Historia - Pradzieje i historia starożytnego wschodu

Prehistoria - rozpoczęła się i trwała do, co ją rozpoczęło?

Rozpoczęła się ok. 2 mln lat temu a trwała do schyłku IV tysiąclecia p.n.e. (do początku starożytności). Rozpoczęło ją zdobycie przez istoty człekopodobne umiejętności tworzenia najprostszych narzędzi.

Rodzaje ludzi w prehistorii

australopitek, homo habilis (cz. zręczny), homo erectus (cz. wyprostowany), homo neanderthalensis (neandertalczyk), homo sqpiens (cz. rozumny)

Tryb życia i sposób zapewniania pożywienia w prehistorii, kiedy zaczęło się rozwijać rolnictwo?

Przez większość prehistorii prowadzono wędrowny tryb życia. Zdobywano pożywienie poprzez zbieractwo i myślistwo. Dopiero w ostatnich kilku tysiącach lat prehistorii zaczęło się rolnictwo.

Paleolit (epoka kamienia łupanego) - od kiedy do kiedy, tryb życia, sposób zapewniania pożywienia, czego początku jest źródłem?

trwał od ok. 2,5 mln lat temu do 11 tysiąclecia p.n.e. Koczowniczy tryb życia, zbieractwo, myślistwo i łowiectwo. Źródło początku kultury duchowej.

Mezolit (epoka kamienia środkowego) - okres, tryb życia, odkrycia w zakresie pozyskiwania pożywienia, oswajanie czego?

od 11 do 9 tysiąclecia p.n.e. Stopniowe przechodzenie na osadniczy tryb życia, odkrywanie uprawy roślin i hodowania zwierząt. Oswojenie świni, owcy i psa.

Neolit (epoka kamienia gładzonego) - okres, rozwój jakich form pozyskiwania pożywienia, narodziny jakiej formy pozyskiwania pożywienia?

od 9 tysiąclecia do ok. 3000 r. p.n.e. na Bliskim Wschodzie i około 2000 r. p.n.e. w innych regionach świata. Rozwój uprawy roślin i hodowli zwierząt. Narodziny rolnictwa i powstanie stałych osad.

Najstarsze znane miasto to...

Jerycho (ok. 9000 lat p.n.e.)

Koniec neolitu nadszedł wraz z... + kiedy

opanowaniem wytwarzania brązu, który pozwalał na tworzenie lepszych narzędzi niż kamień. Na Bliskim Wschodzie ok. 3400 r. p.n.e.

Wynalezienie pisma - kiedy, gdzie

Koniec 4 tysiąclecia p.n.e. Jako pierwsze w Mezopotamik. Jest to granica między prehistorią a historią.

Epoka żelaza - gdzie i kiedy się rozpoczęła, dlaczego?

Rozpoczęła się na Bliskim Wschodzie ok. 1200 r. p.n.e. Nauczono się wtedy obchodzić z żelazem i tworzyć z niego lepsze narzędzia.

Cywilizacja Mezopotamii narodziła się... - kiedy, gdzie, na czym się opierała?

na przełomie 4 i 3 tysiąclecia p.n.e. w okolicach Zatoki Perskiej. Opierała się na rolnictwie, rzemiośle i wymianie handlowej.

Sumerowie - kim byli, jak wnieśli wkład w rozwój cywilizacji?

Pierwsza cywilizacja Mezopotamii. Wnieśli wielki wkład w rozwój cywilizacji dzięki rozwojowi pisma, matematyki i wiedzy przyrodniczej, a także zastosowaniem koła.

Państwo Sumerów - kiedy istniało?

Ok. 2350 r. p.n.e. stworzyli Sumero-Akad na terenie Mezopotamii. Na początku II tysiąclecia p.n.e. utracili niezależność na stałe po upadku państwa.

System teokratyczny - co to?

To władza sprawowana w imieniu bogów, znajdująca się w rękach najwyższego kapłana.

Hammurabi - gdzie i kiedy panował, czym zasłynął?

Panował w Królestwie Babilonii w 18 w. p.n.e.:. Zasłynął ze spisanego przez niego zbioru praw (Kodeks Hammurabiego, m.in. słynna zasada, oko za oko, ząb za ząb").

Nabuchodonozor II

żył w 602-562 p.n.e. król Babilonii, rozbudował Babilon, podbił Judeę i zniszczył Jerozolimę w 586 r. p.n.e., zniewolił Żydów. Jego panowanie to okres świetności Babilonii.

Królestwo Babilonii - gdzie leżało, z czego słynęło, kiedy powstało i upadło

Było starożytnym państwem w Mezopotamii, słynącym z prawa Hammurabiego, Wiszących Ogrodów i kultury. Powstało w 19 w. p.n.e., upadło w 539 r. p.n.e. podbite przez Persów.

Odrodzenie Babilonii - kiedy i jak?

Na początku VI w. p.n.e. Babilonia odbudowała swoją potęgę, co nastąpiło na skutek rozpadu imperium Asyryjskiego.

Asyria

Współistniała z Babilonią od 2000 r. p.n.e. w 9-7 w. p.n.e. opanowali Babilonię (nie całą) i wschodnie wybrzeże Morza Śródziemnego. Na krótko również Egipt. Upadła w 7 w. p.n.e. podbita przez Babilończyków i inne ludy.

Upadek Asyrii - kiedy?

w 7 w. p.n.e. uległa koalicji wrogich ludów, w tym Babilonii. w 612 (Aszur) r. p.n.e. upadła stolica, co oznaczało koniec imperium.

Imperium Persów (Achemenidów) - kiedy powstało, kogo podbiło, kiedy upadło?

Powstało w 550 r. p.n.e., podbili m.in. Babilonię, Egipt i Indie Podbici około 330 r. p.n.e. przez Aleksandra Wielkiego.

Egipt - pierwsza epoka historyczna - kiedy? Co wtedy powstało?

Stare Państwo (ok. 2675-2170 r. p.n.e.) (powstał na koniec III tysiąclecia p.n.e.) w tym okresie powstały Piramidy w Gizie.

Egipt - epoka nowego państwa - okres, co wtedy się działo?

1565-1085 r. p.n.e., osiągnęli wtedy największy zasięg terytorialny. Dominował politycznie i gospodarczo na Bliskim Wschodzie.

Egipt w 12 w. p.n.e. - co się wtedy działo?

Egipt musiał stawić czoła inwazji ludów morza. Choć ostatecznie zwyciężył, państwo zostało tym osłabione, podobnie jak słabymi następcami Ramzesa III i innymi problemami wewnętrznymi.

Indoeuropejczycy - skąd się wywodzili, gdzie i kiedy dotarli?

Wywodzili się z terenów na północ od Kaukazu. Na początku 2 tysiąclecia p.n. e dotarli na Bliski Wschód gdzie konkurowali z semitami.

Hierarchia społeczeństwa w Egipcie. (9)

najwyżej: Faraon (władza despotyczna i teokratyczna), niżej: wyższi urzędnicy, kapłani i dowódcy wojskowi, niżej: niższi urzędnicy, niżej: żołnierze, rzemieślnicy i kupcy, niżej: chłopi, niżej: niewolnicy.

Egipt - stolica (Stare Państwo), z czego słynęła

Memfis, ośrodek administracyjny i religijny, ze świątynią Ptaha czyli głównego bóstwa miasta.

Religia Egipcjan - kto odgrywał najwyższe role, dusza po śmierci.

Wielką rolę odgrywał bóg najwyższy (Re - bóg słońca) a także faraon. Dusza zmarłego miała przetrwać tak długo jak przetrwa ciało.

Sztuka Egiptu - charakter, główne budowle.

Charakter monumentalny, związana głównie ze świątyniami, grobowcami oraz pałacami Faraona.

Egipskie pismo hieroglificzne narodziło się... - kiedy?

na początku 3 tysiąclecia p.n.e.

Osiągnięcia Egipcjan (8)

organziacja państwa i społeczeństwa (hierarchiczna), system irygacyjny, pismo, literatura, medycyna, geometria, opracowanie kalendarza, wznoszenie wielkich budowli.

Wiszące Ogrody - Miasto, data powstania

Babilon, powstały około 6 w. p.n.e.

Hebrajczycy i ich państwo - umocnienie państwa, kiedy podział na dwa państwa, dwa podbicia.

W 10 w. p.n.e. Hebrajczycy umocnili państwo pod przywództwem Dawida i jego syna Salomona. W 930 r. państwo podzieliło się na Izrael (płn.) i Judeę (płd.). W 722 r. p.n.e. Asyria podbiła Królestwo Izraela (płn.) a w 586 r. p.n.e. Babilonia podbiła cały.

Podbicie Izraela (płn. - Królestwo Izraela) przez Asyrię - rok

722 r. p.n.e.

Podbicie Judei - kiedy, co z mieszkańcami, koniec niewoli

586 r. p.n.e. przez Babilonię. Zburzono Świątynię Salomona a mieszkańców przesiedlono do Mezopotamii. W 539 r. Babilonia upada podbita przez Persów a niewola babilońska się kończy, choć pod Persami Żydzi nie mieli pełnej suwerenności.

Powrót Żydów do ojczyzny - kiedy? i jej losy

538 r. - Żydzi uzyskują prawo powrotu do ojczyzny opanowanej przez Persów, których imperium teraz są częścią.

Judaizm

Pierwsza monoteistyczna religia w historii. Żydzi wierzyli w jednego Boga - Jahwe.

Tora - co to?

Pierwszych pięć ksiąg Biblii hebrajskiej.

Fenicjanie - gdzie mieszkali, co zrobili?

Zamieszkiwali wschodnie wybrzeże Morza Śródziemnego. Sąsiadowali z Izraelitami. Świetni żeglarze. Zakładali kolonię np. Kadyks, Palermo.

Fenicjanie - najważniejsze osiągnięcie

Pismo oparte na alfabecie. Ich alfabet stał się podstawą alfabetu greckiego, a pośrednio i łacińskiego.

Cywilizacja doliny Indusu - gdzie, kiedy początek, osiągnięcia

Narodziła się w dolinie Indusu (zachodnia część półwyspu Indyjskiego), jej początki sięgają 1 połowy 3 tysiąclecia p.n.e., stworzyła system irygacyjny który umożliwił rozwój rolnictwa i hodowlę. Świetnie rozwinęli też rzemiosło i handel.

miasta Indusów były... (4)

otoczone murami, wyposażone w systemy wodno-kanalizacyjne i budynki użyteczności publicznej. Wiele domów liczyło po kilka pięter.

Indie pod panowaniem Ariów - kiedy, jak wyglądało wtedy życie rdzennej ludności

Ariowie (lud indoeuropejski) w 15 w. p.n.e. przywędrował przez teren dzisiejszego Iranu do północnych Indii. W ciągu następnych stuleci zajęli cały półwysep a ludności narzucali swoje obyczaje itp.

Zjednoczenie Indii - kiedy, rozpad

w 4 p.n.e. pod wodzą dynastii Maurjów wywodzących się z północy kraju doszło do zjednoczenia prawie całych Indii i utworzenia Imperium. Wkrótce po śmierci Asoki Wielkiego w 3 w. p.n.e. imperium się rozpadło.

Społeczeństwo kastowe w zdominowanych przez Ariów Indiach - grupy od najlepszych

kapłani, wojownicy, rzemieślnicy i wolni chłopi, śudrowie (głównie podbita ludność) + niedotykalni (pariasi) którzy np. grzebali zmarłych czego nikt inny by się nie podjął.

System kastowy - definicja

Rodzaj organizacji społeczeństwa w którym przestrzega się zamkniętego podziału na grupy, do których przynależy się z racji urodzenia.

Hinduizm - kiedy powstał, ile bogów, najważniejsza rozwinięta koncepcja

Ma korzenie w III tysiącleciu p.n.e. Wyznawcy oddają cześć wielu bogom. Hinduizm rozwinął koncepcję reinkarnacji skupiając się zwłaszcza na dążeniu do wyzwoleniu duszy z kręgu kolejnych wcieleń i roztopienia jej w najwyższym bycie.

Mahabharata - co to?

Najważniejszy hinduski epos religijny, składa się z aż ponad 200 tys. wersów.

Buddyzm - kto stworzył, o co chodzi?

na przełomie 6 i 5 w. p.n.e. książę Gautama ogłosił się Buddą (oświeconym, przebudzonym). Uznał pragnienia ludzkie za główne źródło cierpienia. Porzucenie dążeń, pragnień i namiętności miało otworzyć drogę do duchowego spokoju a w końcu do nirwany.

Cyfry systemu dziesiętnego - kto stworzył?

Kapłani w Indiach wprowadzili cyfry od 1 do 9 (bez 0). To nimi się dziś posługujemy. Nazywami je arabskimi ponieważ to arabowie przywieźli je do Europy.

Cywilizacja chińska - gdzie i kiedy powstała

Narodziła się na wschodzie dzisiejszych Chin w okolicach Żółtej Rzeki, potem dotarła w okolice rzeki Jangcy (bardziej na płd.). Od ok. 21. w. p.n.e. zaczął się tam kształtować jednolity organizm państwowy i władza centralna.

Epoka Walczących Królestw - kiedy, gdzie, czemu?

Jest to okres w historii Chin od 5 do 3 w. p.n.e. Była skutkiem rozpadu kraju na wiele państw.

Zjednoczenie Chin p.n.e. - kiedy, kto, jak?

W 221 r. p.n.e. władca państwa Qin zjednoczył kraj podbijając pozostałe państwa. Przyjął on tytuł cesarza.

Konfucjonizm - na czym polegał?

System etyczno-religijny powstały na przełomie 6 i 5 w. p.n.e. w Chinach. Konfucjusz uważał że każdy powinien wypełniać obowiązki, znać swoje miejsce, wywiązywać się z powinności wobec rodziny, przyjaciół i władzy. Aż po XX w. oficjalne nauki Chin.

Taoizm - na czym polega?

Poświęca większą uwagę indywidualnej drodze człowieka, a nie jego obowiązkom wobec ogółu. Właściwa droga (dao) miała polegać na odkryciu swojego miejsca w nurcie przemian, jakim podlega świat i działaniu odpowiedniemu do okoliczności.

Zen - co to?

Japońska wersja Buddyzmu z mocnymi wpływami taoistycznymi.

Osiągnięcia chińskiej cywilizacji (4)

Pismem zaczęli się posługiwać w 2 tysiącleciu p.n.e., Wielki Mur zabezpieczał granice Chin zagrożeniami z północy., Rzemiosło stało na najwyższym poziomie, Od 2 w. p.n. e Chińczycy wykorzystywali tzw. jedwabny szlak (do 🇮🇳, Bliski Wschód i Europy.)

Wkład chińskiej cywilizacji do światowej kultury materialnej (6)

hodowla jedwabników (w Europie rozwinięto ją dopiero w 6 w. n.e., papier czerpany, porcelana (7 w. n.e., w Europie 18 w., proch (IX w. n.e., np. do produkcji fajerwerków), igła magnetyczna (4 w. p.n.e.), chomąto (uprzęż która nie uciskała szyi konia)

Nazwa tych budowli

Wielki Sfinks, w tle Piramida Chefrena

Trzej Egipscy Bogowie - imiona i krótkie opisy

z lewej Horus (bóg nieba i władzy, syn Ozyrysa i Izydy), pośrodku Ozyrys (bóg śmierci i zmartwychwstania, mąż Izydy), po prawej Izyda (bogini magii i ochrony)

Aton

Bóg którego kult zaprowadził w 14 w. p.n.e. faraon

Shi Huangdi - co i kiedy zrobił?

Zjednoczył Chiny podbijając resztę państw w 221 r. p.n.e. W jego czasach powstał Wielki Mur.

Co jest na zdjęciu, krótki opis

Epos o Gilgameszu, jeden z najstarszych znanych utworów literackich, najstarsze wersje pochodzą z końca 3 tysiąclecia p.n.e.