prawo podmiotowe

prawo podmiotowe

coś szerszego niż uprawnienie, element treści stosunku cywilnoprawnego

podstawowe normatywne postacie uprawnień

uprawnienie bezpośrednie, roszczenie, uprawnienie kształtujące, zarzut

uprawnienie bezpośrednie

polega na możliwości podejmowania przez uprawnionego wszystkich albo jedynie oznaczonych działań wobec określonego dobra; cecha charakterystyczna (możność ich realizowania bez udziału innych osób)

roszczenie

możliwość domagania się od oznaczonej osoby określonego zachowania (stosunki obligacyjne)

uprawnienie kształtujące

możliwość modyfikacji już istniejącej relacji prawnej przez jednostronną czynność prawną, a więc bez udziału innego podmiotu

zarzut

gdy w istniejącym stosunku prawnym obowiązany (np. dłużnik) przeciwstawia prawu uprawnionego (np. wierzyciela) swoje własne prawo, czyniąc prawo (roszczenie) uprawnionego trwale (zarzut peremptoryjny) lub przejściowo (dylatoryjny) bezskutecznym.

przedawnienie

zarzut materialnoprawnym i peremptoryjny

przedstawienie do potrącenia swojej wierzytelności

zarzut peremptoryjny

zarzut niezaofiarowania świadczenia wzajemnego przez drugą stronę umowy wzajemnej

zarzut dylatoryjny

prawo podmiotowe

Aleksander Wolter; przyznana i zabezpieczona przez normę prawną oraz wynikająca ze stosunku prawnego sfera możności postępowania w określony sposób.

zabezpieczenie możności postępowania w określony sposób

także wynika z normy prawnej

generalnie każde prawo podmiotowe

korzysta z ochrony prawnej, chyba że ochrona ta zostanie wyraźnie wyłączona

normatywne postacie prawa podmiotowego

1. prawo podmiotowe bezwzględnego 2. prawo podmiotowe względne 3. prawo podmiotowe kształtujące

prawo podmiotowe bezwzględne

jest skuteczne wobec wszystkich (erga omnes), możność jego realizacji bez udziału innych osób, np. prawo własności

prawo podmiotowe względne

możliwość domagania się od z góry oznaczonej osoby określono zachowania się, jego realizacja nie jest możliwa bez udziału innych osób, np. prawo żądania spełnienia świadczenia, skuteczne inter partes (między stronami danego stosunku prawnego)

postacie wierzytelności

zobowiązanie realne, zobowiązanie naturalne

tzw. zobowiązanie realne

adresatem roszczenia nie jest zindywidualizowany podmiot lecz podmiot znajdujący się w określonej sytuacji prawnorzeczowej (np. posiadacz rzeczy)

tzw. zobowiązanie naturalne

roszczenie uprawnionego pozbawione jest cechy zabezpieczenia przez normę prawną

rozszerzona skuteczność wierzytelności

może polegać na wyposażeniu prawa względnego w ochronę skuteczną erga omnes.

prawo podmiotowe kształtujące

możliwość ukształtowania, tzn. doprowadzenia do powstania, ustania albo zmiany istniejącego stosunku prawnego w drodze jednostronnego (własnego) działania podmiotu uprawnionego.

inne podziały praw podmiotowych:

1. niemajątkowe, majątkowe 2. przenoszalne, nieprzenoszalne 3. samoistne, niesamoistne 4. związane, niezwiązane 5. podzielne, niepodzielne 6. tymczasowe (ekspektatywy)

prawo podmiotowe niemajątkowe

nie pozostaje w związku z ekonomiczną sferą życia uprawnionego (dobro osobiste w postaci wolności)

prawo podmiotowe majątkowe

pozostaje w związku z ze sferą ekonomiczną uprawnionego (prawo własności)

prawo podmiotowe przenoszalne

gdy możliwe jest jego przeniesienie zarówno w drodze czynności prawnych między żyjącymi (inter vivos), czynności na wypadek śmierci (mortis causa) jak i przejście w drodze dziedziczenia <zbywalne, dziedziczne>

prawo podmiotowe nieprzenoszalne

gdy ustawa wyłącza możliwość zmiany jego podmiotu, prawa niemajątkowe, w szczególności dobra osobiste

prawo podmiotowe samoistne

prawa, których treść nie jest zależna od treści innego prawa podmiotowego

prawo podmiotowe niesamoistne (akcesoryjne)

prawa, których treść zależna jest od treści innego prawa podmiotowego (prawa głównego) i które nie mogą powstać bez tego innego prawa (np. w stosunku do wierzytelności zastaw, poręczenie)

prawo podmiotowe związane

powiązanie prawa związanego z innym prawem ma charakter podmiotowy. Podmiotem prawa związanego może być jedynie podmiot innego prawa, a samo prawo może zostać przeniesione tylko z tym prawem, z którym jest powiązane.

prawo podmiotowe podzielne

takie które mogą być zbywane, wykonywane i nabywane przez każdą z uprawnionych osób odrębnie np. prawo własności

prawa podmiotowe tymczasowe (ekspektatywy)

sytuacje gdzie zostały już spełnione pewne przesłanki niezbędne do powstania prawa podmiotowego w przyszłości jednak jeszcze nie wszystkie.np. oczekiwanie na nabycie spadku, stan oczekiwania na spełnienie warunku zawieszającego

Nabycie prawa podmiotowego

pochodne: sukcesja uniwersalna, sukcesja singularia

nabycie pochodne

nabywca uzyskuje prawo podmiotów od innej osoby, która na niego to prawo przenosi

sukcesja uniwersalna

nabycie pod tytułem ogólnym, w skutek jednego zdarzenia prawnego następuje przejście określonej masy majątkowej z jednego podmiotu na inny

sukcesja singularia

nabycie pod tytułem szczególnym, nabycie w drodze jednego zdarzenia określonego prawa, ewentualnie kilku sprecyzowanych n. umowa sprzedaży rzeczy

nabycie pierwotne

nabywca nie uzyskuje prawa podmiotowego od określonej osoby np. stworzenie utworu literackiego, nabycie własności przez zasiedzenie

kolizja praw podmiotowych, zbieg roszczeń zasady

pierwszeństwa i zasada redukcji praw

zasada redukcji praw

gdy mamy do czynienia z prawami o równym pierwszeństwie, zaspokojenie proporcjonalne

Nemo plus iuris

nikt nie może przenieść na drugą osobę więcej praw niż sam posiada

wyjątki od nemo plus iuris

nabycie prawa w dobrej wierze od nieuprawnionego, nabycie rzeczy ruchomej od nieuprawnionego

wykonywanie prawa podmiotowego

korzystanie z przysługujących uprawień

teoria wewnętrzna nadużycia praw

kto działa wbrew „normom moralnym” nie nadużywa prawa podmiotowego bo w ogóle go nie wykonuje, a co za tym idzie jest pozbawiony ochrony

art. 5

nadużycie prawa podmiotowego

Ochrona praw podmiotowych

samopomoc, samoobrona (obrona konieczna) ochrona sądowa

samopomoc

gdy osoba której prawo zostało naruszone, własnym działaniem przywraca stan sprzed naruszenia, co do zasady niedozwolone lepiej sądowo

subsumpcja

podporządkowanie stanu faktycznego określonej normie prawnej

onus probandi art 6

ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne