujacego w 2. os.l. poj. z koncowka -y lub -i

archaizmy składniowe

składnia bezprzyimkowa

archaizmy semantyczne

wyrazy o innym znaczeniu niz wspolczesne

antyteza

w literaturze figura stylistyczna polegająca na zestawieniu dwóch pojęć o przeciwstawnych zmaczeniach

chwyty erystyczne

sposoby manipulacji odbiorcą w celu przekonania słuchaczy do okreslonych racji

erystyka

rozwinieta w starozytnosci sztuka prowadzenia sporow wykorzystujaca chwyty erystyczne w celu przekonania sluchaczy do okreslonych racji

kazanie

przemowienie kapłana wyglaszane podczas mszy lub innej uroczystosci reigijnej bedace komentarzem do Pisma Świętego, wykladajace podstawy wiary lub przekazujace nauki moralne

manipulacja jezykowa

swiadomie wykraczajacy poza zasady rzetelnej argumentacji sposob ksztaltowania wypowiedzi w celu wywarcia pozadanego przez nadawce wplywu na nieswiadomego manipulacji odbiorce

perswazja

sztuka przekonywania, nakladniania do czegos, sugerowania pozadanych interpretacji i ocen

propaganda

odmiana perswazji, rozpowszechnienie jakis pogladow, majace na celu uksztaltowanie okreslonych, korzystnych dla siebie podstaw jak najwiekszych grup ludzi

przemowienie

oficjalna wypowiedz okolicznosciowa skierowana do jakiegos zgromadzenia

retoryka

sztuka pieknego i logicznego formulowania wypowiedzi oraz skutecznego przekonywania

patos

wywodzacy sie ze starozytnej reroryki sposob przedstawienia zjawisk i kwestii w podnioslym stylu, silnie nacechowany uczuciami w celu wywolani wzruszenia lub oburzenia u odbiorcy

alegoria

element swiata przedstawionego majacy oprocz sensu doslownego dodatkowe znaczenie

aliteracja

powtorzenie tych samych glosek w wyrazach sasidujacych ze soba lub rozpoczynajacych kolejne wersy wiersza

instrumentacja głoskowa

zabieg stylistyczny polegajacy na takim doborze slow, aby pewne gloski powtarzaly sie czesciej, wystepowaly w grupach i tworzyly uklady brzmieniowe, dzieki czemu tekst staje ske bardziej melodyjny

paradoks

wyrazenie przedstawiajace jakas idee lub spostrzezenie w sposob sprzeczny z powszechnie przyjetym mniemaniem, co czesto prowadzi do blyskotliwego wniosku

synestezja

zjawisko psychiczne polegajace na kojarzeniu ze soba wrazen pochodzacych z roznych zmyslow

wulgaryzm

wyraz nieprzyzwoity, ordynarny czasami stosowany w celu wzmocnienia ekrspresji wypowiedzi

inwersja

srodek artystyczny polegajacy na zmianie kolejnosci wlementow zdania po to, aby wydobyc z nich nieoczekiwane sensy

złożenie

wyraz powstały z dwóch lub więcej cząstek należących do innych wyrazów