Historia - Starożytny Rzym

Początki Rzymu - data powstania, legenda o powstaniu, kto rządził w początkach i sąsiedzi

Rzym powstał w 753 r. p.n.e. Legenda wywodziła początki miasta od braci Romulusa i Remusa wykarmionych przez wilczycę. Początkowo miastem rządzili królowie. Pod koniec 7 w. p.n.e. podporządkowali go sobie Etruskowie. Od płd. oddziaływała kultura Grecka.

Etruskowie - gdzie mieszkali, ich państwo, ich kultura, czasy świetności.

Mieszkali na terenach położonych na płn. od Lacjum. Nie mieli jednego państwa, lecz luźny związek 12 miast-państw. Ich kultura i system były dość oryginalne, choć z wpływami fenickimi i greckimi.

Etruskowie - czasy świetności, rywalizacja z Rzymem.

Okres potęgi przeżywali w 6 w., a kultura rozwijała się do 3 w. p.n.e. Wywarli wielki wpływ na kulturę Rzymu, z czasem jednqk im ulegli zatracając przy tym odrębność i język.

Etruskowie - co Rzymianie od nich przejęli?

Rzymianie nauczyli się od nich wiele w dziedzinie organizacji społeczno-politycznej, inżynierii, architektury i religii. Inspirowali się także ich sztuką. Ponadto przejęli od nich pismo.

Sztuka etruska (zdjęcie)

.

Etruskie malowidła ścienne (zdjęcie)

.

Wygnanie etruskiej władzy królewskiej - rok

509 r. p.n.e.

Res publica - tłumaczenie i definicja

łac. rzecz wspólna, publiczna - forma ustroju w Starożytnym Rzymie. Od tego pojęcia pochodzi używane w polsce pojęcie Rzeczpospolita.

Patrycjusze - definicja

Rzymscy arystokraci, osoby, które miały szlachetnych przodków (łac. patres - ojcowie), możne rody właścicieli ziemskich. Posiadali prawo pełnienia urzędów i dominowali w systemie politycznym republiki.

Plebejusze - definicja

Osoby o różnym stanie zamożności, które łączyło jednak to, że nie mogły wykazać się odpowiednim urodzeniem. Prawo pełnienia urzędów uzyskali dopiero w 4 w. p.n.e. - możliwość pełnienia urzędu konsula.

patrycjusze vs plebejusze - napięcia

Po obaleniu króla ustrój Rzymu przyjął charakter oligarchiczny - władza znajdowała się głównie w rękach patrycjuszy, jednak po buncie plebecjusze również dostali pewne uprawnienia. Kompromis jednak był chwiejny a napięcie się utrzymywało.

komicjum (zgromadzenie ludowe) w Rzymie - uprawnienia

Nie mogło samodzielnie proponować praw, a jedynie głosować i powoływać urzędników.

Centurie - podstawa podziału,

Obywatele byli podzieleni na centurie na podstawie stopnia zamożności powiązanego z zakresem obowiązków wojskowych.

Komicje centurialne - działanie, uprawnienia

Każda centuria miała jeden głos a ponieważ najmożniejsi byli podzieleni na więcej centurii niż mniej zamożni, elita miała przewagę. Komicja wybierały dwóch konsulów oraz pretorów i cenzorów. Decydowały też o wojnie i zawarciu pokoju.

Cenzor - za co odpowiadał?

Cenzor w Rzymie przeprowadzał spis ludności, nadzorował majątek obywateli, klasyfikował ich do klas społecznych i kontrolował moralność. Był wybierany na 5-letnią kadencję. Urząd istniał od V wieku p.n.e.

Pretor - za co odpowiadał?

Pretor w Rzymie był urzędnikiem odpowiedzialnym za wymiar sprawiedliwości, prowadzenie procesów sądowych i zarządzanie sprawami prawnymi. Pełnił również funkcję dowódcy wojskowego i zastępcy konsula.

Komicja trybusowe - kto do nich należał, kompetencje

Należeli do nich obywatele jednak w ich przypadku różnice majątkowe nie decydowały o wadze głosu, więc warstwy uboższe mogły odgrywać główną rolę. Komicja wybierały niższych urzędników jak kwestorów i edylów. To one głosowały nad reformami ustrojowymi.

Fasces - czym były?

Były oznaką władzy, związana z pełnieniem wysokich urzędów. Nosili je towarzyszący urzędnikowi liktorzy, których liczba zależała od rangi urzędnika.

Kwestorzy - czym się zajmowali?

Nadzorowali finanse publiczne.

Edylowie - czym się zajmowali?

Nadzorowali porządek i bezpieczeństwo w Rzymie, zaopatrywali miasto w żywność oraz urządzali igrzyska.

Konsul - zakres władzy

Konsul w Rzymie był najwyższym urzędnikiem wykonawczym, wybieranym na roczną kadencję. Pełnił funkcje dowódcy wojskowego, przewodniczył senatowi i zgromadzeniom ludowym oraz reprezentował państwo na zewnątrz.

Zgromadzenie ludowe - kto brał udział, kompetencje

Brali w nim udział tylko plebejusze, początkowo tylko ich dotyczyły uchwały - dopiero potem (4-3 w. p.n.e.) zaczęły dotyczyć całego państwa.

Trybun ludowy - kto wybierał, rola

Wybierany przez zgromadzenie ludowe. Miał ochraniać prawa plebejuszy.

Senat - z jaką warstwą społeczną połączony, autorytet

Połączony z patrycjatem. Początkowo organ doradczy, przekształcił się w organ decyzyjny o wielkim autorytecie i stał się wręcz symbolem Republiki.

Dyktator w Rzymie - kiedy powoływany, uprawnienia

Powoływany w sytuacji zagrożenia państwa. Miał niemal nieograniczoną władzę a od jego decyzji nie było odwołania.

Podbój Italii przez Rzym - okres

Między początkiem V w. p.n. e a 264 r. p.n.e. Rzym podbił Italię (z wyjatkiem Niziny Padańskiej)

Związek Latyński - skład, sojusz

Składał się z miast założonych przez Latynów. Na przełomie 6 i 5 w. p.n.e. walczyli z Rzymem, ostatecznie weszli z nim w przymierze by bronić się przed atakującymi sąsiadami.

Najazd Galijskich najeźdźców na Rzym p.n.e. - data, co się stało?

W 390 r. p.n.e. jedno z plemion celtyckich wywodzący się z Galii (dzisiejsza Francja) zajęło i splądrowało miasto. Opuscili je dopiero po otrzymaniu okupu.

Podbój ostatniego z etruskich państw przez Rzym - rok

264 r. p.n.e.

Rzym vs Kartagina - ile wojen, ich przyczyny, kiedy, skutki

Trzy wojny punickie między Rzymem a Kartaginą - dwie pierwsze z powodu ambicji Kartaginy, trzecia z chęci Rzymu do ostatecznego zniszczenia Kartaginy. Odbyły się między 264 a 146 r. p.n.e. Ostatnia skończyła się zniszczeniem Kartaginy.

I wojna punicka - kiedy, powody, przebieg i skutki

(264-241 p.n.e.) Rzymianie zajęli niemal całą Sycylię, a tuż po zakończeniu wojny także Korsykę i Sardynię. Kartagina została zmuszona do zapłaty dużego okupu, a Rzymianie rozbudowali dotąd nieliczną flotę.

II wojna punicka - kiedy, powody, przebieg i skutki

II wojna punicka (218–201 p.n.e.) wybuchła z powodu ambicji Hannibala, który najechał zagroził istnieniu państwa rzym., które potem pokonało Kartaginę w bitwie pod Zamą (100 km od stolicy). Skutkiem była utrata terytoriów i kontrybucji przez Kartaginę.

III wojna punicka - kiedy, powody, przebieg i skutki

(149-146 p.n.e.) Rzymianie zupełnie zlikwidowali państwo kartagińskie i przyłączyli je do Rzymu, a Kartagina została zburzona.

Jak Rzymianie zarządzali podbitymi terenami poza Italią

Eksploatowali je gospodarczo i brali jeńców i daniny.

rewolta sprzymierzeńców w I w. p.n.e. - przyczyny i skutki

Sprzymierzeńcy czyli wolni mieszkańcy Italii domagali się obywatelstwa. Otrzymali je.

Charakter armii rzymskiej a kartagińskiej i obowiązki wojskowe rzymskich obywateli

Armia rzymska miała charakter obywatelski, z kolei armia Kartaginy miała charakter najemny. Każdy rzymski obywatel między 17. a 46. rokiem życia, o ile posiadła odpowiedni majątek, miał obowiązek stawić się na wyprawę wojenną na wezwanie konsula.

Role w rzymskiej armii a zamożność

Pełniący służbę sami ponosili koszty uzbrojenia i wyposażenia. Najbogatsi służyli jako jeźdźcy, średniozamożni w piechocie ciężkozbrojnej, gorzej sytuowani finansowo w lekkozbrojnej, a najbiedniejsi byli zwolnieni od służby.

Kogo to uzbrojenie? (zdjęcie)

Legionisty (rzymskiego)

grupy wykształcone w Rzymie na przełomie 3 i 2 w. p.n. e (2)

nobilowie i ekwici

Nobilowie - kim byli?

Nowa elita społeczna wyłoniona spośród najbardziej bogatych i wpływowych rodów zarówno patrucjuszowskich, jak i plebejskich. Zaprwniali sobie dominację w życiu politycznym nie dopuszczając do senatu osób spoza grupy. Czerpali zyski z rozwoju imperium.

Ekwici - kim byli?

Ekwici w Rzymie byli zamożną warstwą społeczną, początkowo pełniącą funkcje wojskowe jako kawaleria. Później zajmowali się handlem, finansami i administracją, odgrywając ważną rolę w życiu gospodarczym.

latyfundium - definicja

Latyfundium to wielkie majątki ziemskie w starożytnym Rzymie, należące do bogatych właścicieli. Opierały się na pracy niewolników i służyły głównie produkcji rolnej, często na eksport.

Proletariusz (Rzym) - definicja

Proletariusz w Rzymie to ubogi obywatel nieposiadający ziemi, utrzymujący się z pracy dorywczej lub pomocy państwa. Jego jedynym "majątkiem" było potomstwo (proles).

Niewolnicy w Rzymie - skąd się brali, co robili?

Często byli to jeńcy pochodzący ze zwycięskich wojen Rzymu Na nich opierało się funkcjonowanie latyfundiów, poza tym pracowali w rzemiośle, kopalniach czy kamieniołomach. Pełnili też role służby domowej, nauczycieli czy lekarzy. Niektórzy też gladiatorami

Prawa niewolnika w Rzymie

W świetle prawa był traktowany jak przedmiot i całkowicie zależał od woli właściciela, który mógł go nawet zabić. Niewolnik mógł jednak uzyskać prawo do posiadania własności, a nawet wolność.

Kryzys republiki rzymskiej - przyczyny

nierówności, załamanie się średniej własności ziemskiej będącej podstawą rekrutacji do armii, konflikty społeczne, korupcja, instytucje republikańskie niezdolne do kierowania imperium, wybitne jednostki nie liczące się z regułami ustroju republikańskiego

Reformy mające zapobiec załamaniu się średniej i drobnej własności rolnej w II w. p.n.e. - kto, o co chodziło, skutki

Projekty reform przedstawili bracia Grakchusowie. Uchwaliło je zgromadzenie ludowe. Sprzeciwiali się im senatorowie ponieważ zagrażało ono interesom wielkich właścicieli ziemskich. Ostatecznie działania braci nie dały efektów a oni sami ponieśli śmierć.

popularzy i optymaci w 2 w. p.n. e w Rzymie - kogo popierali

Popularzy byli zwolennikami nadrzędnej woli ludu zebranego na zgromadzeniu ludowym, z kolei optymaci popierali senat i dominującą pozycję elit.

Przekształcenie armii rzymskiej z obywatelskiej w zawodową - kto, kiedy, przebieg

Pod koniec 2 w. p.n.e. Gajusz Mariusz przeprowadził reorganizację armii. Ponadto przeprowadził pobór wśród proletariuszy. Odstąpiono od zasady że legionista sam ponosi koszty uzbrojenia. Zaciągnięci proletariusze byli uzbrajani a co więcej dostawali żołd.

Okres wojen domowych w Rzymie - kiedy, o co chodziło?

1 w. p.n.e. był w państwie rzymskim epoką wojen domowych, w trakcie których politycy za pomocą swoich legionów próbowali przechwycić władzę w państwie.

Dlaczego żołnierze dali się wykorzystywać do politycznych rozgrywek w okresie wojen domowych?

Coraz bardziej czuli się związani z wodzami niż z ogólną ideą obywatelską, dzięki łupom czy ziemii które mógł im zapewnić dowódca (a by dostać ziemię musieliby służyć 16 lat w normalnym wojsku).

Pierwszy wódz który opanował Rzym w okresie wojen domowych - kto, kiedy, co zrobił?

W 82 r. p.n. e Sulla objął władzę dyktatora, wbrew prawu na czas nieokreślony. Wprowadził w państwie zmiany ustrojowe na korzyść senatu. Rządził 3 lata.

powstanie Spartakusa - kiedy, o co chodziło, rezultat

W latach 73-71 p.n.e. gladiatorzy pod wodzą Spartakusa zapoczątkowali powstanie, później przyłączyli się do nich niewolnicy, a nawet wolni obywatele z niższych warstw. Odnieśli wiele sukcesów, ostatecznie jednak pokonały ich legiony Marka Krassusa.

1. triumwirat - kiedy, skład, o co chodziło?

W 60 r. p.n.e. Marek Krassus, Gnejusz Pompejusz i Gajusz Juliusz Cezar zawarli porozumienie mające pozwolić im na decydowanie o najważniejszych sprawach państwa. Był to 1. triumwirat, miał on charakter nieformalny i tajny.

Kampania Juliusza Cezara w Galii - kiedy, wynik

Prowadzona w latach 58-51 p.n.e. Juliusz Cezar podbił Galię, poszerzając ogromnie posiadłości rzymskie na zachodzie.

śmierć Krassusa - kiedy, gdzie, czemu

Zginął w 53 r. p.n.e. na Bliskim Wschodzie w trakcie walk z Królestwem Partów.

Pompejusz - umocnienie władzy

W trakcie gdy Juliusz Cezar prowadził kampanię w Galii, a Krassus na Bliskim Wschodzie, Pompejusz uzyskał niemal zupełną władze w państwie, a Cezara zaczął traktować jako zagrożenie dla swej pozycji.

Królestwo Partów - gdzie leżało, rola, kiedy

Państwo utworzone na miejsce upadłego hellenistycznego mocarstwa Seleucydów - objęło obszar od pogranicza Syrii po Indus. Przez kilka stuleci stanowiło mocarstwo równorzędne Rzymowi. Od 1 w. p.n.e. do 3 w. n.e. rywalizowali z Rzymem na Bliskim Wschodzie.

Wojna domowa między Pompejuszem a Cezarem - kiedy, rezultat

W 49 r. p.n.e. Cezar na czele swych legionów wkracza do Italii i opanowuje ją, a następnie stopniowo zdobywa władze w całym państwie.

Faktyczny koniec republiki rzymskiej nastąpił wraz z...

Obwołaniem Juliusza Cezara dożywotnim dyktatorem w 49 r. p.n.e. (Oficjalnie ustrój się nie zmienił)

Powód zamordowania Cezara i kiedy to się stało

Uzurpowanie sobie przez Cezara ogromnej władzy wbrew tradycji republikańskiej a także jego polityka skierowana przeciwko rodom senatorskim doprowadziła do spisku i morderstwa w 44 w. p.n.e.

II triumwirat - kto, kiedy, czemu

Zawiązany przez zwolenników zabitego Cezara. W odróżnieniu od pierwszego zatwierdzony prawnie. Tworzyli go Marek Antoniusz, Marek Lepidus i Oktawian (późniejszy cesarz Augustus)

II triumwirat vs stronnictwo zabójców Cezara

II triumwirat rozpoczął wojnę z zabójcami Cezara (m.in. Brutus i Kasjusz). W 42 r. p.n.e. siły triumwiratu wygrały w bitwie pod Filippi w Macedonii. Skutkiem tego było umocnienie władzy Antoniusza i Oktawiana, a także otworzenie drogi do cesarstwa.

konflikt triumwirów - wojna

Oktawian rozpoczął wojnę z Markiem Antoniuszem i hellenistycznym Egiptem Kleopatry VII. Przełomowa bywa zwycięska dla Oktawiana morska bitwa u wybrzeży greckich pod Akcjum w 31 r. p.n.e. W 30 r. p.n.e. Marek Antoniusz i Kleopatra popełnili samobójstwo.

Początek epoki Cesarstwa Rzymskiego - data i wydarzenie

w 27 r. p.n.e. Oktawian (późniejszy Augustus) zostaje ogłoszony Cesarzem Rzymu, choć formalnie zachował instytucje republikańskie.

koniec epoki hellenistycznej w dziejach - data i wydarzenie

W 30 r. p.n.e. Egipt stał się częścią imperium rzymskiego jako część osobistej domeny cesarskiej. Był to koniec niezależności Egiptu Ptolemeuszy - ostatniego państwa hellenistycznego, a zarazem koniec epoki hellenistycznej.

Pryncypat - okres

27 r. p.n.e. - schyłek 3. w. n.e.

Oktawian August - tytuły (4)

August (wywyższony przez bogów), imperator (w czasach republiki przyznawany przez żołnierzy zwycięskim wodzom), cesarz (pochodzi od nazwiska jego przybranego ojca - Cezara), princeps senatus (pierwszy w senacie). Nie sięgnął po urząd dyktatora.

Oktawian August - dokonania (3)

Zapewnienie państwu rzymskiemu pokoju wewnętrznego po okresie wojen domowych, rozwój gospodarczy i wybitne osiągnięcia w kulturze za jego panowania, poprawienie sytuacji prowincji ukracając nadużycia urzędników.

opanowanie terenów Germanii za Oktawiana Augusta i wycofanie

Za jego panowania Rzym opanował na kilka lat tereny Germanii na wschód od Renu, po Łabę. W 9 r. n.e. w Lesie Teutoburskim Rzymianie ponieśli klęskę i musieli wycofać się z tych terenów.

Skąd wywodzili się Germanie?

Z północnej Europy - ich kolebką były tereny Danii oraz płd. Norwegii i Szwecji, potem rozprzestrzenili się w kierunku Europy Środkowej.

Władza w okresie pryncypatu

Zachowano fikcję istnienia republiki i formalnie najwyższą władzę senatu, lecz w rzeczywistości rządzili cesarze.

Cesarze rzymscy dynastii julijsko-klaudyjskiej i daty panowania (5)

Oktawian (27 p.n.e. - 14 n.e.), Tyberiusz (14-37 n.e.), Kaligula (37-41 n.e.), Klaudiusz (41-54 n.e.), Neron (54-68 n.e.).

Cele polityki zagranicznej w epoce pryncypatu (2)

Zabezpieczenie dotychczasowych zdobyczy, obrona przed sąsiednimi ludami.

Judea na przełomie er

Formalnie niepodległa, ale faktycznie podporządkowana. W 6 r. n.e. wcielona do imperium. W 66 r. n.e. wybuchło powstanie, skończone w 70 r. n.e. zdobyciem Jerozolimy i zburzeniem Drugiej Świątyni jerozolimskiej.

Żydowska diaspora - definicja

określenie emigracji Żydów z Judei/Palestyny i trwającego po czasy współczesne rozprzestrzeniania się skupisk ludności Żydowskiej w świecie. Za jej początek uznaje się Upadek Drugiej Świątyni jerozolimskiej w 70 r. n.e.

Romanizacja ludności prowincji + język

Przyjmowanie wzorców cywilizacyjnych z Rzymu, konieczność znajomości łaciny dla elit całego cesarstwa. Funkcjonowała raczej na zachodzie, bo na wschodzie dominowała nadal kultura grecka której ulegali sami Rzymianie.

Nadanie wszystkim wolnym obywatelom cesarstwa rzymskiego obywatelstwa - rok

212 n.e.

Vindobona - czym była i czym jest dziś

Była obozem armii rzymskiej, dzisiejszy Wiedeń.

Najazdy na imperium Rzymskie w 3. w. n. e (2)

Najazdy Germanów objęły Galię i Dację, a tę drugą Rzymianie ostatecznie opuścili. Na Bliskim Wschodzie od lat 40. Rzymianie prowadzili zmagania z odrodzoną Persją która zastąpiła Królestwo Partów. Często przegrywali.

Barbaricum - definicja

Rzymskie określenie na tereny poza granicami imperium, zwłaszcza obszar Europy na wschód i północ od Renu i Dunaju.

Okres wojen domowych w Cesarstwie Rzymskim - kiedy, czemu

Lata 235-284 n.e. były okresem wojen domowych spowodowanych władzą o tytuł cesarza. Niejednokrotnie cesarzem było kilka osób które opanowały różne regiony imperium, co oznaczało faktyczne rozbicie.

Problemy Rzymu w 3. w. n.e. (2=2)

Koszty utrzymania legionów, epidemie = problemy gospodarcze i demograficzne

Opanowanie kryzysu Imperium Rzymskiego u schyłku 3. w. n.e. - za jakiego cesarza?

Dioklecjana (cesarz od 284 r. n.e.)

Dominat - który władca wprowadził i na czym polegał

Wprowadzony przez Dioklecjana. Zatrzymano podtrzymywania fikcji istnienia republiki. Władza cesarza stała się oficjalnie nieograniczona. Rządził on poprzez urzędników swojego dworu.

Tetrarchia - kto wymyślił, na czym polegała

Wymyślił Dioklecjan. Polegała na współrządząch czterech cesarzy, z których dwóch (z tytułami augusta) stało wyżej w hierarchii, a dwóch kolejnych (z tytułami cezara) miało ich wspomagać. Po 20 latach augustowie mieli ustąpić i przekazać pozycję cesarzom.

Funkcje tetrarchii

Miała pozwolić podzielić obowiązki zarządzania ogromnym imperium i obrony jego długich granic bez konieczności podziału państwa. Wprawdzie wydzielono cztery prefektury przydzielone poszczególnym tetrarchom, mieli jednak oni tworzyć jeden system władzy.

W którym wieku chrześcijaństwo przekształciło się z religii prześladowanej na dominującą w Cesarstwie Rzymskim?

4. w. n.e.

Konstantyn I Wielki - co zrobił i kiedy

W 330 r. n.e. założył Konstantynopol. Wkrótce stał się on drugą stolicą Imperium, a rola wschodniej części Imperium zaczęła stopniowo rosnąć.

Podział Imperium Rzymskiego na dwie części - rok i powód

w 395 r. n.e., po śmierci cesarza Teodozjusza I Wielkiego, cesarstwo, zgodnie jego wolą, zostało podzielone między jego dwóch synów i nigdy potem nie powróciło do jedności.

Na czym polegał kolonat?

Zapoczątkowany w I w. n.e. z powodu m.in. niedoboru niewolników. Polegał na tym, że drobni rolnicy brali w dzierżawę działki ziemi należące do wielkich właścicieli ziemskich posiadających latyfundia. W zamian za to ponosili opłaty i świadczyli usługi.

Plemiona germańskie a Cesarstwo Rzymskie

Niektóre z plemion tworzyły na terenie Barbaricum własne organizmy państwowe Czasem ich grupy osiedlały się w imperium, stając się rolnikami i bazą rekrutacyjną dla armii rzymskiej. Jako sprzymierzeńcy bronili wtedy granic przed kolejnymi Germanami.

wielka wędrówka ludów w 4. w. n.e. - co zapoczątkowało

Przybycie z Azji na obszar Barbaricum wojowniczych Hunów.

Wizygoci a Rzym

Zagrożeni przez Hunów, uzyskali od cesarza rzymskiego zgodę na osiedlenie się w Tracji w zamian za pełnienie służby wojskowej. Szybko doszło jednak do konfliktu, a w 378 r. rozbili rzymskie wojska w bitwie pod Adrianopolem. (200 km od Konstantynopola).

Wędrówka Wizygotów na przełomie 4. i 5. wieku.

Wizygoci znów zbuntowali się w okresie śmierci cesarza Teodozjusza i podziału imperium. Podjęli wędrówkę przez Grecję i Dalmację ku Italii. W 410 r. miasto Rzym, zajęte przez króla Wizygotów, zostało złupione. Dalej wędrowali w kierunku Hiszpanii.

Barbarzyńcy a Cesarstwo Zachodniorzymskie w 5. w. n.e.

Kolejne plemiona barbarzyńskie przekraczały granice, tworzyły własne państwa które teoretycznie były w sojuszu z Rzymem, a w praktyce prowadziły własną politykę.

Plemiona germańskie w 5. w. n.e.

Anglowie, Sasowie, Jutowie, Frankowie, Burgundowie, Wizygoci, Swebowie, Wandalowie.

Bitwa na Polach Katalunijskich - kiedy, powód

Odbyła się w 451 r. Odbyła się między Hunami + plemionami germańskimi z Barbaricum, które najechały Cesarstwo Wschodniorzymskie i Zachodniorzymskie. Walczyli z nimi Rzymianie i część Germanów zamieszkujących obszar cesarstwa. Hunowie przegrali.

Najazd Wandalów w 5. w. n.e. - rok, powód, skutki

W 455 r. Wandalowie podjęli wyprawę łupieżczą na Italię i zdobyli oraz ograbili Rzym, wywożąc łupy i jeńców. Zrujnowało to ekonomicznie Italię i pozbawiło ją środków do utrzymania armii.

Umowna data upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego i przebieg

Cesarze zachodniorzymscy władali jedynie Italią i Dalmacją, a w 476 r. Odoaker - germański wódz w służbie rzymskiej - obalił Romulusa Augustulusa i przejął władzę nad Italią. Dalmacją władał Juliusz Nepos, umarł w 480 r. po czym nie obrano nowego cesarza.

Data przyjmowana za koniec starożytności

476 r. n.e. - umowna data upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego.

Kultura rzymska a grecka

Rzymianie inspirowali się kulturą grecką (mówi się wręcz o kulturze grecko-rzymskiej)

Rzymska maszyna do zbioru zboża (zdjęcie)

.

Co to za budowla + 2 charakterystyczne elementy

Panteon w Rzymie z 2. w. n.e., np.: szereg kolumn i tympanon (zarówno dla architektury greckiej i rzymskiej) i kopuła (dla rzymskiej)

Łuk triumfalny Septymiusza Sewera w Rzymie (zdjęcie)

.

Triumf - definicja

Ceremonia stanowiąca najwyższą formę uznania dla zwycięskiego wodza.

Kolumna Trajana - cecha charakterystyczna

Relief przedstawiający kampanie wojenne cesarza Trajana

Prawo rzymskie - w którym wieku spisane

V w. p.n.e.

rzymska rzeźba i malarstwo - inspiracja i realizm

Rzymianie mocno naśladowali wzory greckie i chętnie kopiowali greckie dzieła. Osiągnęli też pełny realizm przedstawień.

Filozofia w Rzymie

Rzymianie cenili szkoły okresu hellenistycznego - epikurejską i stoicką, a także poglądy Platona Stoikami byli m.in. Seneka i Marek Aureliusz.

Trzej najwybitniejsi twórcy literatury łacińskiej

Horacy, Wergiuliusz (autor Eneidy - epopei opowiadającej o wędrówce mitycznego przodka Rzymian, Eneasza, z Troi do Lacjum.), Owidiusz

Rzymska historiografia była...

tendencyjna i przedstawiała opisywane wydarzenia w sposób zależny od poglądów politycznych autora i jego protektora. Historycy niejednokrotnie sięgali do zdarzeń legendarnych.

Religia rzymska - rodzaj, najważniejsi bogowie, gdzie oddawano im cześć

Była politeistyczna - najważniejsi bogowie byli utożsamiani z tymi greckimi. Oficjalnie najważniejsi byli: Jupiter-Jowiez (odpowiednik Zeusa), Junona (odpowiednik Hery), Minerwa (utożsamiana z Ateną). Cześć oddawano im na Kapitolu.

Ważni bogowie rzymscy poza trzema najważniejszymi (6)

Mars (gr. Ares) - bóg wojny oraz wiosny, Wenus (gr. Afrodyta) - bogini miłości, Westa (gr. Hestia) - opiekunka ogniska domowego, Neptun (gr. Posejdon). Bardzo popularni stali się grecki bóg Apollo i heros Herakles (w rzymie Herkules).

Przyjmowanie przez Rzymian wierzeń ludów podbitych

Rzymianie przyjmowali wierzenia ludów podbitych lub sąsiadujących, zwłaszcza te religie, które proponowały idee jakich brakowało w rzymskiej religii np. osiągnięcie życia wiecznego.

Kulty wschodnie w Rzymie - kiedy się rozwijały, jakich bogów dotyczyły

Rozwijały się już w ostatnim okresie istnienia republiki, a ich popularność szybko wzrastała w czasach cesarstwa. Dotyczyło to egipskiej Izydy, małoazjatyckiej Kabele i persko-indyjskiego Mitry.

mitraizm

Kult persko-indyjskiego boga Mitry. W 3. w. n.e. stał się jako słońce niezwyciężone jednym z oficjalnych bogów państwa rzymskiego.

Chrześcijaństwo - kiedy powstało, Rzym

Powstało w I n.e. Choć u schyłku cesarstwa zachodniorzymskiego stało się religią dominującą i oficjalnie panującą w państwie, to jego droga do rozpowszechnienia się była długa.

Kiedy urodził się Jezus i kto obliczył początek nowej ery

Jezus urodził się między 8 a 6 r. p.n. e w Judei. Chrześcijanie z czasem przyjęli to za początek n.e. Oparto się na obliczeniach Dionizosa Małego, żyjącego 500 lat później. Ten jednak źle obliczył datę, stąd rozbieżność między urodzeniem a początkiem n.e.

Dlaczego i kiedy Jezusa skazano na śmierć?

Między 30 a 33 r. n.e. Jezus który głosząc swoje idee społeczne wzbudził niepokój Rzymian że może to podsycać antyrzymskie nastroje społeczne. O skazaniu go na śmierć zadecydował prefekt Judei - Poncjusz Piłat.

Oderwanie chrześcijaństwa od judaizmu

Wyznawcy Jezusa Chrystusa zaczęli głosić wiarę w jego zmartwychwstanie i odkupienie ludzkich grzechów. Utrwalało się wśród nich przekonanie że był on istotą boską, co było sprzeczne z religią judaistyczną, co było głównym powodem oderwania tych religii.

Rozprzestrzenienie się chrześcijaństwa

Chrześcijaństwo rozprzestrzeniło się od I wieku n.e. dzięki działalności Apostołów, zwłaszcza św. Pawła. Po legalizacji w 313 r. n.e. i uznaniu za religię państwową w 380 r. n.e. zyskało popularność w Cesarstwie Rzymskim, a potem w Europie i poza nią.

Prześladowania chrześcijan za czasów Nerona - wydarzenie

W 64 r. n.e. Neron obwinił chrześcijan i spowodowanie pożaru Rzymu.

Przyczyny wzrastającej popularności chrześcijańskiej w państwie rzymskim

Chrześcijaństwo zyskało popularność w Rzymie dzięki uniwersalnym przesłaniom miłości i nadziei, równości, wspólnocie oraz wsparciu dla biednych i chorych. Po legalizacji w 313 r. n.e. i uznaniu za religię państwową, szybko się rozprzestrzeniło.

Przyczyny niechęci wobec chrześcijan w państwie rzymskim

Niechęć wobec chrześcijan wynikała z ich odrzucenia tradycyjnych wierzeń i kultu cesarza, co uznawano za zagrożenie dla porządku społecznego. Podejrzewano ich o tajne, nieznane rytuały i oskarżano o sabotowanie tradycyjnych wartości Rzymu.

Poważne represje wobec chrześcijan w drugiej połowie 3. w. n.e. - sposób

Sam fakt bycia chrześcijaninem wystarczał do kary śmierci. Łagodniejszą formą było odebranie majątku j wysłanie na ciężkie roboty.

Zastosowanie Katakumb w Rzymie

Były to podziemne cmentarze służące głównie do pochówku chrześcijan.

Jakie wydarzenie zakończyło prześladowania chrześcijan w Rzymie

Edykt mediolański z 313 r. n.e. - wydany przez Konstantyna I Wielkiego i jego współrządcę cesarza Licyniusza. Edykt wprowadził wolność wyznania, a Konstantyn sprzyjał chrześcijaństwu.

Arianizm - co mówiła ta koncepcja

Arianizm odrzucał koncepcję Trójcy Świętej i zaprzeczała boskości Jezusa Chrystusa przyjmując że nie jest on odwieczny lecz został stworzony przez Boga w konkretnym czasie. Uznana przez sobory kościelne za Herezję.

Sobór - co to

zgromadzenie biskupów całego kościoła zwołane by rozstrzygnąć najważniejsze kwestie wiary oraz prawa kościelnego.

Pierwszy sobór powszechny - gdzie i kiedy

Sobór w Nicei w 325 r. Uczestniczył w nim Konstantyn Wielki.

Uznanie chrześcijaństwa za religię panującą w państwie rzymskim - kiedy, skutki

Teodozjusz I Wielki w 392 r. uznał chrześcijaństwo za religię panującą, zakazując wyznawania innych kultów. Zwalczał grecko-rzymskie tradycje religijne.

Edykt Karakalii - o co chodziło, kiedy

Edykt Karakalli z 212 r. n.e. przyznał obywatelstwo rzymskie wszystkim wolnym mieszkańcom imperium, co miało zwiększyć dochody z podatków i zjednoczyć państwo. Był to ważny krok w integracji prowincji z Rzymem.

Prawo publiczne vs prywatne (Rzym)

Prawo publiczne regulowało działania państwa, a prywatne - relacje między obywatelami.