koło 1 histologia

 0    199 kartičky    wija2
stáhnout mp3 Vytisknout hrát zkontrolovat se
 
otázka język polski odpověď język polski
ECM(macierz międzykomórkowa)
začněte se učit
tworzy podłoże dla kom., drogi w obrebie tkanek podczas morfogenezy, stanowi barierę porządkującą kom. w obr. tkanek, magazyn czynnikow wzrostu i cytokin, kontroluje zachowanie kom.!
glikozoaminoglikany (GAG)
začněte se učit
kw. hialuronowy(bez SO3), siarczany: chondroityny, heparanu, keratanu, dermatanu, heparyna [długie, nierozg. polisachar. z powtarzajacych sie 70-200jedn. dwucukrowych(aminocukier+kw. iduronowy/glukuronowy)]
rola GAG
začněte se učit
jako polianiony wiążą dużą ilość kationow wywierajac duże cisnienie osmotyczne=wiążą wodę -->tworzą strukt.żelopodobne, odporne na ucisk, spężyste, umożliw. dyfuzję subst. odżywczych i metabolitow
kwas hialuronowy
začněte se učit
olbrzymia liniowa czasteczka, ok. 2500 reszt cukrowcow, wyst. w ECM, endocytowane w watrobie; GAG stanowiacy rdzeń agregatów proteoglikanów (2,5nm, 1 mln daltonow)
glikoproteiny
začněte se učit
duże białka, zaw. do 10%oligosacharydów: fibronektyna, laminina, osteopontyna, tenascyna, trombospondyna, entaktyna(nidogen), chondronektyna
rola białek macierzy
začněte se učit
el. strukturalny, odbiór sygnałów ze środowiska, są ligandami INTEGRYN, wiążą makromolekuły sygnałowe(cz. wzrostu)
monomery proteoglikanów
začněte se učit
wszystkie GAG(oprócz kw. hialuronowego)łączą się z białkiem (10%), powstaja: agrekan, betaglikan, dekoryna, perlekan, syndekan, agryna, serglicyna
agregat agrekanu
začněte se učit
ok. 100 monomerów agrekanu, niekowalencyjnie związ. z 1 kw. hialuronowym przez 2 białka łączące (duża masa, objętość jak bakteria)
syndekan
začněte se učit
transbłonowy PG, wiąże bFGF i umożliwia jego reakcję z receptorem błony kom, np. fibroblasta(-->synteza kolagenu-->blizna) +łączy się z filamentami aktynowymi cytoszkieletu (utrzymuje kształt kom.)
fibronektyna FN /włókienka w obr. ECM/
začněte se učit
adhezyjna glikoproteina, powierzchniowa lub plazmatyczna(krąży we krwi: krzepnięcie, gojenie ran, fagocytoza) receptory integrynowe wiążą FN poprzez sekwencje RGD(Arg-Gly-Asp) ma mostek S-S, wiąze kom. z podłożem, umożliwia migrację
integryny
začněte se učit
cząstki adhezyjne, receptory transbłonowe(dimer na pow. kom. nabłonka i mezenchymy) do ich ligandów należą: FN, laminina, tenascyna, trombospondyna, kolageny
laminina
začněte se učit
wytwarz. przez kom. nabłonka i śródbłonka, główna pozakomorkowa cząstka wiązaca komorki i subst. pozakomorkowa [wiaze sie z integrynami, siarczanem heparanu, entaktyna]
entaktyna = nidogen
začněte se učit
glikoproteina, składnik wszystkich błon podstawnych, wiąże lamininę z kolagenem IV
tenascyna
začněte se učit
glikoproteina pozakomork., właściw. adhezyjne i antyadhezyjne, ma udział w migracji KGN (wydzielana przez glej)
trombospondyna
začněte se učit
450 kD, aktywacja płytek krwi i zahamowanie angiogenezy
chondronektyna
začněte se učit
przytwierdza kom. chrzęstne do macierzy, ma domeny wiążące się z PG i receptorami bł. kom. [rozwój i utrzymywanie funkcji chrzastki]
osteonektyna (SPARC)
začněte se učit
bogata w cysteinę, wiąże Ca2+ w macierzy kości, wydzielana przez osteoblasty, ma domeny wiążące kolagen I i integryny osteoblastow/cytow, grupuje komorki w obrebie rany
dezintegryny
začněte se učit
inhibitory integryn i agregacji płytek, nieenzymatyczne białka zawierajace motyw RGD(najbardziej znane w jadzie żmii)
metaloproteinazy macierzy(MMP)
začněte se učit
kolagenazy, stromielizyny, karboksypeptydaza A [wydziel. pobudzane przez EGF, VEGF, TNFa, IL-1, hamowane przez TGFb]
proteazy serynowe
začněte se učit
rodzina trypsyn, elastaza, plazmina, urokinaza, katepsyna G
proteazy cysteinowe
začněte se učit
papaina, katepsyna B i K, kaspaza
proteazy asparaginowe
začněte se učit
katepsyna D, pepsyna
powstawanie kolagenu
začněte se učit
tropokolagen(2 łańcuchy a1 i 1 a2) tworza prawoskrętną helisę(głownie glicyna, prolina, hydroksyprolina) --prokolagen--> kolagen(ok. 25%białek!,b. wolny obrót metaboliczny)
kofaktorem do jakiego procesu jest wit. C?
začněte se učit
hydroksylacja lizyn i prolin
etapy powstawania cząsteczki tropokolagenu
začněte se učit
1) synteza w RER, 2) glikozylacje w AG, 3) sekrecja drogą egzocytozy-błona;4) pozakomórkowo: odcięcie telopeptydów przez peptydazy prokolagenu, agregacja (wiąz. krzyżowe), powstaw. włókien
boczne kowalentne włókna krzyżowe miedzy czast. tropokolagenu we włóknie kolagenowym powstają między
začněte se učit
resztami lizylowymi i hydroksylizylowymi przy udziale oksydazy lizylowej, gł. na niehelikalnych końcach czast. tropokolagenu(etap wysoce reakt. reszt aldehyd.)= WYTRZYMAŁOŚĆ NA ROZCIĄGANIE
włókna kolagenowe to
začněte se učit
fibryle kolagenu o średnicy 50nm i długości kilku mikrometrow; ich układaniem sie w ecm kierują otaczające PG i glikoproteiny
zespoły Ehlersa-Danlosa
začněte se učit
typ VII-brak działania peptydazy prokolagenu; typ VI-mutacja genu hydroksylazy lizylowej(nie powst. wiąz. krzyż.=duża elastycznosc skory) typ IV-mut. genu COL3AI-defekt w obróbce kolagenu III(hiperelastycznosc, pękniecie aorty, jelit)
szkorbut
začněte se učit
brak wit. C - bóle mięśni, stawów, kości, stany zapalne dziąseł, wypadanie zębów,
samoistna łamliwość kości - osteogenesis imperfecta
začněte se učit
punktowa mutacje genu COL1A1, COL1A2, zmiana w genie kodujacym kolagen I -->mogie, samoistne złamania kości
kolageny typu VI, IX, XII
začněte se učit
towarzyszące I, II, III, przylegają do ich powierzchni i łączą ze sobą oraz z PG macierzy [różnorodność wynika z ilości i złożoności genow kodujacych łańcuch a]
komórki posiadające możliwość ruchu i migracji
začněte se učit
krwinki białe(limfo-mono-granulocyty), makrofagi tkankowe, fibroblasty, osteoklasty, kom. nowotworowe, plemniki, pierwotniaki, bakterie
mikrofilamenty
začněte se učit
filamenty aktynowe powst. w wyniku polimeryzacji G-aktyny=generuje ruch, w obecności K+, Mg++ i ATP (hydrolizuje do ADP);śr. 5-6 nm, polarne, cieńsze i krótsze od mikrotubul
białka wiążące aktynę
začněte se učit
fimbryna(wiąże 2bliskie, równoległe wł. aktyny, np. mikrokosmki); a-aktynina (2 aktyny, szeroko, luźniej), spektryna(2 aktyny daleko), filamina(2 aktyny pod kątem=sieć)
funkcje aktyny w kom. niemięśniowych {ruch bez udziału miozyny!!!}
začněte se učit
adaptacja różnych kształtow, ruch (pęczki kurczliwe w cytopl, lamellipodia, filopodia-wypustki w koncu wiodącym), pierścień kurczliwy(cytokineza), rdzeń mikrokosmkow
lamellipodium
začněte se učit
cienkie, blaszkowate, dynamiczne wypustki bł. komorkowej (z aktyna wiaza sie białka ARP, czapeczka białkowa na koncu+, depolaryzacja na -)
filopodium
začněte se učit
cienkie, długie do 10mikrom., sztywne wypustki, każda po 10-20 pęczków fil. aktynowych)
kofilina
začněte se učit
białko odp. za kontrolę procesów polimeryzacji i depolimeryzacji filam. aktynowych/ zawiera sekwencje Lys-Lys-Arg-Lys-Lys -sygnał kierujacy białko do jądra
kinaza FAK
začněte se učit
kinaza miejsca przylegania -regulacja adhezji przy powstawaniu wypustek migrujących kom. (duza ekspresja=przerzuty!!!)
ruch zależny od miozyny
začněte se učit
białko motoryczne-miozyna przekształca energię chemiczną w mechaniczną
miozyna I
začněte se učit
"nie-mięśniowa", starsza ewolucyjnie, 1 łańcuch
miozyna II
začněte se učit
mięśniowa, 2 spiralnie skręcone nitkowate łancuchy ciężkie(ogon+głowa) i 4 lekkie; główka=kulista N-częśc ł. ciezkiego+2lekkie; po związ. z aktyną wykazuje aktywność ATP-azy
kinezyny i dyneiny
začněte se učit
białka motoryczne, transportuja ładunek wzdłuż mikrotubul; kinezyny do konca +, dyneiny do - (w wiciach i rzęskach, błonie pęch. transport. w neuronach i cytoplazmie)
ankyryna i spektryna
začněte se učit
białka wiążące szkielet z błoną
Arp1
začněte se učit
białko spokrewnione z aktyną
KOLAGENY
začněte se učit
I-ścięgna, kosci, skora, chrz. włóknista, zębina(poprz. prążk. co 64) II-ch. szklista i spręż.(cienkie włókienka) III-siateczkowe(srebrochłonne), IV-bł. podst nabł. i śródbł.(nie tworzy włokien) V-bł. podst związ. z miesniami(nie tworzy włókien)
kadheryny
začněte se učit
cząst. adhezyjne, wymagaja Ca2+, wiążą podobne białka w obrębie tej samej tkanki z ELEMENTAMI CYTOSZKIELETU [E-nabłonkowe, N-nerwowe, P-łożyskowe]
selektyny
začněte se učit
cząst. adhezyjne, wymagają Ca2+, tworzą słabe połącz. międzykom. poprzez wiązanie specyf. reszt oligosacharydowych glikoprotein i glikolipidów
integryny
začněte se učit
cząst. adhezyjne, heterodimeryczne(aiB) glikoproteiny tworzące silne połącz. między komorkami(fil. aktynowe) a macierzą(FN, laminina, tenascyna) za pośr. a-aktyniny, taliny, filaminy
kateniny
začněte se učit
plakoglobina, desmoplakina, plektyna - białka kotwiczące łąCzące kadheryny z filamentami aktynowymi
adhezja międzykomórkowa
začněte se učit
zależna od interakcji homofilowych (kadheryny na 1 kom. łączą się z IDENTYCZNYMI na siąsiedniej) struktura "rzepu", wysoka selekcja, organizacja komorek w tkanki
wynaczynienie leukocytów (diapedeza)
začněte se učit
inicjowane przez selektyny (E-na pow. endoteliocytu, L-na pow. leukocyta, P-na pow. trombocytów-wiązanie z czynnikiem von Willebranda)
najważniejsze procesy zależne od cząsteczek adhezyjnych (CAM)
začněte se učit
Tworzenie skrzepu, R-cje zapalne, Tworzenie przerzutów nowotworowych
połączenia zamykające (zonula occludens, tight junctions)
začněte se učit
nieprzepuszczalne nawet dla małych cząst.(>300Da) determinuja biegunowość kom.(cz. boczno-szczytowa) KADHERYNY(Klaudyna, Okludyna)
połączenia zwierające (iunctuae adherentes)
začněte se učit
wytrzymałe na rozerwanie połącz. miedzykomorkowe i z bł. podstawną [plamka zwierajaca, desmosom pasmowy, hemidesmosom]
połączenia komunikacyjne, synapsy elektryczne (nexus)
začněte se učit
umożliwiają przenikanie jonow i zw. drobnocząsteczk. z pominieciem transportu błonowego
desmosom pasmowy (zonula adherens)
začněte se učit
poniżej połącz. zamykającego(E-kadheryny które łączą się poprzez kateniny, winkuliny, a-aktyninę z fil. aktynowymi mikrokosmkow)
desmosom = plamka zwierająca
začněte se učit
zewnątrzkomorkowo kadheryny: desmogleina, desmokolina; wewnątrzkomorkowo: przyczep fil. posrednich-desmoplakina, plakoglobina, plektyna [nabłonki,m. sercowy]
pęcherzyce
začněte se učit
zwykła-przeciwciała przeciw desmogleinie-3(zniszczenie desmosomow, utrata przylegania); liściasta-przeciw desmogleinie-1
Zespół Carvajala
začněte se učit
mutacja genu DSP kodujacego demoplakinę [kardiomiopatia rostrzeniowa, wełniste włosy, rogowiec dłoni i stóp, dystrofia paznokci, wykwity pęcherzowe]
hemidesmosomy
začněte se učit
zbud. z integryn, wyspecjal. białek(dystonina) i filamentów kotwiczących lamininę5; plamka gęsta łączy się z fil. keratynowymi, są asymetryczne gdyż łączą się z bł. podstawną
połączenia komunikacyjne (nexus)
začněte se učit
6koneksyn->KONEKSON(kanał,1,5nm) homo-/heterodimeryczne, przenik. jony i cz. hydrofil;[otw/zamk->zmiana konformacji koneksyn] transp. szybki->gradient elektrochem.[nabłonki,m. serca, hepatocyty, osteocyty, odontoblasty,k. ziarniste]
choroby związane z mutacjami koneksyn
začněte se učit
Cx37=niepłodność(k. ziarniste oocytu); Cx36=głuchota(n. Cortiego); Cx32=neuropatia Charcot-Marie-Tooth(degeneracja nn. obwodowych, atrofa miesni); Cx50=zaćma wrodzona
budowa błony podstawnej
začněte se učit
blaszka siateczkowa, blaszka podstawna(jasna+gęsta) [kolagen IV i laminina łączą się z entaktyną, perlekan z laminina]
rola AG
začněte se učit
chemiczne modyfikacje białek(glikozylacje, sulfatacje, acetylacje, fosforylacje, metylacje) i cukrowców, sortowanie błon, formowanie lizosomów pierwotnych, synteza oligosacharydów
sortowanie białek w komórce (RER, AG)
začněte se učit
eksportowane białka ulegają naznaczeniu(ko- lub posttranslacyjnie) przez subst. sygnałowe: peptydowe(wniknięcie łańucha do RER) lub cukrowcowe(transport w obrębie siateczki i AG)
v-SNARE
začněte se učit
białka na pęcherzykach wydzielniczych (synaptobrewina, syntaksyna, synaptogmina)
t-SNARE
začněte se učit
białka na organellach docelowych (syntaksyna)
działanie synapsy chemicznej
začněte se učit
depol. błony->otwarcie kanałów Ca2+->uwolnienie neurotransmitera->nowy pęcherzyk z nt otoczony klatryną->do endosomow wczesnych->do receptorow na błonie post
białko MAD
začněte se učit
monitoruje budowę wrzeciona i jego połącz. z chromosomami, związane z kinetochorem, jeśli nie przyłączy się mikrotubula, białko to blokuje przejście z metafazy do anafazy
punkt kontrolny w fazie G1 (cykliny D)
začněte se učit
pod jego koniec komorka może: przejsc w stan spoczynku/zaprzestać podziałów na zawsze/wejść w dalsze fazy cyklu/podlegać różnicowaniu/umrzeć
cykliny
začněte se učit
brak aktywności enzymatycznej! podjednostka regulatorowa, jej steżenie zmienia się w cyklu kom.; pobudzane przez czynniki wzrostu
kinazy zależne od cyklin (Cdk)
začněte se učit
aktywowane przez cykliny, podjednostka katalityczna=aktywność kinazy, ich stężenie nie zmienia się w cyklu, aktywność tak!
punkt kontrolny w fazie G2
začněte se učit
sprawdzenie czy jest: odpowiednia wielkość komorki, poprawnie zaszła replikacja; działanie czynnika MPF(CyklinaB+Cdk1)>>aktywacja mitozy
punkt kontrolny fazy M (kompleks MPF: cyklina B/Cdk1)
začněte se učit
prawidłowo ustawione wrzeciono mitotyczne >> zakończenie procesu kariokinezy i przejście do cytokinezy
punkt krytyczny R
začněte se učit
odp. wielkość komorki, środowisko zewn, czynniki wzrostu >> aktywacja mech. replikacyjnych (faza S -cykliny E,A)
MPF (cyklina B/Cdk1)
začněte se učit
powoduje fosforylację reszt serynowych lamin, zachodzi ich depolimeryzacja-->rozpad otoczki jądrowej na pęcherzyki [wysoki poziom>>kondensacja chromos., tworzenie wrzeciona]
APC= komplex promujący anafazę
začněte se učit
jego aktywacja powoduje ubikwitynację i degradacje cykliny B czyli unieczynnienie Cdk1
rola białka p53 w kontroli cyklu komorkowego
začněte se učit
wykrycie nieprawidłowej struktury Dna>>fosforylacja p53>>synteza p21(inhibitor Cdk)>>zatrzymanie cyklu w fazie G1/S do czsu naprawy>>gdy brak naprawy inicjacja apoptozy [nowotwory-uszkodzone p53-niekontrolowana proliferacja]
protoonkogeny
začněte se učit
ich produkty pobudzaja cykl komork. lub inicjują apoptozę(c-myc=cz. transkrypcyjny, c-ras=białko G) [mutacja>>onkogen>>transformacja nowotworowa] działaja DOMINUJACO
geny supresorowe=opiekuńcze=antyonkogeny
začněte se učit
inaktywowane przez mutacje i delecje>>utrata funkcji białka i zdolności do regul. cyklu; działaja RECESYWNIE; np. p53, Rb, inhibitory Cdk
cechy komorki nowotworowej
začněte se učit
nieogranicz. zdolność podziałów, brak r-cji na sygnały anty, samowystarczalne do odp. na czynniki wzrostu, unikanie apoptozy, zdolnosc angiogenezy, inwazji i przerzutowania
białko Rb
začněte se učit
zapobiega przejściu komorki z uszkodzonym DNA przez fazę G1 i jej wejściu w fazę S, dzieki czemu uszkodz. geny nie są replikowane
rodzaje komorek macierzystych
začněte se učit
TOTIpotencjalne=mogą utworzyć KAŻDY rodzaj komorek; PLURIpotencjalne=wszystko, oprócz błon płodowych!!!; MULTIpotencjalne=początek dla kilku typów kom. o podobnych właść i pochodzeniu; UNIpotencjalne=prekursorowe-tylko 1 typ komorek
indukowane pluripotencjalne kom. macierzyste (iPS)
začněte se učit
pochodzą z kk. somatycznych, reprogramowanych, z użyciem odp. technik (po wprowadzeniu genow nadajacych zdolność różnicowania
mechanizmy epigenetyczne(niewiążace się ze zmiana sekwencji nukleotydow DNA)
začněte se učit
*imprinting(metylacja/demetylacja DNA i histonow); *bookmarking-przenoszenie cech epigenetycznych miedzy komorkami przez mitozę [kom. zarodkowe maja "wymazany"imprinting, sa toti albo pluri, dopiero w rozwoju nastepuje modyfikacja]
Bcl-2
začněte se učit
białka antyapoptotyczne(czynnik przeżycia), utrzymują integralność błon mitoch.(zapobiegaja ucieczce białek) [antagoniści: Bax, Bak>>kanały w błonie mit.>>ucieka cytochrom c>>aktyw. kaspaz>>apoptoza]
kaspazy (proteazy cysteinowe)
začněte se učit
tną substrat w obr. reszt kwasu asparaginowego [zwiaz. z aktywacja cytokin: 1,4,5,13; inicjujace apoptozę:2,8,9,10; zwiaz. z faza efektorowa ap: 3,6,7]
paraptoza
začněte se učit
stan agonalny prowadzacy do nekrozy; pęcznienie komorek, uwypuklenie błony, pojawienie się wakuoli z płynem
czynniki wewnętrzne indukujące apoptozę
začněte se učit
podwyższony poziom Ca++, stres oksydacyjny, uszkodzenia DNA, degeneracja mikrotubul (zaburz. budowy wrzeciona i cytoszkieletu)
zewnętrzna ścieżka apoptotyczna
začněte se učit
aktywowana przez tzw. receptor śmierci TNF-R, CD95 >>>kaskada kaspaz
autoschiza
začněte se učit
agonia, zmniejszanie sie komorek i jąder, oddalenie fragm. cytoplazmy od komorki i jej wypływ [powod: zaburzenia przewodzenia elektronow miedzy czasteczkami, obniż. ilości NADH i ATP/nadmiar H2O2/akt. receptora śmierci itp]
apoptosom
začněte se učit
kompleks zbudowany z białka Apaf-1, cytochromu c i kaspazy 9
cechy charakterystyczne apoptozy
začněte se učit
asymetria fosfolipidów błony komórk., kondensacja jądra i cytoplazmy, agregacja chromatyny, tworzenie ciałek apoptot., degradacja DNA w sposob uporządkowany
cechy charakterystyczne nekrozy
začněte se učit
degradacja struktur komork.(denaturacja białek), pęcznienie cytoplazmy(wnikanie h2o), chaotyczna inaktywacja szlakow biochem., rozpad kom. z uwolnieniem zawartosci(w tym enzymow lizosom.), r-cja zapalna, DNA ciete przypadkowo
AIDS
začněte se učit
w wyniku infekcji HIV dochodzi do zwiększonej apoptozy limfocytów pomocniczych CD4+ (TH)
organizacja DNA w chromatynie
začněte se učit
DNA->nukleosom->solenoid->pętla->domena->chromosom metafazalny
modyfikacje histonow
začněte se učit
acetylacja-gr. CH3COO- neutralizuje ładunek +histonow>>rozluźnienie strukt. chromatyny>>aktywacja transkrypcji genów; metylacja>>wyciszenie genow
jąderko
začněte se učit
nie ma błony! skład: rDNA, gęsty składnik włóknisty(rRNA), centrum włókniste(DNA nie uleg. transkr.), skł. ziarnisty(prekursory rybos.), chromatyna, wakuole [syteza podj. rybosomów-polimeraza RNA1, transport do cyto z nukeoliną i białkiem B23]
otoczka jądrowa
začněte se učit
połącz. bezp. z RER, stabiliz. przez 2 sieci fil. pośrednich: blaszka włoknista(laminy) i sieć filam. zewn.; kompleksy porowe (pierścień zew. i koszyk z nukleoporyn)
jakie zwiazki sa transportowane z jądra (EKSPORT)?
začněte se učit
mRNA, tRNA, podjednostki(!) rybosomów, rRNA, białka, eksportna1, RanGTP, NES
do jądra (IMPORT)
začněte se učit
białka (strukturalne, enzymatyczne, regulatorowe), nukleotydy, importyna AiB, NLS w obrębie transportowanego białka
RanGTP
začněte se učit
w jądrze oddziałuje z importyną b, co powoduje dysocjację transportowanego białka>>powracają do cytoplazmy, tam konwertuje do RanGDP i odłącza importynę b>>w jadrze ulega fosforylacji o RanGTP
eksportyna1
začněte se učit
w jądrze wiąże transportowane białko przez NES i RanGTP>>translokacja przez por jądrowy>>w cyto hydroliza GTP, dysocjacja kompleksu, odłącz. białka>>powrót eksportyny i RanGDP do jądra, gdzie fosforylacja
replikacja
začněte se učit
start w ORI (1 to ok 200 bp=1 nukleosom z dna łącznikowym), kierunek 5'-->3'
ludzkie polimerazy DNA
začněte se učit
alfa-synteza starterów, beta-naprawa DNA, gamma-replikacja mitDNA, delta-aktywność korektorska, epsilon-replikacja DNA
bakteryjne polimerazy DNA
začněte se učit
pol DNA I, pol DNA II, pol DNA III (główny enzym replikacyjny)
pozostałe białka i enzymy biorace udział w replikacji DNA u ludzi
začněte se učit
RPA=stabilizuja nici(SSB u bakterii), topoizomerazy=zapobiegaja splątaniu, helikaza=rozplątuje, PCNA=utrzymuje połącz. polimeraz d i e z DNA, marker kom. prolifer., FEN1=łączy sie z polim. d i usuwa startery RNA, ligaza=łączy fragm. Okazaki
ludzkie polimerazy RNA
začněte se učit
I-promotor podstawowy, II-sekwencja TATA, sekwencja Inr, III-promotory wewnątrz genów [w przec. do bakterii(tylko jedna polimeraza) wymagaja białek adaptorowych]
ogólne(podstawowe) czynniki transkrypcyjne
začněte se učit
tworzą duże zorganizowane kompleksy w miejscu promotorowym, umozliwiajac zwiazanie polimerazy II RNA, wiekszosc nie oddziałuje z DNA
czynniki transkrypcyjne
začněte se učit
wiążą się do sekwencji cis w pobliżu promotorów oraz do enhancerow/silencerów [aktywatory/represory] zbud. z domeny wiążącej DNA+domeny aktywującer(represorowej); np. NF-kB, STAT1, NFAT, Oct-2
represory
začněte se učit
wiążąc się do DNA blokują miejsca wiazania polimerazy RNA lub czynnikow transkrypcyjnych; uniemozliwiaja transkrypcje DNA
edycja RNA
začněte se učit
polega na zamianie cytozyny w uracyl i/lub adeniny w inozynę w wyniku deaminacji nukleotydów przez deaminazy
rybosom
začněte se učit
kompleks złoż. z dużej podjednostki 60s(~49białek+3 czast. RNA) i małej 40s (~33białka, 1 cząst. RNA)
rybosomalny RNA (rRNA)
začněte se učit
2/3 masy rybosomow, rola strukturalna i katalityczna(katalizuje tworzenie wiązań peptydowych) u prokaryota: 23S, 16S, 5S, u eukaryota: 28S, 18S,5.8S, 5S
inicjacja translacji
začněte se učit
wymaga działania białek wiążących cap na końcu 5' i ogon poliA na koncu 3'mRNA
sekwencja sygnałowa
začněte se učit
w białkach wydzielniczych, na końcu N bialka, "adres w przesyłce", usuwana, gdy białko osiągnie miejsce przeznaczenia
cytoszkielet
začněte se učit
fil. aktynowe(6nm, w każdej kom.) miozynowe(15nm, w wiekszosci), pośrednie(8-10nm, włókniste,b. odporne białka), mikrotubule(24nm, 13protofilamentow na obwodzie rurki, każdy jest polimerem a- i b-tubuliny
protofilamenty do powstania mikrotubul
začněte se učit
utworzone przez podjednostki TUBULINY z których każda jest dimerem złoż. z 2-ch białek globularnych-a(koniec -) i b(koniec +) powiązanych razem wiązaniami niekowal. [powstawanie MT inicjuje pierścien z g-tubuliny na koncu -]
centriola
začněte se učit
wiciowata wiązka(0,2-0,4um, 9x3 MT +białka łączące) w wiekszosci kom. wystepuja parzyste, ułożone prostopadle, stanowi rdzeń centrosomu, organizuje sieć MT cytoplazmatycznych
leki specyficzne wobec aktyny [stabilizja MT>>blokują podział]
začněte se učit
cytochalazyna(tworzy czapeczkę na końcu +), falloidyna(muchomor)-przyłącza i stabilizuje filamenty, latrunkulina-przyłącza się do podjedn. i blokuje ich polimeryzację
leki specyficzne wobec mikrotubul
začněte se učit
kolchicyna, kolcemid-alkaloid, winblastyna, winkrystyna, nokodazol, taksol - blokuja polimeryzację podjedn., w
PROFAZA
začněte se učit
kondens. chromatyny(forfosforyl. H1, defosforyl. H3), rozpad otoczki jadrowej i jaderka(fosforyl. lamin blaszki i nukleoliny-kinaza fazy M), reorganizacja ER, AG, powstanie wrzeciona, kinetochoru, zmiany sieci fil. aktynowych
kinetochor
začněte se učit
wyspecjalizowany kompleks białek formowany w centromerach(po 1 na chromatyde); umożliwia oddziaływanie MT wrzeciona z chromosomem
budowa wrzeciona mitotycznego
začněte se učit
MT kinetochorowe-przył. do kinetochorow, biegunowe-oddziaływuja z MT z przeciwległego bieguna(nie chromosomami!); astralne-formuja astrosferę, ustawiają aparat mitot. i pierścień kurczliwy
ANAFAZA
začněte se učit
jednoczesnne oddalanie sie chromosomow 2.5 um/min wskutek ślizgania się MT względem siebie i depolimeryzacji MT kinetochorowych na koncach -
pierścień kurczliwy
začněte se učit
filamenty aktynowe i miozynowe oraz pozostałości MT biegunowych [przy cytokinezie]
funkcjonalny podział przedziałów mitochondrialnch
začněte se učit
błona zew-synteza fosfolipidow, desaturacja i elongacja kw. tłuszczowych, przestrzen miedzybł-fosforylacja nukleotydów, błona wew-transport elektronow i metabolitow, fosforylacja oksyd., matrix-cykl krebsa/mocznikowy/b-oksydacja/replikacja etc
enzymy przedziałów mitochondrialnych
začněte se učit
błona zew-oksydaza monoaminowa(MAO), przestrzeń miedzybł-kinaza adenylowa, błona wew-syntaza ATP, oksydaza cytochromu c, matrix-dehydrogenaza pirogronianowa
kardiolipina
začněte se učit
fosfolipid błony wewnętrznej mitochondrium
termogenina (UCP-1)
začněte se učit
białko kanałowe wewnętrznej błony mitochondriów
formy morfologiczne mitochondriów
začněte se učit
skondensowana(aktywna)-3. stan energetyczny->wysokie stężenie substratu, ADP, O2; ortodoksyjna(spoczynkowa)-pozostałe stany
kompleksy enzymów łańcucha oddechowego w błonie wewnętrznej mitochondrium
začněte se učit
1) reduktaza NADH-koenzymu Q; 2) dehydrogenazy bursztynianowej; 3) reduktazy ubichinol-cytochrom c; 4) oksydazy cytochromowej (oprócz 2 służą też do pompowania H+ z macierzy do przestrzeni miedzybłonowej)
kompleksy receptorów i białek translokatorowych mitochondrium
začněte se učit
translokator błony zewnętrznej-TOM i wewnętrznej-TIM; zawierają m.in. porynę; ich ilość nie zmienia się mimo zmian energetycznych mt
co sprzyja wchodzeniu białka do mitochondrium?
začněte se učit
*ładunek (-) matrix, *ładunek (+) sekwencji sygnałowej, *białka HSP
białka chaperonowe (opiekuńcze)
začněte se učit
rozpoznają białka o nieprawidłowej konformacji i naprawiaja je, wybieraja te do zniszczenia, biora udział w transporcie przez błony (potrzebne 2 białka)
MtDNA wykazuje znacznie wyższe tempo mutacji ze względu na
začněte se učit
brak systemów naprawy DNA, brak histonów, dużą ilość wolnych rodników
peroksysomy = mikrociałka
začněte se učit
1błona, śr.0.15-0.18um, 50 enzymow utl. lipidy/ksenobiotyki, najwiecej w watrobie, tworzace je białka syntet. na polisomach(nie AG!), samoreplikujące (u szczura oksydaza moczanowa w rdzeniu, marker-oksydaza D-aminokwasow, katalaza)
funkcje peroksysomów
začněte se učit
synteza lipidów(cholestorolu i dolicholu-także w SER), kwasów żółciowych(wątroba), plazmalogenów(składnik mieliny, błon kom. mięśniowych i trombocytów=fosfolipidy), detoksykacja metabolitów i ksenobiotyków
zespół Zellwegera
začněte se učit
lekuodystrofia, brak peroksysomów w mózgu->gromadzenie wielonienasyconych kw. tłusczowych C26-C38, brak/redukcja w wątrobie, nerkach [hepatomegalia, zaburz. mielinizacji, torbielowatosc nerek, wady serca, zacma, deformacja czaszki]
cytochrom P450
začněte se učit
kompleks enzymatyczny unieszkodliwiający toksyny [hepatocyty!]
segregacja białek lizosomalnych
začněte se učit
synteza w RER>>AG>>modyfikacja>>zwiaz. z mannozo-6-fosforanem do receptora M6P>>segreg.>powstanie prelizosomu>>zwiaz. lizosomu pierwotnego z wtórnym>>spadek pH>>dysocjacja i transport zwrotny receptora
lizosomalne choroby spichrzeniowe (odkładanie substratow/produktor r-cji lizosomalnych)
začněte se učit
Mukopolisacharydozy(MPS), Gangliozydozy(Taya-Sachsa), Lipidozy(Gauchera), Glikogenozy(Pompego), Glikoproteinozy, Mukolipidozy, Leukodystrofie
Mukolipidoza
začněte se učit
zaburzona fosforylacja reszt mannozowych-specyf. markerów dla receptorów błon lizosomalnych- zaburzenie przenikania enzymow lizosomalnych z ER do ich wnetrza>wydzielane do przestrzeni pozakomork.
3 ścieżki wydzielania w procesie egzocytozy (wzdłuż mikrotubul)
začněte se učit
1. ziarnistości sekrecyjne, 2. pęcherzyki nieopłaszczone klatryną(dostarczają białka integralne błony kom.),3. lizosomy
rodzaje endocytozy
začněte se učit
pino-nieselektywne wchłanianie płynu i czast,<150nm; poto-specyficzna-z receptorami; fago-duże cząst,>250nm; trans-połączenie endo- i egzocytozy-z pominięciem endosomów późnych i lizosomow
endocytoza przez błonę kaweoli i tratw lipidowych (wirus HIV, prątki gruźlicy, toksyna cholery...)
začněte se učit
powstają pęcherzyki cytoplazmatyczne zawierajace transportowane makrocząsteczki >>kierowane do AG, ER lub powierzchni komorki, z pominieciem endosomow poznych i lizosomow (cząsteczki pozostają nietknięte!!!)
tratwy (rafty) lipidowe [nie wystep. w erytrocytach, limfocytach, neuronach]
začněte se učit
heterogenne,b. dynamiczne, zaw. lipidy domeny w błonie kom.(glikolipidy, cholesterol(!!!), sfingolipidy, fosfatydyloinozytol), mogą być stabilizowane w wieksze struktury, uczestnicza w przekazie sygnałow przez błone, np. IgA, chemokiny, foliany
endocytoza receptorowa=swoista (LDL, Fe, wit. B12)
začněte se učit
1. związanie ligandu(np. hormon)>>aktyw. białka adaptorowe pod błoną>>związanie klatryny(+dynamina, adaptyna)>>transport wyselekcjonowanych cząsteczek
LDL
začněte se učit
lipoproteiny o niskiej gęstości, usuwane z krążenia przez endocytozę receptorową,(receptor w makrofagach->jego mutacja powoduje rodzinną hipercholesterolemię)
Transferyna
začněte se učit
białko surowicy krwi, przenosi Fe: jelito-wątroba/inne narzady(endocytoza receptorowa) jony Fe uwalniane w pH5 późnego endosomu, apotransferyna wraca do błony(odłączana od swojego receptora w pH7 ECM)
ENDOSOM
začněte se učit
wakuola endocytarna, która nie jest już opłaszczona przez klatrynę (wczesny-pH~6, późny~5) główna wakuola łączy się z lizos. pierw. a jej zaw.-ligand-ulega strawieniu-endolizosom
kaweosomy
začněte se učit
rodzaj endosomow wczesnych, pH~7, powstają z pęcherzykow wytw. w miejscu tratw i kaweoli błony; w ich błonie wyst. kaweoliny
system "kwaśnych pęcherzyków"
začněte se učit
endosomy powstaja z błony komorkowej i łączą się z pęcherzykami zaw. hydrolazy, pochodzącymi z AG, tworząc endolizosomy (błona ag powraca do ag)
ubikwitynacja
začněte se učit
przyłączanie polipeptydu(76aminokw) ubikwityny do substratu przez kaskadę enzymow+ligazę ubikw. [MONO>>cz. do endosomu poznego/lizosomu>degradacja; POLI-do proteasomow]
proteasom
začněte se učit
kompleks białkowy(45nm),30 podjedn. białkowych(proteazy)>cylinder; występ. w cytozolu, ER, jądrze; trawią białka(zaburz>>choroby konformacyjne) aktywacja po związ. 2 czast. aktywatora(podstawa+pokrywa)
rozmieszczenie fosfolipidów błony komórkowej
začněte se učit
warstwa zewn.=fosfatydylocholina, glikolipidy; warstwa wewn.-fosfatydyloseryna, fosfatydyloinozytol
glikokaliks
začněte se učit
płaszcz utw. przez wszystkie łańcuchy węglowodanowe wchodzace w skład glikoprotein, glikolipidow, proteoglikanow (po stronie zewn.!); chroni przed uszkodzeniami, rola w komunikacji i identyfikacji kom, pochłania dużo wody>nawilża pow. błon
kora komórki
začněte se učit
przyblonowa cz. cytoszkieletu przyczepiona do cytozolowej pow. błony; u erytrocytow-spektryna >>sferocytoza(niedokrwisość hemolityczna=genet. anomalia)
stężenie jonow (mmol/l) [Cytozol/płyn pozakomórkowy]
začněte se učit
K+:160/4,5; Na+:15/145; Cl-:10/105; Ca2+:0,00001/4,5; HCO3-: 25/10
potencjał błonowy
začněte se učit
różnica ładunków w poprzek błony
kanały białkowe
začněte se učit
rozróżniają transportowane cząsteczki na podstawie ich wielkości i ładunku elektrycznego; prowadza transport szybciej niż nośniki [kanały jonowe lub duze pory: nexusy/poryny]
kanały jonowe
začněte se učit
wiele łańcuchow polipeptyd.; tworzą hydrofilowy kanał w hydrofob. błonie, selektywne(wielkość,ładunek); bramkowane w sposob przypadkowy[wszystko albo nic] ligandem/fosforanami/napięciem/ciśnieniem
akwaporyny
začněte se učit
kanały białkowe transportujace cz. wody lub glicerolu w poprzek błony; nieprzepuszcz. dla protonów/ cz. H2Ozmieniaja orientację w połowie drogi przez kanał flip-flop
transport aktywny
začněte se učit
pierwotny(hydroliza ATP w pompie Na+/K+), wtórny (kotransport=gradient stężenia powstały w wyniku transp. akt. pierw. stanowi źródło energii dla wtórnego transp. akt)
klasy białek transportujących zależnych od ATP
začněte se učit
P=wymaga fosforylacji jednej podjednostki(pompa 3Na+/2K+), F-energia gradientu H+ służy do syntezy ATP(wewn. błona mt); V-zależna od H+ pompa w lizosomach; ABC
Zjawisko oporności wielolekowej (MDR)
začněte se učit
np. bałko z nadrodziny ABC-glikoproteina P(P-gp) -gen ABCB1, aktywna w kom. nowotworowych opornych na cytostatyki-usuwa je/w zdrowych komorkach chroni przed nagromadzeniem ksenobiotyków (nerki, płuca, wątroba, mozg,łożysko...)
modele działania P-gp
začněte se učit
#poru(kanał białkowy); #flippazy(zew.cz. dwuwarstwy lipidowej); #zamiatacza hydrofobowego(połączenie dwóch poprzednich)-dominuje
CFTR
začněte se učit
z nadrodziny ABC; 2 domeny przezblonowe: MSD1, MSD2,2wiążące ATP, 1 regulatorowa= kanał chlorkowy(locus 7q31.2 na dł. ramieniu gromos.7) hydroliza ATP konieczna do zmiany konformacji kanału, a nie transportu CL!
mukowiscydowa
začněte se učit
ch. autosomalna recesywna wywoł. przez mutacje w genie CFTR>>zaburzenia w transporcie Cl->>skłonności do zapalenia oskrzeli, płuc, niewydolność trzustki, niepłodność, wysokie stęż. Cl w pocie
sposoby komunikacji międzykomórkowej
začněte se učit
endokrynowa(krwioobieg) parakrynowa(mediatory lokalne), autokrynowa, neuronalna, kontakt bezpośredni, justakrynowy(okołokrynowy)-cząsteczka oczekuje na receptor(wykrzepianie leukocytow)
funkcje kaskad sygnalizacyjnych
začněte se učit
przekształcanie sygnału w f. molekularną>przenoszenie go od receptora i między przedziałami>wzmocnienie, rozprowadzenie, rozdzielenie sygnału> modulacja odpowiedzi
tlenek azotu (NO)
začněte se učit
przenika przez błony i oddziaływuje bezp. na białka docelowe(szybko!), powstaje z Arg, działa miejscowo, w ecm ulega przekształceniu w azotyny/azotany [śródbłonek>NO>cyklaza guanyl>cGMP>rozkurcz mm gładkich naczynia]
receptory wewnątrzkomorkowe
začněte se učit
w cytoplazmie/jądrze, aktywacja pod wpływem ligandu(zmiana konformacji) np.h. steroidowe, tarczycy, wit. D, kw. retinolowy; specyf. aktywnosc regulatora ekspresji
receptory błonowe
začněte se učit
jonotropowe(bramkowane ligandem), metabotropowe(sprzężone z białkiem G), katalityczne (wewnątrzkomórkowa część enzymatyczna receptora)
receptory jonotropowe
začněte se učit
szybko, zgodnie z gradientem, sygnałem jest przepływ jonow =efekt elektryczny=zmiana transbłonowego potencjału
receptory metabotropowe
začněte se učit
białko z 7 helisami transbłonowymi [wewnątrzkomórk. domena wiążąca białko G, zewnątrzkomork. domena wiążąca ligand] szybkie działanie(odczuw. zmysłów, odp. na dział. hormonow i neuroprzekaźnikow)
białko G
začněte se učit
Podjednostka a(f. regulatorowa w stos. do efektora, aktywność GTPazy, zakotwiczona w błonie), podjednostka b i g (hamują r-cje podj. a z efektorem, warunkują wymianę GDP-GTP, g zakotwiczona w błonie)
Efektory białek G
začněte se učit
kanały jonowe (K+, Ca2+), białka błonowe(cyklaza adenylowa->cAMP, fosfolipaza C->fosatydylinozytol)
cykl białka G
začněte se učit
ligand+receptor>zmiana konform. receptora>aktyw podj. a>zmniejsz. powinow. do GDP>połącz. z GTP>podj. a odłącza się i hydrolizuje GTP do GDP>kompleks regeneruje>wyłączenie sygnału
działanie toksyny cholery
začněte se učit
wnika do enterocytów> modyfikuje podj. a białkaG>utrata aktywności GTPazowej>stała aktywność białkaG>stała stymulacja cyklazy adenylanowej>masowy napływ Cl- i h2o do jelita->biegunka/odwodnienie
spowolnienie rytmu serca
začněte se učit
wł. nerwowe>Ach>związ. z receptorem na kardiomiocytach>białkoG>przyłącz. podj bg do cytoplazmat. domeny kanału K+>zmiana konform>wypływ K+zgodnie z gradientem>zahamowanie akt. skurczowej
ligandy powodujące aktywację fosfolipazy C
začněte se učit
acetylocholina, wazopresyna, trombina
aktywacja fosfolipazy C
začněte se učit
lig+rec>białkoG>podj. a+fosfolipazaC>rozkład fosfatydyloinozytolu>utworzenie IP3(hydrofilny, dyfunduje w kom>do SER, wiąze się z kanałamiCa2+>otwarcie>wypływ>skurcz) i DAG(związ. z błona, rekrutuje kinazę c z cytozolu>fosforyl. białek wewnatrzkomork.)
receptory katalityczne
začněte se učit
białko transbłonowe(1 helisa a): wewnątrzkomork. domena wiążąca enzym, zewnątrzkomórk. domena wiążąca ligand; działaja wolno, odp. za r-cje na mediatory regul. przezycie, proliferację itp.+zmiany ustawienia cytoszkieletu
aktywność kinaz tyrozynowych
začněte se učit
lig+rec>zbliżenie 2 czast. receptora>dimer>wzajemne ufosforylowanie reszt tyrozynowych>powstanie kompleksow sygnalizac.>ich elem. ulegaja fosforylacji>przekazanie/wzmocnienie sygnału[zatrzymanie przez usuniecie reszt fosforanowych/endocytoze receptorow]
białko RAS=monomeryczne białko G-wiążące GTP(aktywnosć kinazy tyrozynowej)
začněte se učit
związ. z błoną; aktywne-z GTP>>stymuluje kaskadę fosforylacyjna kinazy MAP, przenoszacej sygnal z cytoplazmy do jadra>fosforyluje reszty seryny i treoniny białek reguluj. ekspresje genow/ nieaktywne-z GDP
reperacja błon
začněte se učit
przy udziale ferlin(dysferlina, otoferlina, mioferlina), kaweoliny 3 i kaplainy 3 [pęcherzyki Ca2+fuzują miedzy sobą "zalepiając" uszkodzenia]
ksenobiotyki
začněte se učit
zwiążki niewystępujace normalnie w organizmie i niemetabolizowane
transportery RND, SMR, MFS
začněte se učit
do pompowania używają energii gradientu elektrochemicznego jonów nieorganicznych przez błony
typy filamentow pośrednich
začněte se učit
kwaśnej(I)/obojetnej/zasadowej (II) keratyny, zaw. wimentynę, desminę, kwaśne białko gleju i peryferynę(III), neurofilamenty(IV), laminowe blaszki jądrowej(V), nestyny(VI)
białka utrzymujące strukturę chromosomow (SMS)
začněte se učit
kleisyna, kohezyna, kondensyna
buforyna II
začněte se učit
peptydowy antybiotyk w soku żołądkowym, produkowany przez kom. śluzowe gruczołów żołądk. właść. z nadmiaru histonów H2;
Protamina
začněte se učit
białko łączące sąsiednie helisy DNA
TRABANT/SATELITA
začněte se učit
przewężenie wtórne oddzielaj. koncowe fragm. chromosomow -to tu NOR-zawiera geny rDNA do syntezy rRNA, tRNA, snoRNA
szeltryna
začněte se učit
kompleks białkowy w telomerach
telomeraza
začněte se učit
odbudowuje konce DNA, ryboproteina złożona z cz. białkowej TERT i RNA nazwanego TERC
Białka jąderka
začněte se učit
nukleolina, białko B23(Ag-NOR)=transport prekursorow rybosomow do cyto, fibrylaryna
ciałka zwinięte (Cajala) w jądrze
začněte se učit
zawieraja snRNP-małe jadrowe rybonukleoproteiny, białko koilinę i czynniki biorace udział w powst. snRNA [pośredni udział w obróbce mRNA-jak plamki jądrowe]

Chcete-li přidat komentář, musíte se přihlásit.