Układ moczowy

Skład nerek

nefrony (miąższ), tkanka śródmiąższowa, tkanka łączna właściwa luźna, naczynia krwionośne i limfatyczne

elementy strukturalne nefronu

kłębuszki nerkowe, kanaliki proksymalne (cewki kręte Irz., odc. grube ra. zst. pętli Henlego), Kanaliki pośrednie (cz. cienka p. Henl), Kanaliki dystalne (odc. grub. ram. wstęp. p. henl; cewki kręte II rz)

Odcinki odprowadzające mocz wewnatrznerkowe

cewki zbiorcze i przewody brodawkowe, kielichy nerkowe mniejsze i większe, miedniczka nerkowa

Odcinki odprowadzające mocz zewnatrznerkowe

moczowody, pęcherz moczowy, cewka moczowa

Zadania układu moczowego

wytwarzanie i wydalanie moczu (toksycznych metabolitów), utrzymywanie homeostazy (skąłd i ciśnienie osmotyczne płynów ustrojowych, produkcja hormonów)

Skład układu moczowego

nerki, moczowody, pęcherz moczowy, cewka moczowa

Z jakich listków wywodzi się układ moczowy?

mezoderma i entoderma

Z czego wywodzą się nerki?

Z pasma środkowego komórek mezodermy

Z czego rozwija się zawiązek nerkotwórczy i czego jest on źródłem?

Z 31 oraz 32 pary nefrotomów zanercza i jest źródłem kanalików nerkowych

Z czego powstaje zawiązek moczowodowy?

z nefrotomów śródnercza

Co rozwija się z związka moczowodowego? 5

1. cewki zbiorcze, 2. przewody brodawkowe, 3. kielichy nerkowe, 4. miednicze nerkowe, 5. moczowody

Z czego rozwija się pęcherz moczowy oraz cewka moczowa?

Z końcowego odcinka jelita ogonowego rozwijającego się z zawiązka endodermalnego

Jak w stosunku do otrzewnej położone są nerki?

Zaotrzewnowo

Kształt nerki

fasolowaty, we wnęce nerwy, tętnice, żyły i moczowody

Osłonki nerki

torebka z tkanki łącznej włóknistej, torebka tłuszczowa

Co składa się na zrąb nerki? 4

1. tkanka łączna właściwa luźna, 2. tkanka śródmiąższowa, 3. naczynia krwionośne i limfatyczne, 4. miąższ nerki - nefronów

Co znajduje się w korze nerki?

1. odcinki kręte nefronów = labirynty kory, 2. ciałka nerkowe

Słupy nerkowe

Fragmenty kory wnikające pomiędzy piramidy nerkowe rdzenia

Krótkowzroczność

Zaburzenie, gdy siatkówka nie jest styczna do płaszczyzny ogniskowej oka nieakomodującego, konkretnie - gdy ognisko obrazowe znajduje się przed siatkówką

Z czego składa się rdzeń nerki?

równolegle układające się 1. pętle Henlego, 2. przewody zbiorcze - tworzą razem piramidy nerkowe

Ile jest piramid nerkowych?

8-18

Opis piramidy nerkowej

Szczyt skierowany do miedniczki nerkowej, tworząc brodawkę nerkową; boki i podstawa stykają się z korą; na powierzchni 25 otworów (ujścia cewek zbiorczych)

Nefron (definicja, liczba)

podstawowa jednostka strukturalna i czynnościowa nerki; 1-3 milionów

Odcinki nefronu

kłębuszek nerkowy -> kanalik kręty I rzędu -> pętla Henlego (ramię zstępujące i wstępujące) -> kanalik kręty II rzedu

Co jest kryterium podziału nefronów?

Długość pętli Henlego

Cechy nefronów korowych (4)

1. krótka pętla, 2. pętla zagina się w połowie warstwy rdzennej, 3. część cienka pętli to jedynie krótki odcinek lub go nie ma; 4. ciałka nerkowe w zewnętrznej warstwie kory

Cechy nefronów przyrdzeniowych (3); liczebność

1. długa pętla, 2. pętla zagina się w okolicy przybrodawkowej; ciałka w strefie kory graniczącej z rdzeniem; ok. 20% nefronów

Funkcja nefronów

wytwarzanie moczu pierwotnego i przemiana go w mocz ostateczny

Jaką średnicę i kształt ma kłebuszek nerkowe?

ok. 200 mikrometrów, kształt kulisty.

Co składa się na kłebuszek nerkowy?

Kłebuszek naczyniowy i torebka Bowmana zbudowana z blaszki trzewnej i blaszki ściennej.

Blaszka trzewna torebki Bowmana

pokrywa od zewnątrz naczynia włoskowate i leży na błonie podstawnej śródbłonka naczyń

Blaszka ścienna torebki Bowmana

Składa się z nabłonka jednowarstwowego płaskiego spoczywającego na błonie podstawnej i otacza całe ciałko nerkowe

Jama torebki kłębka

przestrzeń moczowa, do której spływa przefiltrowany izoosmotyczny mocz

Bieguny ciałka nerkowego

Górny - naczyniowy i dolny - moczowy

Biegun naczyniowy

miejsce wejścia tętniczki doprowadzającej, sieć dziwna i wyjście tętniczki odprowadzającej;

Sieć dziwna

tętniczka doprowadzająca o większej średnicy przechodzi w sieć naczyń włosowatych tworzących pętle i ponownie zlewa w tętniczkę odprowadzającą o mniejszej średnicy (siła filtracji!)

Biegun moczowy

Miejsce kielichowatego zwężenia się blaszki ściennej i przejścia jej w część krętą kanalika proksymalnego

Elementy strukturalne kłębuszka nerkowego

komórki śródbłonka, podocyty, błona podstawna, mezangium, blaszka ścienna torebki Bowmana

Komórki śródbłonka

płaski z jądrem wpuklonym do światła naczynia, cienka cytoplazma z licznymi otworami (fenestracje), leżą na błonie podstawnej o charakterze ciągłym

Fenestracje

liczne szczelinowate otwory o średnicy ok. 80nm umożliwiające przepływ składników krwi do torebki kłębka, obecne w cytoplazmie kom. śródbłonka

Podocyty

kom. blaszki trzewnej torebki Bowmana, leżące na wspólnej błonie podstawnej z kom. śródbłonka; pomiędzy wypustami szczeliny filtracyjne z przeponą białkową

Podocyty - cecha charakterystyczna

Liczne nózkowate wypustki cytoplazmy oddalone od siebie o 20-30 nm, które spoczywają na błonie podstawqwnej i oplatają nimi pętle naczyń włosowatych.

Z czego powstaje błona pdstawna kłebuszka nerkowego?

Ze zlania się dwóch blaszek podstawnych

Warstwy błony podstawnej, funkcja

środkowa (ciemna, z kolagenem IV) i dwie zewnętrzne (jasne, z polianionami); taka budowa zapobiega utracie substancji wielocząsteczkowych i elementów morfotycznych; silne właściwości antygenowe

Komórki mezangium

element podporowy kłębuszka nerkowego zbudowany z kom. łącznotkankowych ikom. nieregularne z wypustkami, cytoplazma ze strukturami podobnymi do miozyny; kom mogą proliferować i fagocytować, produkują kolagen

Macierz mezangialna

bezkomórkowa; stanowi przedłużenie blaszki jasnej błony podstawnej wewnętrznej

Funkcje mezangium

rola podporowa naczyń kłębka, regulacja przepływu krwi przez naczynia włosowate kłębka, fagocytoza kompleksów antygen-przeciwciało

Skład bariery filtracyjnej

kom. śródbłonka, gruba błona podstawna, przepony szczelin filtracyjnych

Ile procent krwi przepływa przez nerki w ciągu minuty?

20%

Ile powstaje moczu pierwotnego w ciągu doby?

150l

Jakie cząsteczki nie przepuszcza bariera filtracyjna? Jakie cząsteczki nie przepuszcza bariera filtracyjna?

powyżej 69kDa

Co znajduje się w moczu pierwotnym? 7

1. cukry proste, 2. aminokwasy, 3. kwas moczowy, 4. kreatynina, 5. mocznik, 6. elektrolity, 7 niewielka ilość białek niskocząsteczkowych - albuminy

Długość części krętej kanalika proksymalnego

ok. 14mm (najdłuższy odcinek nefronu)

Nanłonek kanalika proksymalnego

Jednowarstwowy sześcienny z mikrokosmkami (rąbek szczoteczkowy), które zwiększają powierzchnię chłonną; komórki zazębiają się ze sobą

Cechy komórek nabł. kanalika proksymalnego

kuliste jądro, liczne mitochondria (we wpukleniach błony ułożone pionowo, co daje efekt prążkowania) i lizosomy, dobrze rozwinięty aparat Golgiego

Enzym w mikrokosmkach

fosfataza zasadowa (wskazuje na sunkcję resorpcyjną tej części kanalika -> transport)

Funkcja kanalika proksymalnego (6)

resorpcja obligatoryjna: 1. wodę, 2. jony sodu i chloru, 3. aminokwasy, 4. glukozę, 5. witaminy, 6. proteiny o małej masie cząsteczkowej

Kanalik pośredni - opis, funkcja

Najmniejsza średnica, stanowi go ramię zstępujące (część cienka) pętli Henlego; cewkę pokrywa nabłonek jednowarstwowy płaski; odpowiada za wytworzenie gradientu hiperosmotycznego, co umożliwia zagęszczenie moczu

Kanalik dystalny - budowa

Z odcinka prostego końcowego ramienia pętli Henlego (cz. gruba pętli) oraz odcinka krętego (kanalik kręty II rzędu, 5mm długości)

Jaki nabłonek pokrywa kanalik dystalny?

Jaki nabłonek pokrywa kanalik dystalny? nabłonek jednowarstwowy sześcienny

Plamka gęsta

grupa komórek nabłonka jednowarstwowego walcowatego w pobliżu ciałka nerkowego

Czym odróżnia się kanalik dystalny od proksymalnego? 7

1. Jest krótszy, 2. Jest węższy, 3. mniej kręty, 4. regularne światło, 5 mniej uwypukleń w części podstawnej, 6. jądra gęściej ułożone, 7. cytoplazma wybarwia się słabiej

Funkcje kanalika dystalnego

resorpcja fakultatywna, zależna od aktualnych potrzeb organizmu

Sekrecja kanalikowa

Aktywne usuwanie do moczu pierwotnego zbędnych substancji, które nie uległy filtracji np. produkty katabolizmu hormonów i unieczynniania leków

Kanaliki zbiorcze

45nm długości, uchodzą do nich cewki kręte II rzędu, nabłonek jednowarstowy sześcienny przechodzący w kierunku miedniczki w walcowaty; połączenia pomiędzy komórkami uniemożliwiają transport wody

Przewody brodawkowate

końcowe odcinki cewek zbiorczych

Akwapory

jedyne kanały, przez które może przemieszczać się woda w kanalikach zniorczych; powstają w razie potrzeby pod wpływem ADH

ADH

wazopresyna, hormon zwiększający przepuszczalność cewek dla wody

Zagęszczanie moczu w kanaliku proksymalnym

odzyskiwanie wody i NaCl

Przepuszczalność ramienia wstępującego i zstępującego

Zstępujące - woda; Wstępujące - NaCl (jony koncentrują się w tkance śródmiąższowej wokół kanaliku -> siła napędowa odzyskiwania wody z kanaliku zstępującego)

Zagęszczanie moczu w cewce kanaliku dystalnego

Pod wpływem aldosteronu dochodzi do zwiększenia resorpcji NaCl i wody;

Zagęszczanie moczu w cewce zbiorczej

Jest przepuszczalna dla wody w obecności aldosteronu

Aparat przykłębkowy

komórki mioidalne, komórki plamki gęstej, komórki mezangium pozakłębkowego

Komórki mioidalne

obecne w ścianie tętniczki doprowadzającej, zawierają enzym proteolityczny reninę, uczestniczą w regulacji ciśnienia krwi

Komórki plamki gęstej

Przy biegunie naczyniowym kłębka, część prosta kanalika dystalnego; wyższe, jaśniejsze i ściślej upakowane niż pozostałe komórki; funkcja osmoreceptorów na Na+

Komórki mezangium pozakłębkowego

Pomiędzy tt. doprowadzającymi, odprowadzającymi i kłębkiem; pośredniczą w [przekazywaniu informacji między osmoreceptorami plamki gęstej a kom. mioidalnymi

Funkcje aparatu przykłębkowego

produkcja reniny; odrywanie od α-2-globuliny angiotensyny I->angiotensyna II -> pobudzenie kory nadnerczy do produkcji aldosteronu -> resorpcja jonów sodu i chloru w kanaliku dystalnym

Tkanka śródmiąższowa

wypełnia przestrzeń nerki pomiędzy elementami nefronu i naczyniami krw. i limf, głównie w rdzeniu; (subs. białkowo-glikoproteidowa, w niej włókna kolagenowe i krople lipidów) i komórki (wytwarzanie erytropoetyny i prostaglandyny

Unaczynienie nerek - tętnice

t. nerkowa -> tt. płatowe -> tt. łukowate -> tt. proste prawdziwe -> tt. międzypłacikowe -> tt. podtorebkowe -> tt. doprowadzające -> tt. odprowadzające -> tt. proste rzekome

Unaczynienie nerek - żyły

naczynia włosowate (żż. proste -> żż. łukowate) -> żż. korowe powierzchowne -> żż. gwiaździste -> żż. międzypłacikowe -> żż. łukowate -> żż. międzypłatowe -> ż. nerkowa

Drogi moczowe

kielichy nerkowe mniejsze -> kielichy nerkowe większe -> miedniczka nerkowa -> moczowód -> pęcherz moczowy -> cewka moczowa

Cechy wspólne dróg moczowych

Błona śluzowa (tkanka łączna włóknista wiotka + nabłonek przejściowy); błona mięśniowa (kom. m. gładkie); błona dodatkowa (tkanka łączna włóknista wiotka)

Kielichy nerkowe - błona śluzowa

cienka i niepofałdowana, liczne wł. sprężyste, kilkuwarstwowy nabłonek przejściowy (początkowy odc - nabł. walcowaty jednowarstw)

Kielichy nerkowe - bł. mięśniowa i dodatkowa

Błona mięśniowa - dwia warstwy ułożonych spiralnie komórek; błona dodatkowa - cienka warstwa tkanki łącznej

Miedniczka nerkowa błony śluzowa, mieśniowa i dodatkowa

Śluzowa - cienka, niepofałdowana, 5 warst kom. przejściowych; Mięśniowa - 3 warstwy kom. gładkich, najwięcej miocytów spiralnych; błona dodatkowa - cienka warstwa tkanki łącznej

Moczowód - błona śluzowa i dodatkowa

Śluzowa - podłużne pasma (fałdy), podśluzówka (tk. łączna wiotka); dodatkowa - przydanka, tk. łączna wiotka, łączy moczowód ze ścianą jamy brzusznej

Błona śluzowa pęcherza moczowego

Silnie pofałdowana i unaczyniona, z błoną podśluzową oddzieloną warstwą kom. m. gładkich; nie występuje w dnie pęcherza i ścianie przedniej

Błona mięśniowa pęcherza

Trzy warstwy: zewnętrza (podłużne/sośne kom.); środkowa (okręśne ułożenie kom.); wewnętrzna (podłużne uł. kom); mniej wyraźne pęczki niż w moczowodzie

Błona dodatkowa pęcherza moczowego

Błona surowicza z tkanki łącznej błoniastej + tkanka łączna wiotka luźna

Funkcja nabłonka przejściowego

pokrywa większośc dróg moczowych; na powierzchni kom. baldaszkowarych cząst. białek uodparniające na toksyny zawarte w hiperosmotycznym moczu

Cewka moczowa męska

Kanał długości ok. 20cm; od światła nabłonek, błona śluzowa i podśluzowa (z tkanki łącznej wiotkiej z gruczołami cewkowo-pęcherzykowymi -> śluz)

Część sterczowa cewki moczowej męskiej

rozpoczyna się w dnie/ścianie pęcherza, przechodzi przez gruczoł krokowy, pokryta nabłonkiem przejściowym; długość 4cm

Część błoniasta cewki moczowej męskiej

1cm długości; nabłonek wielowarstwowy walcowaty

Część gąbczasta cewki męskiej

15cm długości, nabłonek wielowarstwowy walcowaty, u ujścia nabł. wielowarstwowy płaski

Cewka moczowa żeńska

3-5cm długości, nabłonek przejściowy przechodzący w wielowarstwowy płaski; gruczoły śluzowe w błonie śluzowej; błona mięśniowa jest przedłużeniem mięśniówki pęcherza