Kompendium wiedzy o Unie Europejskiej

Efekt kreacji i przesunięcia handlu

intensyfikacja obrotów handlowych pomiędzy państwami członkowskimi przy jednoczesnym osłabianiu wymiany handlowej tych państw z państwami trzecimi

Europy ojczyzn

Koncepcja federacyjna w przeciwieństwie do idei europejskiego państwa federacyjnego zakładała utworzenie wspólnoty opartej na współpracy nienależnych i suwerennych państw narodowych tzw. Europy ojczyzn

Koncpecja Federacyjna

stopniowe i ewolucyjne dochodzenie do federacyjnej struktury integracyjnej tzn. do wysoce zintegrowanego pod względem politycznym i gospodarczym państw związkowych

Koncepcja Konfederacyjna

wyraźnie ograniczona rola instytucji ponadnarodowych. Gwarantowała by większy zakres autonomii państw członkowskich niż miało by to miejsce w przypadku wspólnoty o ustroju federalnym

Koncepcja Konstytucyjna

Państwa członkowskie rezygnują z pewnej części swoich kompetencji i przekazują je na poziom wspólnotowy.

Pełna unia

charakteryzuje się integracją nie tylko w sferze gospodarki ale również innych dziedzinach dąży do wspólnych instytucji władzy

Strefa wolnego handlu

polega na niestosowaniu przez państwa ją tworzące ograniczeń w handlu wewnętrznym takich jak cła oraz różnego rodzaju bariery handlowe

Swoboda przedsiębiorczości

pozwalana zakładanie i prowadzenie działalności gospodarczej na terytorium innych państw członkowskich na tych samych warunkach jak obywatela tamtych państw

Swobodny przepływ kapitału

pozwala na jednostronne przeniesienie do innych państw członkowskich wartości majątkowych w formie pieniężnej lub rzeczowej (udziału w spółce, nieruchomości) w celu inwestycyjnym

Swobodny przepływ pracowników

polega na otwarciu krajowych rynków pracy dla pracowników z innych państw członkowskich. Główna zasada to brak dyskryminacji

Przepływ kapitału a płatności

Przepływ kapitału ma wymiar inwestycyjny a przepływ płatności umożliwia zawarcie transakcji kupna sprzedaży

Swoboda przepływu towarów

obejmuje zniesienie barier fizycznych technicznych i podatkowych w handlu.

Funkcjonalna teoria integracji

David Mitrany zakładała że proces integracji powinien opierać się na konsensusie i bezpieczeństwie Sądził że przekazywanie kompetencji może nastąpić jedynie w drodze ścisłej współpracy tych państw a nie na podstawie rozwiązań formalnoprawnych

Teoria podejścia międzyżądowego

zakłada że działalność państw narodowych na arenie między narodowej to wyraz przede wszystkim pragmatycznej i racjonalnej działalności rządów

Unia walutowa plusy

redukcja kosztów transakcyjnych, wzrost wolumeny wymiany towarów i usług wzrost przejrzystości,

Unia walutowa minusy

ograniczenie autonomii polityki pieniężnej i fiskalnej, utrata wpływów z emisji pieniądza utrata symbolu suwerenności

EWEA

Europejska wspólnota energii atmowej

Filary Unii Europejskiej

1 Filar- Wspólnoty europejskie 2 Filar- Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa 3 Filar- Wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne

JAE

Jednolity traktat europejski

3 Kompetencje Unii Europejskiej

1-Wyłączne 2-dzielone, 3-wspierające koordynujące uzupełniające

NATO

Pakt północno atlantycki

Plan Marshalla

Program odbudowy Europy zakładał wsparcie gospodarek europejskich należących do radzieckiej strefy wpływów w wysokości 13.5 mld dolarów, Program pomógł również stanom zyskać nowe rynki zbytu.

Strefa Schengen

swobodne przemieszczać się między państwami członkowskimi bez konieczności przechodzenia kontroli granicznej.

Jean Monnet

głównym pomysłodawcą słynnej deklaracji Schumana z 9 maja 1950 r., która doprowadziła do utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali uważanej za zalążek Unii Europejskiej

Rada Wzajemnej pomocy gospodarczej

radzieckie przeciwieństwa dla nato rozpadło się oficjalnie w 1991.

Stany zjednoczone Europy

Europa na wzór ameryki

Symbole UE

wspólna waluta, flaga, hymn, paszport europejski oraz dzień Europy

Traktat z lizbony

dał Parlamentowi Europejskiemu nowe uprawnienia ustawodawcze i zrównał jego pozycję z Radą Ministrów przy podejmowaniu decyzji dotyczących działań UE i sposobu wydatkowania pieniędzy

Traktat nicejski

przygotowanie UE do największego rozszerzenia w wspólnoty o 10 państw Europy środkowej i wschodniej

Traktat o Europejskim stowarzyszeniu Wolnego Handlu

utworzył stowarzyszenie dla państw, które nie chciały przystąpić do EWG. Celem była liberalizacja handlu między członkami bez unii celnej i wspólnej polityki, obecnie zrzesza Islandię, Liechtenstein, Norwegię i Szwajcarię.

Traktat o Unie Europejskiej (TUE)

Traktat o Unii Europejskiej (TUE), podpisany w Maastricht w 1992 r., ustanowił Unię Europejską. Wprowadził trzy filary UE, zasady wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz Unii Gospodarczej i Walutowej. Jest fundamentem prawnym działania UE.

EWWIS Europejska wspólnota węgla i stali

powstała w 1951 r. na mocy Traktatu Paryskiego. Był to wspólny rynek węgla i stali sześciu państw (m.in. Francji, RFN), mający zapewnić pokój i odbudowę gospodarki po wojnie. EWWiS stała się fundamentem Unii Europejskiej.

Konstytucja dla Europy

to traktat podpisany w 2004 r., mający zastąpić dotychczasowe traktaty UE i uprościć jej funkcjonowanie. Zakładał m.in. osobowość prawną UE i zwiększenie roli Parlamentu Europejskiego. Nie wszedł w życie po odrzuceniu w referendach we Francji i Holandii.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE)

to organ sądowniczy UE z siedzibą w Luksemburgu. Nadzoruje zgodność prawa UE z traktatami, rozstrzyga spory między państwami członkowskimi, instytucjami UE i obywatelami oraz interpretuje prawo unijne na wniosek sądów krajowych.

Unia celna

to grupa państw, które znoszą cła i inne bariery handlowe między sobą, a jednocześnie stosują wspólne cła wobec krajów spoza tej grupy. Celem jest ułatwienie wymiany handlowej oraz stworzenie jednolitego rynku wewnętrznego.

Wysoki Przedstawiciel do spraw Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa UE

reprezentuje Unię w sprawach międzynarodowych, prowadzi wspólną politykę zagraniczną, koordynuje działania dyplomatyczne państw członkowskich i jest wiceprzewodniczącym Komisji Europejskiej.

Zakaz dyskryminacji przedsiębiorstw UE

firmy z państw członkowskich nie mogą być traktowane gorzej niż przedsiębiorstwa z innych krajów Unii w zakresie dostępu do rynku, świadczenia usług czy swobody działalności gospodarczej. Jest to część wspólnego rynku UE.

Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego

oznacza, że prawo unijne ma wyższość nad prawem krajowym państw członkowskich. W przypadku konfliktu między normami unijnymi a krajowymi, prawo UE musi być stosowane priorytetowo.

Acquis communautaire

dorobek prawny UE, obejmujący traktaty, przepisy, orzecznictwo i zasady. Jest obowiązkowy dla członków i kandydatów UE, którzy muszą go wdrożyć do prawa krajowego. Ewoluuje wraz z rozwojem Unii, zapewniając spójność i jednolitość prawa w UE

Deklaracja Schumana

9 maja 1950 r. to propozycja integracji Europy poprzez utworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, by zapewnić pokój i współpracę między krajami. Stała się fundamentem UE. 9 maja obchodzony jest jako Dzień Europy.

Instrument elastyczności

mechanizm finansowy Unii Europejskiej pozwalający na finansowanie nieprzewidzianych wydatków lub reagowanie na sytuacje kryzysowe, gdy środki budżetowe w danym obszarze są niewystarczające. Umożliwia elastyczne dostosowanie budżetu UE.

Komisja Europejska

jedno z głównych organów Unii Europejskiej, odpowiedzialne za inicjowanie i wdrażanie polityk UE, egzekwowanie prawa oraz zarządzanie budżetem. Składa się z komisarzy, którzy reprezentują państwa członkowskie, a jej przewodniczący kieruje pracami.

Kompetencje własne państwa

uprawnienia wynikające z suwerenności, które państwo wykonuje samodzielnie. Obejmują one m.in. tworzenie prawa, zarządzanie gospodarką, obronność, politykę zagraniczną oraz organizację systemu sprawiedliwości.

Ochrona praw człowieka

zapewnienie każdemu człowiekowi podstawowych praw i wolności, takich jak prawo do życia, wolności i równości. Obejmuje międzynarodowe umowy oraz instytucje, które monitorują przestrzeganie tych praw, jak ONZ czy Rada Europy.

Lobbing

działania mające na celu wpływanie na decyzje polityczne lub legislacyjne w interesie określonej grupy, branży lub organizacji. Lobbysta stara się przekonać decydentów do przyjęcia korzystnych dla swoich klientów rozwiązań.

Proces decyzyjny w UE

obejmuje inicjowanie propozycji przez Komisję Europejską, następnie ich debatę i poprawki w Parlamencie i Radzie UE. Po uzgodnieniu tekstu, akt prawny jest przyjmowany i wdrażany przez państwa członkowskie zgodnie z procedurami legislacyjnymi.

Traktat amsterdamski

zrewidował traktaty UE, wprowadzając reformy instytucjonalne, wzmacniając rolę Parlamentu Europejskiego, rozwijając politykę sprawiedliwości i spraw wewnętrznych oraz przygotowując UE do rozszerzenia o nowe państwa członkowskie.

Bezpośrednie obowiązywanie prawa wspólnotowego

oznacza, że przepisy UE (np. rozporządzenia, dyrektywy) mają bezpośredni skutek w państwach członkowskich, umożliwiając obywatelom i firmom powoływanie się na nie w sądach krajowych bez potrzeby transpozycji.

Prowspólnotowa wykładnia prawa krajowego

zasada, zgodnie z którą sądy krajowe interpretują krajowe przepisy w sposób zgodny z prawem UE, zapewniając spójność prawa krajowego z regulacjami unijnymi i unikając ich sprzeczności.