system fonologiczny i fonetyczny

 0    41 kartičky    fs5qsf92zc
stáhnout mp3 Vytisknout hrát zkontrolovat se
 
otázka język polski odpověď język polski
czym jest system fonologiczny
začněte se učit
najniższy system języka. Jednostką podstawową jest fonem czyli wiązka cech dystynktywnych
cechy dystynktywne pozwalają odróżnić jednostki znaczące od znaczonych
fonem
začněte se učit
najmniejszy twór złożony języka. może mieć kilka reprezentacji dzwiekowych(alofonow) wystepujacych w roznych kontekstach lub tez zamiennie
cechy dystynktywne to cechy przeciwstawne - w języku polskim przejawiaja sie jako dzwiecznosc i bezdzwiecznosc np kość-gość, kot-kod
w pisowni fonemom odpowiadają litery
głoska
začněte se učit
ogol wszystkich cech dzwieku wydawanego przez czlowieka
natomiast fonem to zespół cech diakrytycznych głoski które służą do oddzielania i odróżniania wyrazów. Każda głoska jest fizyczną realizacją jakiegoś fonemu który może mieć więcej niż jedną realizację
3 fazy głoski
začněte se učit
1. następ(przygotowanie) 2. szczyt(przyjęcie przez narządy mowy pozycji właściwej danej głosce) 3. zestęp (powrót do pozycji neutralnej)
ze wzgledu na roznice akustyczne fonetyczne i funkcjonalne gloski dziela sie na:
začněte se učit
spolgloski i samogloski
cechy diakrytyczne
začněte se učit
znaki graficzne używane w alfabetach i innych systemach pisma umieszczone nad, pod literą obok lub wewnątrz niej zmieniające artykulacje tej litery i tworzace nowa litere
w języku polskim jest 9 liter tworzonych za pomocą znaków diakrytycznych (ą ę ć ł ń ó ś ż ź)
w alfabetach sylabowych mogą zmieniać znaczenie całej sylaby
fonetyczne warianty fakultatywne tego samego fonemu
začněte se učit
dwa dzwieki tego samego jezyka wyst. w tym samym otoczeniu (obok siebie) i moga byc wzajemnie podstawione nie powodujac zmiany znaczenia (jestem-jezdem)
warianty pozycyjne danego fonemu
začněte se učit
dwa akustycznie pokrewne dzwieki tego samego jezyka nigdy nie wystepuja w tym samym otoczeniu
dwa dzwieki pojawiaja sie w tej samej pozycji i nie moga byc podstawione bez zmiany znaczenia wyrazu lub istnieje ryzyko ze wyraz nie bedzie zrozumiany
začněte se učit
dzwieki te to realizacja dwoch roznych fonemow np kosa - koza
opozycja fonologiczna
začněte se učit
relacja wiazaca dwie gloski takie ze istnieje co najmniej jeden kontekst przy ktorym ich wzajemna substytucja powoduje zmiane znaczenia wyrazu. jest to relacja symetryczna
przykladowo gloski m oraz s znajduja sie w relacji opozycji fonologicznej gdyz zamieniajac m w wyrazie mama otrzymujemy wyraz sama ktory ma wlasne niezalezne znaczenie
neutralizacja opozycji fonologicznej
začněte se učit
zachodzi gdy jakas głoska służąca rozróżnieniu znaczeń wyrazów w danej ściśle określonej sytuacji przestaje mieć charakter dystynktywny. Może być fakultatywna lub obligatoryjna
przykłady neutralizacji
začněte se učit
obstruenty
obstruenty to
začněte se učit
spółgłoski zwarte, szczelinowe i zwartoszczelinowe w języku polskim
przed jnnymi obstruentami dochodzi natomiast do neutralizacji i dzwiecznosc wynika wyłacznie z dzwiecznosci sąsiadujących obstruentów np Radkowi vs Kwiatkowi. podobnie na koncu wyrazu opozycja pomiedzy dzwiecznymi i bezdzw. obstruentami ulega neutralizacj
ich dzwiecznosc jest dystynktywna na poczatku wyrazu lub przed samogłoską np Radek vs Kwiatek
fonetyczne warianty fakultatywne tego samego fonemu
začněte se učit
dwa dzwieki tego samego jezyka wyst. w tym samym otoczeniu (obok siebie) i moga
jestem - jezdem
realizacja dwóch różnych fonemów
začněte se učit
dwa dźwięki pojawiają się w tej samej pozycji i nie mogą być podstawiane bez zmiany znaczenia wyrazu lub istnieje obawa że wyraz nie bedzie rozumiany np. kosa-koza
warianty pozycyjne tego samego fonemu
začněte se učit
dwa akustycznie pokrewne dzwieki tego samego jezyka nigdy nie wystepuja w tym sa
spółgłoska
začněte se učit
jest to dźwięk języka mówionego powstajacy w wyniku calkowitego lub czesciowego zablokowania przeplywu powietrza przez aparat mowy(kanal glosowy). w czasie wymawiania spolglosek powstaje szmer gdy powietrze trafia na przeszkode
kryteria opisu artykulacji spółgłosek
začněte se učit
1. sposob artykulacji (stopien/sposob ograniczenia przeplywu powietrza przez kanal glosowy) 2. miejsce artykulacji(miejsce najwiekszego zblizenia lub zwarcia narzadow mowy) 3. narzad artykulacji bioracy udzial w tworzeniu zwezenia lub zwarcia
4. udzial wiazadel glosowych (dzwiecznosc/bezdzwiecznosc)
spolgloski w jezyku polskim sa
začněte se učit
niesylabiczne
nie tworza zasadniczo sylaby
sylaba (zgłoska)
začněte se učit
element struktury fonologicznej aktu komunikacyjnego, ktory nie ma ustalonej jednoznacznej definicji. Można ją rozumiec jako uwarunkowane fizjologicznie zjawisko segmentacji wiązek głosowycb zachodzące podczas artykulacji, wynikajace ze zmian stopnia
stopnia rozwarcia kanalu glosowego i natezenia drgan wiazadel glosowych, odbieranych jako zmiany intensywnosci i donośności głosu
dwie klasyfikacje sylab to
začněte se učit
podział na sylaby otwarte i zamkniete oraz podzial na sylaby lekkie i ciezkie
sylaba otwarta to
začněte se učit
sylaba zakonczona samogloską(czyli pozbawiona wygłosu)
ma-te-ma-ty-ka
np kazda sylaba w wyrazie
sylaba zamknieta to
začněte se učit
sylaba zakonczona spółgłoską(czyli taka, która ma wygłos)
trój-kąt
kazda sylaba w wyrazie
sylaba lekka(słaba)
začněte se učit
taka, która ma prosty ośrodek (a więc nie jest to dyftong ani samogłoska długa) i albo nie ma wygłosu albo ma tylko jedną spółgłoskę w wygłosie np ma w wyrazie ma-te-ma-ty-ka, rat w wyrazie a-pa-rat
sylaby ciężkie(mocne)
začněte se učit
to wszystkie inne sylaby
trans-port
np port w wyrazie
akcent
začněte se učit
wyróżnienie za pomocą środków fonetycznych niektórych sylab w obrębie wyrazu
akcent dynamiczny
začněte se učit
akcentowana sylaba wymawiana jest z wieksza sila, intensywnoscia
akcent toniczny(melodyczny, prozodyczny)
začněte se učit
akcentowana sylaba wymawiana jest ze specjalnym (wyzszym) tonem (np w jezyku szwedzkim czy japonskim
akcent iloczasowy (rytmiczny)
začněte se učit
akcentowana sylaba jest wymawiana dluzej
akcent wyrazowy staly pod wzgledem fonetycznym
začněte se učit
pada na okreslona sylabe
oksytoniczny
začněte se učit
na ostatnia sylabe (jezyk francuski i perski)
akcent paraoksytoniczny
začněte se učit
na przedostatnia sylabe (jezyk polski, wloski)
akcent proparoksytoniczny
začněte se učit
pada na trzecia sylabe od konca(jezyk macedonski)
akcent inicjalny
začněte se učit
na pierwsza sylabe wyrazu (czeski, slowacki, wegierski, finski, gwara podhalanska)
akcent swobodny
začněte se učit
pada na sylaby o roznej pozycji w obrebie wyrazu (rosyjski)
akcent staly pod wzgledem morfologicznym
začněte se učit
pada we wszystkich formach fleksyjnych danego wyrazu na jedna i ta sama sylabe tego samego morfemu
akcent ruchomy
začněte se učit
w roznych formach danego wyrazu moze padac na rozne wyrazy
akcent logiczny(zdaniowy)
začněte se učit
wymawianie z naciskiem w zdaniu tych wyrazów, które są uważane przez mówiącego za bardziej istotne dla przekazywanej treści
enkliktyka
začněte se učit
wyraz nieposiadajacy wlasnego akcentu lecz tworzacy calosc akcentowa z wyrazem poprzedzajacym
prokliktyka
začněte se učit
wyraz nieposiadajacy wlasnego akcentu lecz tworzacy calosc akcentowa z nastepujacym po nim wyrazem akcentowanym
ton, intonacja
začněte se učit
proces w trakcie wypowiadania tekstu polegajacy na nadawaniu mu pewnego rodzaju melodii poprzez zmiane modulacji glosu w celu wyrazenia emocji lub oddania specyficznego charakteru danej wypowiedzi

Chcete-li přidat komentář, musíte se přihlásit.