POLSKI POJĘCIA

antropocentryzm ANTYK

człowiek w centrum uwagi

politeizm ANTYK

wielobóstwo/ wiara w wielu bogów

zasada 3 jedności ANTYK

miejsce (1) czas (24h) akcja (jeden wątek główny)

katharsis ANTYK

oczyszczenie

fatum ANTYK

Nie można mu się przeciwstawić i uciec przed jego wyrokami; przesądzało o nieuchronnej katastrofie. Z Fatum w dramatach antycznych wiążą się pojęcia: wina tragiczna i zbłądzenie tragiczne.

Hiob ANTYK

archetyp niezawinionego cierpienia

Kohelet ANTYK

filozofia vanitas

decorum ANTYK

zasada zgodności treści z formą, inaczej jednorodność stylistyczna. Cechująca się stylem wysokim, patetycznym, podniosłym. Unika pokazywania scen drastycznych w utworze, dostosowuje się do gatunku dramatu.

tragedia grecka ANTYK

bohaterów skazanych nieuchronnie na klęskę, uwikłanych w konflikt racji nie dających się pogodzić, między którymi nie można dokonać wyboru. Bohaterowie uświadamiają sobie nieuchronność katastrofy, nie rezygnują jednak ze swych dążeń.

tragizm ANTYK

Tragizm – kategoria estetyczna, oznaczająca konflikt równorzędnych wartości moralnych, w wyniku którego jednostka, działająca świadomie w imię wielkiego i szlachetnego celu, jest skazana na klęskę

wina tragiczna (hamartia) ANTYK

popełnia czyny prowadzące do dalszego przypieczętowania jego losu i ostatecznie do katastrofy.

konflikt tragiczny ANTYK

2 wartości, obie tak samo ważne prowadzą do klęski

hybris ANTYK

nieposkromiona pycha, zuchwałość i arogancja

stoicyzm ANTYK

celem postawy stoickiej jest życie zgodne z cnotą, pojmowaną jako harmonia rozumnych działań człowieka, opartych na porządku racjonalnej natury;

epikureizm ANTYK

życie dla przeżyć, carpe diem/ definiowanie szczęścia, jako stanu, w którym nie odczuwa się bólu i udręk

filozofia sokratesa ANTYK

Wierzył, że za wiedzą stoi prawda, a za prawdą dobro i cnota (gr. areté). Bez wiedzy nie można czynić dobra, ani być szczęśliwym.

zasada złotego środka (Arystoteles) ANTYK

nakazuje zachowanie właściwego środka między nadmiarem a niedomiarem

"Non omnis moriar" ANTYK

Nie wszystek umrę - Horacy

monoteizm (ŚREDNIOWIECZE)

jednobóstwo JEDEN BÓG JPII

teocentryzm (ŚREDNIOWIECZE)

bóg w centrum uwagi

"memento mori" (ŚREDNIOWIECZE)

Pamiętaj o śmierci

ars bene moriendi (ŚREDNIOWIECZE)

sztuka dobrego umierania

stabat mater dolorosa (ŚREDNIOWIECZE)

matka bolejąca pod krzyżem

uniwersalizm (ŚREDNIOWIECZE)

1 język (łacina); 1 wiara (chrześcijanizm); jeden ustrój

deezis (ŚREDNIOWIECZE)

przedstawianie w utworach literackich i dziełach sztuki trzech postaci: Jezusa Chrystusa, Maryi oraz Jana Chrzciciela

egalitaryzm śmierci (ŚREDNIOWIECZE)

śmierć równa dla każdego

danse macabre (ŚREDNIOWIECZE)

taniec śmierci

franciszkanizm (ŚREDNIOWIECZE)

miłość do zwierząt, prosta wiara, łagodna

homo viator (ŚREDNIOWIECZE)

człowiek wędrowca ("Boska Komedia")

reformacja (RENESANS)

Marcin Luter/ nurt religijny i społeczny sprzeciwiający się ideałom chrześcijanskim

humanizm (RENESANS)

prąd intelektualny/ szerszy niż antropocentryzm

dramat szekspirowski (RENESANS)

brak mimesis/ brak 3 jedności/ elementy fantastyczne/ sceny zbiorowe/ tragizm zamiast tragizmu losu

sarmatyzm OSWIECENIE

republikanizm, wolność, kult szlacheckości, kult starodawności (umiłowanie antyku), prostotę i surowość (choć w sprzeczności do tego stała pewna orientalizacja gustów), egalitaryzm wewnątrzstanowy, katolickość, odwagę, rycerskość i swojskość.

kontrreformacja

ruch religijny, kulturalny i polityczny trwający od połowy XVI w. do końca wieku XVII, którego celem było przeciwstawienie się reformacji i reforma wewnętrzna Kościoła katolickiego w zakresie doktryny, obyczajów i struktury.

konceptyzm

główny prąd w poezji baroku, cechujący się dążeniem do nieustannego zadziwiania, zaskakiwania i zaszokowania czytelnika. Koncept to wyszukany, oryginalny i niespodziewany pomysł,

poemat heroikomiczny

utwór literacki, opierający się na połączeniu podniosłego stylu wypowiedzi z błahą, przyziemną tematyką, co tworzy efekt komiczny.

literstura parenetyczna

W utworach parenetycznych występowały postacie pozbawione wad, które były skondensowanymi cnotami, z jakimi utożsamiano daną rolę. Przykładowo, w okresie średniowiecza w literaturze parenetycznej obowiązywał wzór idealnego władcy,

bajka

tekst zawierający morał

deizm

uwzglednia mozliwosc istnienia Boga lub Bogów, jednakze

determinizm

pogląd, zgodnie z którym zajście każdego zdarzenia (zjawiska) jest wyznaczone jednoznacznie przez zdarzenie (zjawisko) poprzedzające je w czasie;

język ezopowy

formułowanie wypowiedzi tak, aby jej treści zostały zasugerowane w sposób utajony, pośredni, zawoalowany. Charakterystyczne dla ezopowego języka jest posługiwanie się metaforą, peryfrazą,

scjentyzm

prawdziwą i w pełni uzasadnioną wiedzę o rzeczywistości dostarczają jedynie nauki przyrodnicze. Rozwinął się w drugiej połowie XIX wieku z empiryzmu i pozytywizmu

realizm

tendencję charakteryzującą się dążeniem do maksymalnego zbliżenia dzieła literackiego do rzeczywistości i jej jak najlepszego, zgodnego z prawdą odwzorowania