MAKROEKONOMIA - KOLOKWIUM

Objaśnia działanie e gospodarki jako całości

Makroekonomia. 20/1

Dobra wytwarzane za granicą i nabywane do wykorzystania w kraju

Import

Całkowity dochód osiągany przez mieszkańców kraju niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług czynników wytwórczych

Produkt narodowy brutto. 20/3

Produkt narodowy netto (PNN) wytworzony w gospodarce, liczony w cenach czynników produkcji.

dochod narodowt

Produkcja wytworzona przez czynniki wytwórcze zlokalizowane w danym kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem

Produkt krajowy brutto (PKB)

Mierzą wartość produkcji krajowej z uwzględnieniem podatków pośrednich od produktów i usług.

Ceny rynkowe

Nadwyżka wpływu dochodów z własności czynników produkcji zatrudnionych za granicą nad odpływem dochodów majątkowych uzyskanych przez cudzoziemców w danym kraju.

Dochody netto z własności za granicą. 20/7

Zakupy dóbr kapitałowych

Inwestycje

Wycena wydatków lub wartości produkcji za pomocą cen z wybranego roku bazowego

ceny stałe

Wyrażenie wydatków lub wartości produkcji za pomocą cen istniejących w momencie pomiaru

Ceny bieżące

Miernik produkcji społecznej korygujący PNB o wartość produkcji pozarynkowej i czasu wolnego, opracowany przez W. Nordhausa i J. Tobina

Dobrobyt ekonomiczny netto. 20/11

Dobra częściowo przetworzone, wykorzystywane jako nakłady w procesie produkcji i całkowicie zużywane

Dobra pośrednie. 2

Dobra wytwarzane w kraju i sprzedawane za granicę.

Eksport. 20/13

Ta część dochodu, która nie jest wydawana na zakup dóbr i usług

Oszczędności. 2

Przyrost wartości dóbr w trakcie procesu produkcji

Wartość dodana

PNB podzielony przez liczbę ludności

PNB per capita

Przybliżona miara ubytku wartości istniejącego zasobu kapitału w danym okresie wskutek fizycznego lub ekonomicznego zużycia

Amortyzacja

Miara wartości produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich od produktów i usłu

PKB w cenach czynników produkcji. 20/18

Gospodarka nie prowadząca wymiany z zagranicą.

Gospodarka zamknięta. 20/20

Dochody gospodarstw domowych po uwzględnieniu płatności transferowych z budżetu państwa, pomniejszone o podatki bezpośrednie; suma pozostająca gospodarstwom na wydatki i oszczędności.

Dochody rozporządzalne

Dobra nabywane przez ostatecznego użytkownika: dobra konsumpcyjne zakupywane przez gospodarstwa domowe, dobra kapitałowe (np. maszyny) nabywane przez przedsiębiorstwa, dobra nabywane przez państwo, przyrost zapasów albo eksport netto.

Dobra finalne. 20/21

Dobra trzymane przez przedsiębiorstwa na potrzeby przyszłej produkcji lub sprzedaży

Zapasy

Gospodarka prowadząca wymianę z innymi krajami

Gospodarka otwarta. 20/23

Stosunek nominalnego PNB do realnego PNB wyrażony w postaci wskaźnika.

Deflator PNB

Odczucie braku czegoś.

Potrzeba

Część wydatków konsumpcyjnych, która nie jest zależna od poziomu dochodów

Konsumpcja autonomiczna. 21/1

Nakłady na zwiększenie majątku trwałego przedsiębiorstw (budynki i maszyny) oraz zapasów

popyt inwestycyjny

Nieprzewidziany wzrost lub spadek poziomu zapasów utrzymywanych przez przedsiębiorstwa.

Nie planowane zmiany zapasów. 21/3

Funkcja pokazująca poziom zamierzonych oszczędności przy każdym poziomie dochodów rozporządzalnych ludności

Funkcja oszczędności. 21/4

Dochody, którymi dysponują gospodarstwa domowe na wydatki i oszczędności

Dochody rozporządzalne. 21/5

Funkcja pokazująca ogólną wielkość planowanych wydatków przedsiębiorstw i gospodarstw domowych na dobra i usługi przy każdym poziomie dochodu.

Funkcja (krzywa) popytu globalnego. 21/6

Wielkość produkcji, którą wytworzyłaby gospodarka, gdyby wszystkie czynniki produkcji były w pełni wykorzystane

Produkcja potencjalna (potencjał wytwórczy). 21/7

Relacja zmiany wielkości produkcji zapewniającej równowagę do zmiany wydatków autonomicznych, powodującej tę zmianę

Mnoznik

Sytuacja, w której zmiana krańcowej stopy oszczędności prowadzi do zmiany poziomu dochodu narodowego zapewniającego równowagę, lecz nie zmienia poziomu oszczędności, które nadal muszą być równe planowanym inwestycjom

Paradoks zapobiegliwości. 21/9

Prosta na wykresie przedstawiającym związek między dochodem a wydatkami, łącząca wszystkie punkty, w których dochód jest równy wydatkom

Prosta o nachyleniu 45°. 21/10

Część przyrostu rozporządzalnych dochodów, którą gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na oszczędności.

Krańcowa skłonność do oszczędzania. 21/11

Wielkość produkcji wytworzonej w gospodarce w danym okresie

Produkcja faktyczna. 21/12

Część przyrostu rozporządzalnych dochodów, którą gospodarstwa domowe chcą przeznaczyć na zwiększenie konsumpcji.

Krańcowa skłonność do konsumpcji. 21/13

Poziom produkcji w gospodarce odpowiadający wielkości popytu globalnego, czyli sumie zamierzonych wydatków

Poziom produkcji zapewniający równowagę krótkookresową. 21/14

Pesymistyczne lub optymistyczne nastroje przedsiębiorców związane z oceną przyszłości

Nastroje inwestorów. 21/15

Funkcja pokazująca wielkość zamierzonej konsumpcji przy różnych poziomach dochodów rozporządzalnych.

Funkcja konsumpcji. 21/16

Tworzenie nowego, względnie jednolitego organizmu gospodarczego (skupiającego różne kraje).

Integracja gospodarcza

Pojawienie się nowych strumieni handlu na skutek utworzenia strefy preferencyjnego handlu, strefy wolnego handlu lub unii celnej

Efekt kreacji handlu

Pojawienie się nowych strumieni handlu na skutek utworzenia strefy preferencyjnego handlu, strefy wolnego handlu lub unii celnej przy jednoczesnym zmniejszeniu lub zaniku handlu

Efekt przesunięcia handlu

Decyzje państwa o wydatkach budżetowych i podatkach

Polityka fiskalna

Bezpośrednia kontrola wielkości importu przez rząd

Ograniczenia importu. 22/2

Mechanizmy ekonomiczne zmniejszające podatność gospodarki na wstrząsy

Automatyczne stabilizatory. 22/3

Wartość eksportu netto

Bilans handlowy (saldo)

Różnica między eksportem a importem.

Eksport netto

Nadwyżka wartości eksportu nad wartością importu

Nadwyżka wartości eksportu nad wartością importu. Nadwyżka w handlu zagranicznym. 22/6

Działania rządu zmierzające do utrzymania produkcji na poziomie zbliżonym do pełnego zatrudnienia.

Polityka stabilizacyjna. 2

Deficyt budżetu państwa po uwzględnieniu różnic między nominalną i realną stopą procentową.

Deficyt budżetu państwa po uwzględnieniu inflacji.

Nadwyżka wydatków nad przychodami budżetu państwa.

Deficyt budżetowy. 2

Mechanizm sprawiający, że wzrost wydatków państwa zrównoważony takim samym wzrostem podatków prowadzi do wzrostu ogólnego poziomu produkcji

Mnożnik zrównoważonego budżetu. 22/10

Deficyt budżetu państwa powiększony o straty netto przedsiębiorstw państwowych.

Potrzeby pożyczkowe sektora publicznego. 22/11

Część przyrostu dochodu narodowego, którą społeczeństwo przeznacza na dodatkowy import.

Krańcowa skłonność do importu. 22/12

Ogólna suma pożyczek zaciągniętych i nie spłaconych przez państwo

Dług publiczny. 22/13

Bieżące dostosowywanie narzędzi polityki gospodarczej do zmieniających się warunków.

„Dostrajanie” polityki gospodarczej. 22/14

Wielkość deficytu budżetowego obliczona przy założeniu pełnego zatrudnienia; wskaźnik oceniający stan finansów państwa

Budżet pełnego zatrudnienia. 22/15

Stosowanie aktywnej polityki budżetowej do regulowania stanu gospodarki

Aktywna (dyskrecjonalna) polityka fiskalna

Powszechnie akceptowany środek płatniczy

Pieniądz

Funkcja pieniądza ułatwiająca wymianę dóbr i usług.

Środek wymiany

Funkcja pieniądza polegająca na tym, iż stanowi on jednostkę, w której wyrażane są ceny i prowadzone rozrachunki

Jednostka rozrachunkowa/miernik wartości. 23/3

rozrachunki. Jednostka rozrachunkowa/miernik wartości. 23/3 64. Funkcja pieniądza umożliwiająca jego wykorzystanie do dokonywania zakupów w przyszłości. Ś

Środek przechowywania wartości (tezauryzacji). 23/4

Suma banknotów i bilonu w obiegu pozabankowym oraz ilość gotówki znajdująca się w obrębie systemu bankowego, zwana też niekiedy zasobem pieniądza wielkiej mocy

Baza monetarna. 23/5

W czasach złotników ilość złota stojąca do natychmiastowej dyspozycji, przeznaczona do zaspokojenia żądań klientów (współcześnie: rezerwy gotówkowe banków

). Rezerwy

Gospodarka, w której nie występuje środek wymiany, a jedne towary są wymieniane bezpośrednio na inne.

Gospodarka bezpieniężna (barterowa). 23/7

Zmiana wielkości podaży pieniądza wynikająca ze zmiany bazy monetarnej o 1 jednostkę.

Mnożnik kreacji pieniądza. 23/8

Pieniądz mający formę zapisu na rachunku bankowym, którego podstawą może być depozyt gotówkowy klienta lub kredyt udzielony przez bank. Płatności dokonywane są za pomocą polecenia przelewu, czeku, karty kredytowej itp

Pieniądz bezgotówkowy. 23/9

Pośrednicy finansowi upoważnieni przez państwo do udzielania kredytów i przyjmowania wkładów, w tym wkładów umożliwiających wystawianie czeków

w. Banki komercyjne. 23/10

Instytucja specjalizująca się w prowadzeniu interesów między pożyczkobiorcami i pożyczkodawcami.

Pośrednik finansowy. 23/11

Aktywa, które są prawie tak samo dobre jak pieniądz; środek przechowywania wartości, który można łatwo zamienić na pieniądz, ale który sam pieniądzem nie jest.

Niby-pieniądz (quasi-pieniądz).

Środek płatności, którego wartość (siła nabywcza) wielokrotnie przekracza koszt jego wytworzenia lub wartość jako towaru w innych niż pieniądz zastosowaniach. P

. Pieniądz symboliczny. 23/13

Samospełniająca się przepowiednia polegająca na tym, iż ludzie w pewnym momencie dochodzą do wniosku, że bank stanie się niewypłacalny i – usiłując masowo wydostać swoje pieniądze – rzeczywiście doprowadzają do jego niewypłacalności.

Panika finansowa. 23/14

Wartość całego zasobu pieniądza, jako środka wymiany, znajdującego się w obiegu.

Podaż pieniądza. 23/16

Mechanizm umożliwiający wzajemne rozliczenia między bankami, polegający na tym, iż w danym okresie sumuje się wartość wszystkich dokonywanych między nimi operacji, ale rozlicza tylko wielkości netto, czyli salda tych operacji.

System rozrachunkowy (clearingowy). 23/17

Szybkość i pewność, z jaką dany rodzaj aktywu można zamienić na pieniądz

Płynność. 23/18

W czasach złotników ilość złota oddana złotnikowi na przechowanie.

wklad

Stosunek rezerw bankowych do wkładów

Stopa rezerw

Występuje wówczas, gdy zmiany podaży pieniądza prowadzą wyłącznie do proporcjonalnego dostosowania się wielkości nominalnych i nie wpływają na realne zmienne ekonomiczne, takie jak produkcja, bezrobocie, czy realny kurs walutowy

Zasada neutralności pieniądza. 23/20a

Cena pieniądza, jaką banki muszą zapłacić za środki, które następnie pożyczają przedsiębiorcom lub zwykłym ludziom.

WIBOR

Funkcja obrazująca zależność między wielkością popytu inwestycyjnego zgłaszanego przez przedsiębiorstwa a wysokością stopy procentowej.

Krzywa popytu inwestycyjnego. 25/1

Przesunięcie w górę (w dół) funkcji konsumpcji w efekcie zwiększenia (zmniejszenia) majątku gospodarstw domowych i związanego z tym wzrostu (spadku) wydatków przy każdym poziomie rozporządzalnych dochodów osobistych.

Efekt majątkowy. 25/2

Rodzaj polityki gospodarczej, w ramach której państwo ogranicza wielkość podaży pieniądza i podnosi stopę procentową

Twarda (restrykcyjna) polityka pieniężna. 25/3

Mechanizm, za pośrednictwem którego zmiany podaży pieniądza oddziałują na popyt globalny.

Mechanizm transmisyjny. 25/4

Teoria konsumpcji opracowana przez A. Ando i F. Modiglianiego, zgodnie z którą główną zmienną określającą poziom konsumpcji jest przewidywana wielkość dochodów osiąganych w całym życiu.

Teoria cyklu życia. 25/5

Teoria konsumpcji stworzona przez Miltona Friedmana, według której wydatki na konsumpcję nie zależą od poziomu bieżącego dochodu rozporządzalnego, lecz od przeciętnego dochodu osiąganego w długim okresie

Teoria dochodu permanentnego. 25/6

Wykorzystanie polityki pieniężnej i fiskalnej w celu utrzymania dochodu narodowego na wysokim przeciętnym poziomie.

Zarządzanie (sterowanie) popytem. 25/7

Krzywa ilustrująca różne kombinacje stopy procentowej i dochodu narodowego zapewniające równowagę na rynku pieniężnym.

Krzywa LM.

Ograniczenie popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego sektora prywatnego spowodowane zwiększeniem wydatków państwa, którego skutkiem jest wzrost popytu globalnego i – w efekcie – także stopy procentowej.

Wypieranie. 25/9

Rodzaj polityki gospodarczej, w ramach której państwo zwiększa podaż pieniądza i powoduje spadek stopy procentowej.

. Łagodna (ekspansywna) polityka pieniężna. 25/10

Polityka gospodarcza polegająca na ograniczeniu przez państwo wydatków i podniesieniu podatków

Twarda (restrykcyjna) polityka fiskalna. 25/11

Różne możliwe kombinacje polityki pieniężnej i polityki fiskalnej.

Kombinacje polityki pieniężnej i fiskalnej. 25/12

Krzywa ilustrująca zbiór różnych kombinacji realnego dochodu i stopy procentowej, przy których rynek dóbr znajduje się w równowadze

. Krzywa IS

Polityka gospodarcza polegająca na obniżeniu podatków i zwiększeniu wydatków państwa

Łagodna (ekspansywna) polityka fiskalna

Sytuacja, w której obniżka podatków bezpośrednich nie wpływa na wielkość popytu globalnego; wynika to stąd, że ludzie oczekują w przyszłości podwyżki podatków mających skompensować dzisiejszą ich obniżkę.

Ricardiańska równoważność

Osoby pracujące oraz zarejestrowani bezrobotnI

siła robocza

Stosunek liczby bezrobotnych (tzn. osób pozostających bez pracy i zarejestrowanych jako gotowe podjąć pracę) do całości zasobów siły roboczej.

Stopa bezrobocia

Osoby bezrobotne pozostające bez pracy co najmniej przez kilka miesięcy

Bezrobocie długookresowe. 27/3

Bezrobotni, którzy utracili nadzieję na znalezienie pracy i zaprzestają dalszych poszukiwań, opuszczając na stałe zasób siły roboczej.

Osoby rezygnujące z poszukiwania pracy (efekt zniechęcenia). 27/4

. Stopa bezrobocia występująca wówczas, gdy rynek pracy jest w stanie równowagi

Naturalna stopa bezrobocia. 27/5

Bezrobocie powstające w następstwie spadku globalnego popytu i produkcji (niekiedy nazywane także bezrobociem typu keynesowskiego).

Bezrobocie koniunkturalne (wynikające z niewystarczającego poziomu popytu). 27/6

Stosunek wysokości zasiłku dla bezrobotnych i innych świadczeń wypłacanych osobom bezrobotnym z budżetu państwa do przeciętnych zarobków netto osób pracujących.

. Relacja zasiłek/płaca. 27/7

. Bezrobocie pojawiające się wówczas, gdy stawki płac są utrzymywane na poziomie wyższym od tego, przy którym nastąpiłoby zrównanie popytu na pracę z podażą pracy (na przykład w wyniku działań podejmowanych przez związki zawodowe).

. Bezrobocie klasyczne. 27/8

Minimalny poziom bezrobocia, którego nie sposób obniżyć w rozwijającej się gospodarce.

Bezrobocie frykcyjne. 27/9

Koszt, jaki ponosi pracownik wskutek braku zatrudnienia (głównie utracone zarobki)

Prywatny koszt bezrobocia. 27/10

Jeden z nurtów współczesnej ekonomii, zalecający wykorzystanie instrumentów mikroekonomicznych do regulowania poziomu produkcji i zatrudnienia.

Ekonomia podażowa

Sytuacja, w której stan długookresowej równowagi gospodarki zależy od kształtowania się bieżącej koniunktury

histereza

Społeczny koszt niepełnego zatrudnienia, obejmujący wartość utraconej produkcji oraz wycenę strat ponoszonych przez bezrobotnych i ich rodziny.

Społeczny koszt bezrobocia. 27/13

. Zależność między wielkością produkcji i zatrudnienia, polegająca na tym, że wzrost popytu i produkcji o 1 procent powoduje zwiększenie zatrudnienia o mniej niż 1 procent, a jeszcze w mniejszym stopniu obniża poziom bezrobocia

prawo okuna

Kierunek polityki gospodarczej polegający np. na przejęciu przez rząd bezpośredniej kontroli nad poziomem płac w gospodarce

Polityka dochodowa. 27/15

. Bezrobocie wynikające z rozbieżności między strukturą kwalifikacji osób poszukujących pracy a istniejącymi ofertami pracy.

Bezrobocie strukturalne. 27/16

Wzrost średniego poziomu cen w gospodarce

Inflacja

4. Stopa procentowa skorygowana o wpływ inflacji

Realna stopa procentowa. 28/2

Próby bezpośredniego regulowania przez rząd poziomu płac i innych dochodów ludności.

Próby bezpośredniego regulowania przez rząd poziomu płac i innych dochodów ludności.

Nominalna podaż pieniądza podzielona przez wskaźnik cen (inaczej: podaż pieniądza wyrażona w cenach stałycch)

Realna podaż pieniądza. 28/4

. Polityka pieniężna, która dostosowuje nominalną podaż pieniądza do wzrostu cen, zapewniając utrzymywanie w krótkim okresie stałej wielkości realnej podaży pieniądza.

Adaptacyjna polityka pieniężna. 28/5

Związane z inflacją koszty takich czynności, jak wymiana nalepek cenowych, przestawianie liczników w automatach samokasujących itd.

„Koszty jadłospisu”. 28/6

Teoria głosząca, że zmiany nominalnej ilości pieniądza prowadzą do odpowiednich zmian poziomu cen,

Ilościowa teoria pieniądza. 28/7

Zwiększenie realnej sumy podatków następujące wskutek tego, że w progresywnym systemie podatku dochodowego inflacja, zwiększając wysokość nominalnych dochodów, przesuwa podatników do wyższych przedziałów dochodowych

Drenaż podatkowy. 28/8

Połączenie wysokiej stopy inflacji z wysoką stopą bezrobocia, powodowane zwykle przez niekorzystne zmiany po stronie podaży.

Stagflacja. 28/9

. Związane z inflacją dodatkowe koszty transakcyjne spowodowane tym, że wysoka nominalna stopa procentowa skłania ludzi do trzymania oszczędności w banku,

„Koszty zdzieranych zelówek”. 28/10

Prowadzenie rachunku kosztów, utargów oraz zysków i strat w cenach stałych

Księgowość inflacyjna. 28/11

. Finansowanie wydatków państwowych poprzez drukowanie pieniędzy i wynikający z tego wzrost cen.

Podatek inflacyjny. 28/12

Sytuacja, w której ludzie nie odróżniają zmian nominalnych od realnych, mimo że ich dobrobyt zależy od wielkości realnych, a nie nominalnych.

Złudzenie inflacyjne (iluzja pieniądza). 28/13

Gwałtowny spadek popytu na pieniądz w ujęciu realnym spowodowany tym, że wysoka stopa inflacji i wysokie nominalne stopy procentowe zwiększają alternatywny koszt trzymania gotówki.

Ucieczka od pieniądza. 28/14

. Inflacja o bardzo wysokiej stopie

Hiperinflacja

Dokument określający pułap deficytu budżetowego oraz maksymalne wielkości wskaźników podaży pieniądza (tzw. agregatów pieniężnych).

Średniookresowa polityka finansowa. 28/16

. Teoria, według której wzrostowi cen o 1% towarzyszy wzrost o 1% nominalnych stóp procentowych.

Hipoteza Fishera. 28/17

. Procedura automatycznego korygowania nominalnych wartości świadczeń umownych (np. płac, emerytur i zasiłków socjalnych) o wskaźnik wzrostu cen

Indeksacja. 28/18

Regulowanie poziomu płac za pomocą bodźców podatkowych, a nie za pomocą bezpośredniej kontroli administracyjnej.

Polityka dochodowa oparta na podatkach. 28/19

2. Zależność pokazująca, że wyższej stopie inflacji towarzyszy niższa stopa bezrobocia i odwrotnie. Wynika z niej, że ceną za zmniejszenie bezrobocia jest wyższa stopa inflacji i odwrotnie

Krzywa Philipsa. 28/20

. Indeks zmiany cen towarów i usług konsumpcyjnych.

CPI (ang. Consumer Price Index)

Wczesne objawy wychodzenia gospodarki z recesji.

Oznaki poprawy. 31/1

Okres spadku produkcji przez dwa kolejne kwartały

recesja

Szczytowa faza cyklu koniunkturalnego.

Rozkwit

Model teoretyczny objaśniający zmiany inwestycji następujące pod wpływem zmian globalnego popytu i prod

. Akcelerator

. Krótkookresowe wahania ogólnego poziomu produkcji wokół jej trendu.

Cykl koniunkturaln

.Ścieżka długookresowego wzrostu produkcji po wyeliminowaniu krótkookresowych wahań.

Trend produkcji. 31/6

0. Najniższa faza cyklu koniunkturalnego

Depresja

Teoria wyjaśniająca cykle koniunkturalne jako krótkookresowe wahania potencjalnej wielkości produkcji.

Realny cykl koniunkturalny

Zwyżkowa faza cyklu koniunkturalnego, w której produkcja wznosi się powyżej linii trendu

Ożywienie

Punkty zwrotne cyklu

Szczyt i dno

. Podobny przebieg wahań koniunkturalnych w różnych krajach.

Międzynarodowy cykl koniunkturalny. 31/11

5. Pogląd, zgodnie z którym okresowe zakłócenia równowagi mogą mieć długotrwałe skutki, ponieważ konsumenci i przedsiębiorstwa podejmują decyzje dotyczące wyborów międzyokresowych.

Trwałość oddziaływania. 31/12

Hipoteza mówiąca, że cykl koniunkturalny jest rezultatem zmian polityki gospodarczej prowadzonej przez rządy w okresach przedwyborczym i powyborczym

Polityczny cykl koniunkturalny. 31/13

Niezgodność rzeczywistych zmian płac realnych w cyklu koniunkturalnym z przebiegiem oczekiwanym.

Paradoks płac realnych. 31/14

. Spadki na giełdzie o co najmniej 10%

. Korekta (na giełdzie)

9. Spadki na giełdzie o co najmniej 20%, trwające dwa miesiące lub więcej.

bessa

. Działania mające na celu przeciwdziałanie nadmiernym wzrostom tempa wzrostu PKB, które wywoływane są przez procesy związane z cyklem.

Polityka antycykliczna państwa

Prowadzenie działań, które pogłębiają zjawisko narastania nierównowagi gospodarczej poprzez przyczynianie się do gwałtownego wzrostu popytu w czasie ożywienia.

Polityka procykliczna państwa