Średniowiecze - Milena

Lenno

ziemia nadawana przez seniora wasalowi w zamian za służbę i pomoc zbrojną, po łacinie feudum

Drabina feudalna

struktura społeczeństwa w systemie feudalnym

Hołd lenny

uroczystość nadania lenna, podczas której wasal klękał przed seniorem, składał przysięgę wierności, a senior wręczał mu symbol nadania lenna- włócznię, chorągiew lub dokument lenny

suzeren

władca, król lub książę, jako jedyny nie był niczyim wasalem

Możnowładcy świeccy i duchowni

składali hołd lenny władcy, mogli mieć także swoich wasali. Hrabiowie i baronowie to możnowładcy świeccy, biskupi i opaci-duchowni.

Rycerze

stali na drabinie feudalnej niżej niż możnowładcy, niektórzy jednak byli bezpośrednimi wasalami władcy

Chłopi

podlegali właścicielowi ziemi którą uprawiali, nie składali hołdu lennego swoim panom

Przywilej

szczególne uprawnienia przysługujące określonym osobom lub grupom osób. Nadawane przez władcę, doprowadziły do podziału średniowiecznego społeczeństwa na stany.

Duchowieństwo

szczególnie uprzywilejowany stan, zwolniony z większości podatków. Podlegał własnym sądom-kościelnym, a nie królewskim. Duchowni oprócz funkcji religijnych sprawowali ważne funkcje na dworach władców m.in. doradców.

Rycerstwo

z czasem przekształcono w szlachtę, miało prawo posiadania ziemi i pełnienia funkcji państwowych, miało obowiązek chronić państwo i jego mieszkańców przed najazdami wroga.

Mieszczaństwo

miało prawo samorządu, czyli samodzielnego zarządzania miastem, ale musiało płacić właścicielowi miasta daniny, mieszczanie zajmowali się handlem lub rzemiosłem.

Chłopi

użytkowali ziemię pana, w zamian za co składali mu daninę, musieli pracować określoną liczbę dni w roku w majątku pana, nie mogli opuścić uprawianej przez siebie ziemi i podlegali władzy jej właściciela.

Stany

w średniowieczu grupy społeczne posiadające własne prawa i obowiązki

Gród

osada obronna wzniesiona w trudnym do zdobycia miejscu

Rzemieślnik

osoba zajmująca się wytwarzaniem i naprawianiem przedmiotów codziennego użytku

Lokacja

utworzenie miasta lub wsi

Zasadźca

zajmował się zakładaniem miasta lub wsi, następnie zostawał wójtem.

Wójt

w imieniu pana pobierał daniny od mieszczan, przewodniczył miejskim sądom i dbał o porządek w mieście

Dokument lokacyjny

zawierał prawa i obowiązki mieszkańców, wytyczne dotyczące położenia placów i przebiegu ulic, informacje w jakie dni można organizować jarmarki

Cech

organizacja rzemieślników danej specjalności, określająca wielkość produkcji, ceny towarów i dbała o jakość produktów.

Partacz

rzemieślnik nie należący do cechu, który wykonywał gorszej jakości produkty z tańszych materiałów, dziś osoba- źle wykonująca swoją pracę

Rada miejska

wybrani przedstawiciele mieszczan, którzy uchwalali obowiązujące mieście prawa i wybierali burmistrza

Burmistrz

najważniejszy urzędnik miejski, dbał aby prawa uchwalane przez radę miejską były przestrzegane

Ława miejska

sąd miejski złożony z najbogatszych mieszczan

Patryciusze

najbogatsza grupa mieszczan- bogaci kupcy, rzemieślnicy i właściciele nieruchomości

Pospólstwo

najliczniejsza grupa ludności w mieście, drobni kupcy i rzemieślnicy prowadzący własne warsztaty

Plebs

najbiedniejsi mieszczanie, żebracy, pracownicy najemni w warsztatach i kramach

Sukno

gruba tkanina wełniana, z której w średniowieczu robiło sie większość ubrań

Barbakan

element fortyfikacji miejskiej, wznosił się poza murami miejskimi, chronił główną bramę wjazdową do miasta

Ratusz

siedziba władz miejskich

Trójpolówka

metoda uprawy ziemi rozpowszechniona w średniowieczu, polegająca na podziale pola na trzy części. Na pierwszej jesienią wysiewano zboża ozime, na drugiej wysiewano zboża jare, trzecia była ugorem. Co roku każda część była uprawiana inaczej.

Korzyści z trójpolówki

zabezpieczała glebę przed wyjałowieniem i pozwalała uzyskać większe plony

Radło

drewniany zaostrzony konar ciągnięty przez woły lub konie poprzednik pługa

Pług

narzędzie rolnicze do wykonywania orki, dzięki metalowemu lemieszowi orał głębiej i dokładniej niż radło

post

powstrzymywanie się od spożywania pokarmów, w tym mięsa

asceza

wyrzeczenie się wygód, a nawet zadanie sobie cierpienia

biczownicy

organizowali procesje, podczas których wymierzali sobie karę chłosty, ponieważ wierzyli, że w ten sposób odkupią grzechy swoje i innych

reguła zakonna

zbiór przepisów obowiązujących w danym zgromadzeniu zakonnym, określający prawa i obowiązki zakonników i zasady ich postępowania

celibat

zasada, która zabrania duchownym zakładania rodzin

św. Benedykt

w VI w. założył na Monte Cassino zakon benedyktynów

zakony żebracze

utrzymywały się tylko z tego co im ofiarują wierni

kopiści

zakonnicy zajmujący się przepisywaniem ksiąg

skryptorium

miejsce, w którym przepisywano księgi

miniatura

ręcznie wykonywana ilustracja w księdze

incjał

ozdobna pierwsza litera akapitu, dziś pierwsza litera imienia lub nazwiska

zakon

wspólnota duchownych, której siedzibą jest klasztor

opat

przełożony klasztoru

sztuka średniowiecza

miała silny związek z chrześcijaństwem, jej głównym zadaniem było głoszenie chwały Boga, przybliżanie prawd wiary, miała nie tylko zachwycać pięknem, ale i uczyć, była anonimowa

sztuka anonimowa

w średniowieczu artyści nie podpisywali swych dzieł, gdyż wierzyli, że tworzą na chwałę Boga, a nie dla osobistej chwały

styl romański

wczesnośredniowieczny styl w architekturze, charakteryzujący się masywnymi kamiennymi konstrukcjami o grubych murach i małych oknach. Niezbyt wysokie wieże pełniły funkcje obronę i obserwacyjne. Sklepienia i łuki miały kształt półkoli.

apsyda

element stylu romańskiego, półkoliste pomieszczenie przylegające do kościoła, w którym zwykle umieszczano dodatkowy ołtarz

portal

obramowanie drzwi, ozdobione płaskorzeźbami i kolumnami

styl gotycki

późnośredniowieczny styl w architekturze, charakteryzujący się lekkimi strzelistymi konstrukcjami z cegły, o dużych oknach ozdobionych witrażami, łukami oporowymi oraz przyporami, podtrzymującymi ściany, wysokimi wieżami, ostrych łukach

rozeta

okrągłe ozdobne okno umieszczane nad wejściem do kościoła, charakterystyczne dla gotyku

zabytki średniowiecza w Polsce

kamienny kościół w Tumie pod Łęczycą-styl romański, bazylika Mariacka w Gdańsku, kościół Mariacki w Krakowie-styl gotycki; srebrny relikwiarz świętego Zygmunta, ołtarz Wita Stwosza w kościele Mariackim.

spichlerz

miejsce przechowywania zboża

młyn

miejsce w którym mieli się zboże