otázka  |
odpověď |
czym jest system fonologiczny začněte se učit
|
|
najniższy system języka. Jednostką podstawową jest fonem czyli wiązka cech dystynktywnych cechy dystynktywne pozwalają odróżnić jednostki znaczące od znaczonych
|
|
|
|
začněte se učit
|
|
najmniejszy twór złożony języka. może mieć kilka reprezentacji dzwiekowych(alofonow) wystepujacych w roznych kontekstach lub tez zamiennie cechy dystynktywne to cechy przeciwstawne - w języku polskim przejawiaja sie jako dzwiecznosc i bezdzwiecznosc np kość-gość, kot-kod w pisowni fonemom odpowiadają litery
|
|
|
|
začněte se učit
|
|
ogol wszystkich cech dzwieku wydawanego przez czlowieka natomiast fonem to zespół cech diakrytycznych głoski które służą do oddzielania i odróżniania wyrazów. Każda głoska jest fizyczną realizacją jakiegoś fonemu który może mieć więcej niż jedną realizację
|
|
|
|
začněte se učit
|
|
1. następ(przygotowanie) 2. szczyt(przyjęcie przez narządy mowy pozycji właściwej danej głosce) 3. zestęp (powrót do pozycji neutralnej)
|
|
|
ze wzgledu na roznice akustyczne fonetyczne i funkcjonalne gloski dziela sie na: začněte se učit
|
|
|
|
|
|
začněte se učit
|
|
znaki graficzne używane w alfabetach i innych systemach pisma umieszczone nad, pod literą obok lub wewnątrz niej zmieniające artykulacje tej litery i tworzace nowa litere w języku polskim jest 9 liter tworzonych za pomocą znaków diakrytycznych (ą ę ć ł ń ó ś ż ź) w alfabetach sylabowych mogą zmieniać znaczenie całej sylaby
|
|
|
fonetyczne warianty fakultatywne tego samego fonemu začněte se učit
|
|
dwa dzwieki tego samego jezyka wyst. w tym samym otoczeniu (obok siebie) i moga byc wzajemnie podstawione nie powodujac zmiany znaczenia (jestem-jezdem)
|
|
|
warianty pozycyjne danego fonemu začněte se učit
|
|
dwa akustycznie pokrewne dzwieki tego samego jezyka nigdy nie wystepuja w tym samym otoczeniu
|
|
|
dwa dzwieki pojawiaja sie w tej samej pozycji i nie moga byc podstawione bez zmiany znaczenia wyrazu lub istnieje ryzyko ze wyraz nie bedzie zrozumiany začněte se učit
|
|
dzwieki te to realizacja dwoch roznych fonemow np kosa - koza
|
|
|
|
začněte se učit
|
|
relacja wiazaca dwie gloski takie ze istnieje co najmniej jeden kontekst przy ktorym ich wzajemna substytucja powoduje zmiane znaczenia wyrazu. jest to relacja symetryczna przykladowo gloski m oraz s znajduja sie w relacji opozycji fonologicznej gdyz zamieniajac m w wyrazie mama otrzymujemy wyraz sama ktory ma wlasne niezalezne znaczenie
|
|
|
neutralizacja opozycji fonologicznej začněte se učit
|
|
zachodzi gdy jakas głoska służąca rozróżnieniu znaczeń wyrazów w danej ściśle określonej sytuacji przestaje mieć charakter dystynktywny. Może być fakultatywna lub obligatoryjna
|
|
|
|
začněte se učit
|
|
|
|
|
|
začněte se učit
|
|
spółgłoski zwarte, szczelinowe i zwartoszczelinowe w języku polskim przed jnnymi obstruentami dochodzi natomiast do neutralizacji i dzwiecznosc wynika wyłacznie z dzwiecznosci sąsiadujących obstruentów np Radkowi vs Kwiatkowi. podobnie na koncu wyrazu opozycja pomiedzy dzwiecznymi i bezdzw. obstruentami ulega neutralizacj ich dzwiecznosc jest dystynktywna na poczatku wyrazu lub przed samogłoską np Radek vs Kwiatek
|
|
|
fonetyczne warianty fakultatywne tego samego fonemu začněte se učit
|
|
dwa dzwieki tego samego jezyka wyst. w tym samym otoczeniu (obok siebie) i moga
|
|
|
realizacja dwóch różnych fonemów začněte se učit
|
|
dwa dźwięki pojawiają się w tej samej pozycji i nie mogą być podstawiane bez zmiany znaczenia wyrazu lub istnieje obawa że wyraz nie bedzie rozumiany np. kosa-koza
|
|
|
warianty pozycyjne tego samego fonemu začněte se učit
|
|
dwa akustycznie pokrewne dzwieki tego samego jezyka nigdy nie wystepuja w tym sa
|
|
|
|
začněte se učit
|
|
jest to dźwięk języka mówionego powstajacy w wyniku calkowitego lub czesciowego zablokowania przeplywu powietrza przez aparat mowy(kanal glosowy). w czasie wymawiania spolglosek powstaje szmer gdy powietrze trafia na przeszkode
|
|
|
kryteria opisu artykulacji spółgłosek začněte se učit
|
|
1. sposob artykulacji (stopien/sposob ograniczenia przeplywu powietrza przez kanal glosowy) 2. miejsce artykulacji(miejsce najwiekszego zblizenia lub zwarcia narzadow mowy) 3. narzad artykulacji bioracy udzial w tworzeniu zwezenia lub zwarcia 4. udzial wiazadel glosowych (dzwiecznosc/bezdzwiecznosc)
|
|
|
spolgloski w jezyku polskim sa začněte se učit
|
|
nie tworza zasadniczo sylaby
|
|
|
|
začněte se učit
|
|
element struktury fonologicznej aktu komunikacyjnego, ktory nie ma ustalonej jednoznacznej definicji. Można ją rozumiec jako uwarunkowane fizjologicznie zjawisko segmentacji wiązek głosowycb zachodzące podczas artykulacji, wynikajace ze zmian stopnia stopnia rozwarcia kanalu glosowego i natezenia drgan wiazadel glosowych, odbieranych jako zmiany intensywnosci i donośności głosu
|
|
|
dwie klasyfikacje sylab to začněte se učit
|
|
podział na sylaby otwarte i zamkniete oraz podzial na sylaby lekkie i ciezkie
|
|
|
|
začněte se učit
|
|
sylaba zakonczona samogloską(czyli pozbawiona wygłosu) ma-te-ma-ty-ka np kazda sylaba w wyrazie
|
|
|
|
začněte se učit
|
|
sylaba zakonczona spółgłoską(czyli taka, która ma wygłos) trój-kąt
|
|
|
|
začněte se učit
|
|
taka, która ma prosty ośrodek (a więc nie jest to dyftong ani samogłoska długa) i albo nie ma wygłosu albo ma tylko jedną spółgłoskę w wygłosie np ma w wyrazie ma-te-ma-ty-ka, rat w wyrazie a-pa-rat
|
|
|
|
začněte se učit
|
|
trans-port
|
|
|
|
začněte se učit
|
|
wyróżnienie za pomocą środków fonetycznych niektórych sylab w obrębie wyrazu
|
|
|
|
začněte se učit
|
|
akcentowana sylaba wymawiana jest z wieksza sila, intensywnoscia
|
|
|
akcent toniczny(melodyczny, prozodyczny) začněte se učit
|
|
akcentowana sylaba wymawiana jest ze specjalnym (wyzszym) tonem (np w jezyku szwedzkim czy japonskim
|
|
|
akcent iloczasowy (rytmiczny) začněte se učit
|
|
akcentowana sylaba jest wymawiana dluzej
|
|
|
akcent wyrazowy staly pod wzgledem fonetycznym začněte se učit
|
|
|
|
|
|
začněte se učit
|
|
na ostatnia sylabe (jezyk francuski i perski)
|
|
|
|
začněte se učit
|
|
na przedostatnia sylabe (jezyk polski, wloski)
|
|
|
akcent proparoksytoniczny začněte se učit
|
|
pada na trzecia sylabe od konca(jezyk macedonski)
|
|
|
|
začněte se učit
|
|
na pierwsza sylabe wyrazu (czeski, slowacki, wegierski, finski, gwara podhalanska)
|
|
|
|
začněte se učit
|
|
pada na sylaby o roznej pozycji w obrebie wyrazu (rosyjski)
|
|
|
akcent staly pod wzgledem morfologicznym začněte se učit
|
|
pada we wszystkich formach fleksyjnych danego wyrazu na jedna i ta sama sylabe tego samego morfemu
|
|
|
|
začněte se učit
|
|
w roznych formach danego wyrazu moze padac na rozne wyrazy
|
|
|
akcent logiczny(zdaniowy) začněte se učit
|
|
wymawianie z naciskiem w zdaniu tych wyrazów, które są uważane przez mówiącego za bardziej istotne dla przekazywanej treści
|
|
|
|
začněte se učit
|
|
wyraz nieposiadajacy wlasnego akcentu lecz tworzacy calosc akcentowa z wyrazem poprzedzajacym
|
|
|
|
začněte se učit
|
|
wyraz nieposiadajacy wlasnego akcentu lecz tworzacy calosc akcentowa z nastepujacym po nim wyrazem akcentowanym
|
|
|
|
začněte se učit
|
|
proces w trakcie wypowiadania tekstu polegajacy na nadawaniu mu pewnego rodzaju melodii poprzez zmiane modulacji glosu w celu wyrazenia emocji lub oddania specyficznego charakteru danej wypowiedzi
|
|
|
