polski średniowiecze 💀

uniwersalizm co to

jednolitość całej europy, główny język łacinka, podobne szkolnictwo, sztuka, ustrój feudalny

teocentryzm

bóg w centrum świata, bóg najważniejszy, wszystko do niego nawiązuje

literatura parenetyczna

utwory propagujące wzorce postępowania, życia

franciszkanizm

nurt religijno-światopoglądowy oraz prąd literacki, uwielbienia świata, życia, miłości do wszystkiego co stworzył Bóg

Deesis

przedstawianie w utworach literackich i dziełach sztuki trzech postaci: Jezusa Chrystusa, Maryi oraz Jana Chrzciciela

stabat mater

motyw ukazujący cierpienie Matki Bożej związanej ze śmiercią Jezusa

hagiografia

dział piśmiennictwa opisujący żywoty świętych, legendy z nimi związane, najważniejsze wydarzenia z życia, stworzyły wzór ascety

plankt

utwór, w którym wyraża się żal po bliskiej, zmarłej osobie i wzywa do współuczestnictwa w cierpieniu.

scholastyka

nauka zajmująca wyjaśnianiem kwestii dotyczących wiary

chanson de geste

"pieśni o czynie", francuskie poematy epicki opisujące czyny historyczne i legendarne rycerzy

danse macabre

"taniec śmierci", motyw w literaturze przedstawiający personifikację śmierci tańczącą z ludźmi różnego wieku, z różnych warstw społecznych, znaczeniem alegorycznym było, ze smierc zabierze kazdego niezaleznie od

memento mori

"pamiętaj, że umrzesz", przypomnienie o śmierci, której nie można uniknąć, trzeba korzystać z życia póki można, klepsydra

groteska

połączenie dwóch pierwiastków przeciwstawnych np. tragizm i komizm

legenda

gatunek epicki, opowieść o świętym lub postaci historycznej zawierająca elementy prawdziwe i fantastyczne

romans rycerski

przygody i miłosne przeżycia rycerzy

kronika

gatunek prozy historiograficznej, ukazujący minione lub współczesne dzieje, przedstawiane w porządku chronologicznym

panegiryk

uroczysty tekst pochwalny (bogurodzica)

biblia pauperum

biblia obrazkowa, zostala stworzona dla ludzi prostych, nieumiejących czytać

etos (rycerski)

zespół zasad i wartości, cech jakie powinien ktoś (rycerz) posiadac

wierz zdaniowy

rózna ilosc sylab (bogurodzica)

nazwa średniowiecze

wieki średnie, pomiędzy starożytnością a renesansem

początek średniowiecza

476-upadek cesarstwa zachodniorzymskiego

koniec średniowiecza

1492-odkrycie ameryki

ars moriendi

sztuka dobrego umierania, Roland kładzie się na ziemi z twarzą zwróconą w stronę Hiszpanii (wróg), umiera jako zwycięzca

św augustyn, augustynizm

świat podzielony na sfere materialna i duchowa, wszystko co stworzyl bog jest dobre zło nie istnieje jest nicoscia, zlo wynika z ludzkiej wolnosci gdy odwroca sie od boga, milosc sprawia ze wszytsko dazy do boga

sw tomasz z akwinu (kozak), tomizm

wszystko sklada sie z materii i formy (materia-cialo, forma-dusza), rozum moze pojąc wszystko nawet boga, wszystko hierarchicznie uporzadkowane, wszystko ma swoj cel

matka boża w bogurodzicy i lamencie świętokrzyskim

bogurodzica-pośredniczka między bogiem a ludźmi, chwalona, potężna i wielka, wywyższona; lament- człowiek, zwykła kobieta, matka, współczucie

hierarchia w bogurodzicy

bóg stoi na samej górze hierarchi, ludzie nie są godni bezpośrednio się do niego kierować, robią to przez pośredniczkę-Matkę Bożą, która została święta jednak była kiedyś zwykłą kobietą tak jak i oni

boska komedia dantego zapowiedz renesansu

podpisał się a sie nie podpisywali, własne odczucia, po włosku a nie łacińsku, autobiografia częściowo

dzieło prekursorskie

zapowiadające następną epokę

archaizm słowotwórczy

rodzica (matka)

archaizm słownikowy

zwolena (wybrana)

archaizmy fonetyczne

sławiena (sławiona)

archaizmy fleksyjne

dziewica (dziewico)

archaizmy składniowe

Bogiem sławienna (przez Boga sławiona)

styl romański

architektura-prostota i masywność, malarstwo- postacie są przedstawione święte, wywyższone

styl gotycki

architektura-strzelista, cienkie ściany, witraże, skomplikowane; malarstwo- postacie przedstawione jako zwykli ludzie, doświadczajączy cierpienia

bestiaria

alegorie zwierząt, lew-alegoria pychy

floraria

alegorie roślin

lapidaria

alegorie kamienie

asceta (sw aleksy)

porzucil rodzicow, zrezygnowal z majątku, sławy, rodziny i milosci

wzorce osobowe

asceta (aleksy), rycerz (roland), władca (boleslaw chrobry)

rycerz (piesn o rolandzie)

chrzescijanin, dbał o honor (nie zadął w róg), odważny, nie bał się śmierci, oddany ojczyźnie (słodka Francja)

władca (kronika polska galla anonima)

bolesław chrobry-mężny, potężny, bogobojny, szanował duchownych, traktował wszystkich równo, mądry