Łacina - Grupa B

• IURIS PRUDENTIA EST DIVINARUM ATQUE HUMANARUM RERUM NOTITIA, IUSTI ATQUE INIUSTI SCIENTIA

Biegłość w prawie to znajomość rzeczy boskich i ludzkich, wiedza o tym, co słuszne i niesłuszne

• AEQUITAS NON FACIT IUS, SED IURI AUXILIATUR

Słuszność nie tworzy prawa, lecz prawo wspomaga

• IUSTITIA EST CONSTANS ET PERPETUA VOLUNTAS IUS SUUM CUIQUE TRIBUENDI

Sprawiedliwość jest stałą i niezmienną wolą przyznania tego, co się komu należy

• IUSTITIA EST FUNDAMENTUM REGNORUM

Sprawiedliwość jest fundamentem państw

• NON OMNE QUOD LICET HONESTUM EST

Nie wszystko, co zgodne z prawem, jest słuszne z punktu widzenia moralności

• SALUS POPULI SUPREMA LEX ESTO

Dobro ludu powinno być najwyższym prawem

• QUID EST ENIM CIVITAS NISI IURIS SOCIETAS CIVIUM

Bo czymże jest państwo, jeżeli nie opartym na prawie zbiorem obywateli

• UBI SOCIETAS IBI IUS

Tam, gdzie społeczeństwo, tam prawo

• LEGEM BONAM A MALA NULLA ALIA NISI NATURAE NORMA DIVIDERE POSSUMUS

Dobre prawo od złego możemy odróżnić miarą prawa natury

• HOMINUM CAUSA OMNE IUS CONSTITUTUM SIT

Wszelkie prawo ustanawia się ze względu na ludzi

• NULLUS IDONEUS TESTIS IN RE SUA INTELLEGITUR

Nikt nie jest wiarygodnym świadkiem we własnej sprawie

• DE SIMILIBUS IDEM EST IUDICIUM

W podobnych sprawach powinny zapadać takie podobne rozstrzygnięcia

• NON EXEMPLIS, SED LEGIBUS IUDICANDUM EST

Należy orzekać na podstawie ustaw, a nie naśladować wcześniejsze rozstrzygnięcia

• UBI EADEM LEGIS RATIO, IBI EADEM LEGIS DISPOSITIO

Przy takim samym sensie ustawy, takie samo postanowienie ustawy

• IN LEGIBUS MAGIS SIMPLICITAS QUAM DIFFICULTAS PLACET

W ustawach lepsza jest prostota niż zawiłość

• LEGES AB OMNIBUS INTELLEGI DEBENT

Ustawy powinny być zrozumiałe dla wszystkich

• IURA NON IN SINGULAS PERSONAS, SED GENERALITER CONSTITUUNTUR

Prawa są stanowione nie w odniesieniu do poszczególnych osób, lecz w sposób ogólny

• PLACUIT IN OMNIBUS REBUS PRAECIPUAM ESSE IUSTITIAE AEQUITATISQUE QUAM STRICTI IURIS RATIONEM

We wszystkich sprawach zasada sprawiedliwości i słuszności powinna mieć pierwszeństwo nad zasadą ścisłego trzymania się prawa

• ROMA LOCUTA, CAUSA FINITA EST

Rzym przemówił, sprawa skończona

• QUO IURE

jakim prawem

• IPSO IURE

z mocy samego prawa

• IUDEX

sędzia

• LONGA CONSUETUDO / DESUETUDO

długotrwałe przyzwyczajenie / długotrwałe odwyknienie

• CONSUETUDINES LOCI / CONSUETUDINES APPROBATAE / CONSUETUDINES IN SCRIPTIS REDACTAE

zwyczaj obowiązujący na danym terenie / zwyczaj przyjęty najpierw przez społeczeństwo / zwyczaj spisany

• IUS PARTICULARE / IUS UNIVERSALE

Prawo częściowe = prawo nie obowiązujące powszechnie / prawo obowiązujące powszechnie

• CENSUS FORI

Spis obywateli rzymskich dokonywany co 5 lat połączony z oszacowanie majątku i przydzieleniem do odpowiedniej centurii

• PRAESUMPTIO FACTI

Domniemanie faktu

• RATIO LEGIS

Cel, dla którego stanowiono określoną normę prawną

• RATIO IURIS

Zgodność prawa z jego fundamentalnymi zasadami

• ANALOGIA LEGIS / ANALOGIA IURIS

Analogii szukamy tylko w danym akcie prawnym / Analogii szukamy w całym systemie prawnym

• LEX GENERALIS / LEX SPECIALIS

Prawo ogólne / Prawo szczególne

• A CONTRARIO

Rozumowanie z przeciwieństwa

• DA MIHI FACTUM DABO TIBI IUS

Jeśli podasz mi stan faktyczny, wskażę Ci prawo

• IURA NOVIT CURIA

Prawa zna sąd

• EXPRESSIS VERBIS

Ściśle wyrażonymi słowami

• PRIMA FACIE

Na pierwszy rzut oka

• AB INITIO NULLUM SEMPER NULLUM

To, co od początku jest nieważne, jest zawsze nieważne

• RESERVATIO MENTALIS

zastrzeżenie potajemne (polegające na zewnętrznym wyrażeniu woli takiej, jakiej w rzeczywistości osoba składająca oświadczenie nie miała)

• ESSENTIALIA NEGOTII / NATURALIA NEGOTII / ACCIDENTALIA NEGOTII

przedmiotowo istotne elementy treści czynności prawnej / przedmiotowo nieistotne składniki treści czynności prawne / podmiotowo istotne składniki treści czynności prawnej, klauzule

• IUS POSSIDENDI

prawo posiadania

• IUS UTENDI (ABUTENDI, FRUENDI)

prawo korzystania

• SOLO CONSENSU

na zasadzie zwykłej zgody (umowy konsensualnej)

• CONDOMINIUM PRO INDIVISO

współwłasność właściwa w zamian za niepodzielność

• ANIMUS REM SIBI HABENDI

wola posiadacza zatrzymania rzeczy dla siebie (psychiczne nastawienie osoby do zamiaru władania rzeczą tylko dla siebie)

• ANIMUS POSSIDENDI PRO ALIENO

wola posiadania dla drugiego (stan świadomości dzierżyciela)

• NEMINI DENEGANDA

nikomu nie zostanie odrzucona skarga

• CASUS EST MAIOR VIS CUI HUMANA INFIRMITAS RESISTERE NON POTEST

siłą wyższą jest zdarzenie, któremu ludzka słabość nie może się oprzeć

• SUCCESSION IN UNIVERSITATEM

sukcesja uniwersalna (występuje w przypadku spadkobrania gdy dziedzic jednorazowym aktem prawnym wstępuje w ogol praw majątkowych które przysługiwały spadkodawcy)

• CODICILLUS

kodycyl (Nieformalne rozporządzenie majątkiem bez ustanowienia dziedzica - nie ma tej samej mocy co testament)

• MORTIS CAUSA

na wypadek śmierci (czynność prawna z chwilą śmierci osoby, która dokonała tej czynności)

• CUM ANIMO TESTANDI

z wolą testowania (rozporządzenie testamentu z wolą z duchem testowania)

• FAVOR TESTAMENTI

przychylność testamentu (zasada interpretacji testamentu za główny cel biorąca realizację woli testatora)

• SENSU STRICTO

w ścisłym znaczeniu

• TRANSMISSION HEREDITATIS

przekazanie dziedziczenia (prawo przyjęcia spadku w określonym terminie, nie przez powołanego, ale przez jego spadkobierców)

• AMBULATORIA ENIM EST VOLUNTAS DEFUNCTI USQUE AD VITAE SUPREMUM EXITUM

wola spadkodawcy może być zmieniona aż do jego śmierci

• IN POENAM HERES NON SUCCEDIT

kary spadkobierca nie dziedziczy (dziedziczeniu podlegają jedynie prawa i obowiązki mające charakter cywilno-prawny)

• CONSENSUS MATRIMONIALIS

zgoda na zawarcie małżeństwa

• SPONSALIA

zaręczyny (termin formalnym, dotyczy zapowiedzi i przyrzeczenia zawarcia małżeństwa)

• MATRIMONIUM NULLA HUMANA POTESTATE DISSOLVI POTEST

małżeństwa nie może rozwiązać żadna ludzka siła

• MATRIMONIUM NON CONSUMATUM

małżeństwo nieskonsumowane

• SEPARATIO PERPETUA / SEPARATIO TEMPORANEA

separacja trwała / separacja tymczasowa

• IMPOTENTIA GENERANDI / IMPOTENTIA COEUNDI

niezdolność do poczęcia / niezdolność do współżycia

• FILII LEGITIMI / FILII ILLEGITIMI

dzieci „prawne” (urodzone w trakcie trwania małżeństwa) / dzieci „nieprawne” (z nieprawego łoża)

• IN VIVO / IN VITRO

poczęcie zgodnie z naturą / poczęcie w szkle

• AFFINES SUNT VIRI ET UXORIS COGNATI

powinowatymi są krewni męża i żony (nie ustaje mimo zakończenia małżeństwa)

• VINCULUM IURIS

węzeł prawny (łączący ze sobą ściśle określone osoby: wierzyciel-dłużnik)

• SPECIES PERIT EI CUI DEBETUR

rzeczy indywidualnie oznaczone giną na szkodę wierzyciela

• PRETIUM COMMUNE

cena powszechna, rynkowa

• PRETIUM SINGULARE

cena jednostkowa, indywidualna (należąca do kogoś lub czegoś)

• PRETIUM AFFECTIONIS

cena związana z poczuciem przywiązania do danej rzeczy

• VIA FACTI

drogą faktu

• PACTUM IN FAVOREM TERTII

umowa na rzecz osoby trzeciej

• EXCEPTIO NON ADIMPLETI CONTRACTUS

zarzut niedopełnienia umowy

• CASUS

przypadek wzięty z praktyki

• ACTIO PAULIANA

skarga pauliańska (w prawie rzymskim powództwo przysługujące wierzycielom w razie ich pokrzywdzenia przez działania dłużnika mające na celu odwrócenie skutków takich działań)

• AFFECTIO (ANIMUS) SOCIETATIS

cel spółki

• TEMPUS DELIBERANDI

czas do namysłu

• DICTA ET PROMISSA

rzeczy powiedziane i przyrzeczone przez sprzedającego

• NUMQUAM NUDA TRADITIO TRANSFERT DOMINIUM

samo wydanie rzeczy nie przenosi własności

• IURISDICTIO VOLUNTARIA

sądownictwo dobrowolne

• VIGILANTIBUS IURA SUNT SCRIPTA

dla ostrożnych prawa zostały spisane (dla tych, którzy potrafią z nich korzystać)

• PERPETUATIO FORI

przedłużenie procesu (zasada nie obowiązuje w sądzie administracyjnym)

• AD QUEM / POST QUEM

do którego / po którym

• EXCEPTIONES PEREMPTORIAE

zarzuty peremptoryjne (mają na celu zniweczenie roszczeń powoda np... Zarzut przedawnienia)

• EXCEPTIONES DILATORIAE

zarzuty dylatoryjne (powodują chwilowe odroczenie sprawy np... Zarzut niewłaściwości sądu)

• EXCEPTIONES DECLINATORIAE

zarzuty deklinatoryjne (zwalniają od wdania się w spór np... Zawarcie ugody)

• PROROGATIO FORI

Klauzula prorogacyjna (postanowienie umowne, na mocy którego strony poddają wszelkie spory istniejące lub mogące wyniknąć na tle zawartej umowy pod rozstrzygnięcie określonego miejscowo sądu powszechnego)

• DE MINIMIS NON CURAT PRAETOR

Sędzia nie dba o błahostki

• AD LITIS ORDINATIONEM

dla rozstrzygnięcia sporu

• AD LITEM DECIDENDAM

dla przerwania sporu

• LEX FORI / LEX LOCI PROCESSUS

prawo obowiązujące w miejscu urzędowania sądu / prawo miejsca procesu

• LOCUS REGIS FORMAN ACTUS

prawo miejsca dokonania czynności prawnej

• LEX DOMICILII

prawo miejsca zamieszkania

• LEX LOCI CELEBRATIONIS MATRIMONII

prawo miejsca zawarcia małżeństwa

• VICTIMA

ofiara przestępstwa

• ITER DELICTI

droga przestępstwa (zamiar, przygotowanie, usiłowanie popełnienie, dokonanie popełnienia przestępstwa)

• NEMO PRUDENS PUNIT, QUIA PECCATUM EST, SED NE PECCETUR

Nikt roztropny nie karze, dlatego że popełniono przestępstwo, lecz po to by go nie popełnić

• DELICTA PARENTUM LIBERIS NON NOCENT

Przestępstwa rodziców nie szkodzą dzieciom

• TESTIS EX AUDITU

Świadek ze słyszenia

• CAUSA PRINCIPALIS

przyczyna główna

• PROPTER FALSA / PROPTER NOVA

z powodu fałszywego dowodu / z powodu nowego dowodu

• QUID LEGES SINE MORIBUS, VANAE PROFICIUNT?

Czymże są prawa bez obyczajów, nic nie przynoszą; są puste

• MULTIPLICATA TRANSGRESSIONE CRESCAT POENAE INFLICTIO

Przy powtórnym złamaniu prawa niech wzrasta wymiar kary

• POENA MAIOR ABSORBET MINOREM

Kara cięższa pochłania lżejszą