otázka |
odpověď |
začněte se učit
|
|
przyleganie, zjawisko łączenia się powierzchni dwóch różnych ciał fizycznych. U roślin dzięki adhezji cząsteczki wody przylegają do ścian cewek lub naczyń, zwierzęta wykorzystują to zjawisko przy poruszaniu się po gładkich powierzchniach, np. liściach
|
|
|
začněte se učit
|
|
przejściowy, odwracalny stan ograniczenia wszystkich funkcji życiowych, pojawiający się w niekorzystnych warunkach środowiska lub w określonej fazie rozwoju osobniczego
|
|
|
začněte se učit
|
|
sposób rozmnażania płciowego polegający na łączeniu się dwóch gamet różniących się pod względem budowy i wielkości: większej gamety żeńskiej (makrogamety) z mniejszą gametą męską (mikrogametą)
|
|
|
začněte se učit
|
|
nieruchliwe zarodniki występujące np. u grzybów lądowych
|
|
|
začněte se učit
|
|
programowana śmierć komórki, fizjologiczny proces obumierania komórki, prowadzący do utrzymania prawidłowej liczby komórek w organizmie
|
|
|
začněte se učit
|
|
hormony roślinne regulujące wzrost i rozwój roślin. Odpowiadają m.in. za wzrost wydłużeniowy komórek, symulację podziałów komórkowych, powstawanie kallusa, odgrywają też rolę w ruchach organów roślinnych
|
|
|
začněte se učit
|
|
organizmy samożywne, wykorzystujące proste związki nieorganiczne (np. tlenek węgla (IV), sole mineralne) do syntezy związków organicznych
|
|
|
začněte se učit
|
|
wirus będący pasożytem bakterii
|
|
|
barwniki fotosyntetyczne - začněte se učit
|
|
barwniki zdolne do absorpcji światła, biorące udział w fotosyntezie. Należą do nich chlorofile, barwniki karotenoidowe, barwniki fikobilinowe
|
|
|
začněte se učit
|
|
białka uczestniczące w przenoszeniu tlenu i tlenku węgla (IV) dzięki zdolności odwracalnego wiązania tych gazów. Należą do nich m.in. hemoglobina, mioglobina, hemocyjanina, hemoerytryna i chlorokruoryna
|
|
|
začněte se učit
|
|
tkanka odżywcza otaczająca zarodek, złożona z komórek triploidalnych. Występuje w nasionach roślin okrytonasiennych
|
|
|
začněte se učit
|
|
tkanka odżywcza otaczająca zarodek, złożona z komórek haploidalnych. Występuje w nasionach roślin nagonasiennych
|
|
|
začněte se učit
|
|
komórki zarodka powstałe podczas wczesnego etapu rozwoju zarodka (bruzdkowania)
|
|
|
začněte se učit
|
|
wczesne stadium rozwoju zarodka powstałe w wyniku podziałów mitotycznych blastomerów. Ma postać pęcherzyka, którego ściana jest zbudowana z jednej warstwy komórek
|
|
|
začněte se učit
|
|
pierwszy etap rozwoju zarodkowego, polegający na podziale mitotycznym zapłodnionego lub niezapłodnionego jaja (dzieworództwo). W efekcie bruzdkowania powstaje blastula
|
|
|
začněte se učit
|
|
polisacharyd zbudowany z cząsteczek glukozy. Pełni funkcję budulcową - jest głównym składnikiem ścian komórkowych u roślin i protistów grzybopodobnych
|
|
|
začněte se učit
|
|
martwe komórki o wrzecionowatym kształcie, budujące tkankę przewodzącą u paprotników i roślin nagonasiennych. Uczestniczą w transporcie wody, nadają organom sztywność i mechaniczną wytrzymałość
|
|
|
začněte se učit
|
|
narządy wydalnicze owadów, wijów i niektórych pajęczaków. Są to ślepo zakończone, rurkowate uwypuklenia wyrastające na granicy jelita środkowego i tylnego. Uczestniczą w usuwaniu z jamy ciała zbędnych produktów przemiany materii
|
|
|
začněte se učit
|
|
kierunkowy ruch komórki lub organizmu w odpowiedzi na działanie bodźca chemicznego pochodzącego ze środowiska zewnętrznego. Może być dodania (w kierunku wyższego stężenia substancji) lub ujemna (w kierunku niższego stężenia substancji)
|
|
|
začněte se učit
|
|
polisacharyd. Pełni funkcję budulcową - jest głównym składnikiem ścian komórkowych u grzybów i oskórka u stawonogów
|
|
|
choanocyty (komórki kołnierzykowe) - začněte se učit
|
|
komórki występujące w wewnętrznej warstwie ciała gąbek, zaopatrzone w wić otoczoną kołnierzykiem. Ruch wici zapewnia przepływ wody przez ciało gąbki, co umożliwia wychwytywanie cząstek pokarmu
|
|
|
začněte se učit
|
|
jedno- lub wielokomórkowe struktury służące do przytwierdzenia organizmu do podłoża oraz pobierania z niego wody i składników odżywczych. Występują u mszaków, na przedroślach paprotników, a także u niektórych gatunków protistów
|
|
|
začněte se učit
|
|
proces infekcyjny wirusa, który kończy się rozpadem (lizą) zainfekowanej przez niego komórki
|
|
|
začněte se učit
|
|
proces infekcyjny wirusa, w którym jego kwas nukleinowy zastaje wbudowany w materiał genetyczny komórki i razem z nim ulega replikacji
|
|
|
začněte se učit
|
|
1. forma przetrwalnikowa organizmów (np. niektórych bakterii, protistów, bezkręgowców), powstająca w celu ochrony przed niektórymi czynnikami środowiska, np. suszą, niską temperaturą, brakiem pokarmu. Powstaje przez otoczenie organizmu grubą otoczką 2. stadium rozwojowe osłonięte otoczką służące do rozprzestrzeniania gatunku lub rozmnażania, częste u pasożytów 3. w odniesieniu do pasożytów - stadium rozwojowe lub dojrzała postać bytująca w tkankach żywiciela, osłonięta otoczką będącą wytworem tkanek żywiciela w reakcji na obecność pasożyta
|
|
|
začněte se učit
|
|
hormony roślinne. Ich funkcja polega przede wszystkim na pobudzaniu podziałów komórkowych
|
|
|
začněte se učit
|
|
dynamiczna, ulegająca nieustannej przebudowie sieć włókien występująca w cytozolu komórek eukariotycznych. W jego skład wchodzą: mikrotubule, filamenty pośrednie i mikrofilamenty (filamenty aktynowe). Cytoszkielet zapewnia wytrzymałość komórek, warunkuje transport wewnątrzkomórkowy oraz ruchy całych komórek
|
|
|
začněte se učit
|
|
roztwór koloidalny, w którym fazę rozpraszającą stanowi woda, a fazę rozproszoną - inne związki nieorganiczne i organiczne (głównie białka, w tym białka tworzące cytoszkielet). Wypełnia wnętrze komórki, w nim zanurzone są organelle komórkowe stanowi środowisko reakcji biochemicznych, pośredniczy w transporcie substancji między organellami oraz między organellami a środowiskiem zewnętrznym komórki
|
|
|
začněte se učit
|
|
w korzeniu - zbudowane z tkanki miękiszowej okrycie stożka wzrostu, które chroni stożek przed uszkodzeniami mechanicznymi
|
|
|
začněte se učit
|
|
rodzaj połączenia międzykomórkowego występujący w nabłonku. Nadaje warstwie utworzonej przez komórki dużą odporność mechaniczną, gdyż spina błony komórkowe i umożliwia zakotwiczenie elementów cytoszkieletu
|
|
|
začněte se učit
|
|
samorzutne, nieodwracalne mieszanie się cząsteczek lub jonów wskutek ich chaotycznych ruchów. Odbywa się zgodnie z różnicą stężeń, czyli z miejsca o większej koncentracji danej substancji do miejsca o mniejszej koncentracji, aż do momentu uzyskania stanu równowagi
|
|
|
začněte se učit
|
|
zróżnicowanie budowy zewnętrznej osobników obu płci
|
|
|
začněte se učit
|
|
młoda, słabo rozwinięta meduza, stadium rozwojowe niektórych parzydełkowców. Powstaje w wyniku podziału poprzecznego (strobilizacji) polipa
|
|
|
začněte se učit
|
|
proces usuwania z komórki powstałych w jej wnętrzu substancji (np. zbędnych ppm, hormonów, enzymów) za pomocą pęcherzyków transportujących
|
|
|
začněte se učit
|
|
zewnętrzna warstwa zarodka w stadium gastruli, jeden z listków zarodkowych
|
|
|
začněte se učit
|
|
proces pobierania substancji przez komórkę eukariotyczną z otaczającego środowiska. Umożliwia m.in. pobieranie substancji odżywczych oraz wychwytywanie i niszczenie patogenów. W zależności od pobranego materiału wyróżnia się: pinocytozę - wchłanianie płynów wraz z rozpuszczonymi w nich związkami wielkocząsteczkowymi (białkami, kwasami nukleinowymi, polisacharydami) oraz fagozytozę - wchłanianie większych cząsteczek np. mikroorganizmów
|
|
|
začněte se učit
|
|
wewnętrzna warstwa zarodka w stadium gastruli, jeden z listków zarodkowych
|
|
|
začněte se učit
|
|
przetrwalnik wytwarzany przez niektóre bakterie. Powstaje wewnątrz komórki na skutek otoczenia części cytoplazmy zawierającej chromosom bakteryjny grubą, wielowarstwową osłoną
|
|
|
začněte se učit
|
|
rodzaj symbiozy polegający na współżyciu dwóch gatunków, przy czym jeden z nich (prokariotyczny lub eukariotyczny) żyje we wnętrzu komórki lub narządu drugiego (eukariotycznego)
|
|
|
začněte se učit
|
|
teoria wyjaśniająca pochodzenie komórki eukariotycznej. Według jej założeń komórka eukariotyczna powstała wskutek endosymbiozy co najmniej dwóch organizmów prokariotycznych. Pozostałością tych organizmów są organelle mające własne DNA: mitochondria i chloroplasty
|
|
|
začněte se učit
|
|
1. u parzydełkowców - warstwa komórek wywodzących się z ektodermy, okrywająca ciało od zewnątrz; 2. u roślin - skórka pokrywająca nadziemną część rośliny
|
|
|
začněte se učit
|
|
sen letni, fizjologiczny stan odrętwienia, występujący okresowo u niektórych gatunków zwierząt (np. lemurków), spowodowany działaniem wysokiej temperatury. Charakteryzuje się zmniejszeniem intensywności zachodzących procesów metabolicznych
|
|
|
fellogen (miazga korkotwórcza) - začněte se učit
|
|
wtórna tkanka twórcza roślin wytwarzająca wtórną tkankę okrywającą (korek) oraz pasma tkanki miękiszowej - fellodermę
|
|
|
začněte se učit
|
|
związki organiczne naturalnie występujące w roślinach, regulujące ich wzrost i rozwój. Wyróżnia się pięć głównych grup fitohormonów: auksyny, gibereliny, cytokininy, inhibitory wzrostu i etylen
|
|
|
začněte se učit
|
|
tkanka przewodzącą u roślin, zbudowana z żywych komórek (komórki sitowe, rurki sitowe, komórki przyrurkowe). Transporuje produkty fotosyntezy z liści i łodygi do korzenia
|
|
|
začněte se učit
|
|
zależność procesów życiowych roślin i zwierząt od czasu trwania okresów światła i ciemności
|
|
|
začněte se učit
|
|
sposób rozmnażania płciowego polegający na łączeniu się całych gametangiów. Zachodzi np. u grzybów (workowce i sprzężniowce)
|
|
|
začněte se učit
|
|
pokolenie haploidalne roślin, rozmnażające się płciowo za pomocą gamet
|
|
|
začněte se učit
|
|
drobne kamienie magazynowane w żołądkach ptaków, służące do rozcierania pokarmu
|
|
|
začněte se učit
|
|
stadium rozwoju zarodka następujące po blastuli, zbudowane z dwóch (ektodermy i endodermy) lub trzech (ektodermy, mezodermy i endodermy) warstw komórek. Dwuwarstwowa gastrula występuje u gąbek i parzydełkowców, trójwarstwowa u pozostałych zwierząt
|
|
|
genofor (chromosom bakteryjny) - začněte se učit
|
|
zwykle kolista cząsteczka DNA, obecna u organizmów prokariotycznych, pełniąca funkcję analogiczną do funkcji chromosomów organizmów eukariotycznych
|
|
|
začněte se učit
|
|
hormony roślinne pobudzające m.in. wzrost roślin, podziały komórkowe, kwitnienie, powstawanie owoców, kiełkowanie nasion
|
|
|
začněte se učit
|
|
zjawisko wydzielania kropli wodnistego płynu na brzegach i wierzchołkach liści przez specjalne otwory (hydatody) w warunkach, gdy transpiracja jest utrudniona, a zawartość wody w glebie duża
|
|
|
začněte se učit
|
|
rodzaj symbiozy, w której jeden gatunek odnosi większe korzyści niż drugi. Występuje np. u porostów, gdzie grzyb dominuje nad glonem
|
|
|
začněte se učit
|
|
płyn krążący w otwartych układach krwionośnych bezkręgowców (stawonogów i większości mięczaków) pełniący funkcje analogiczne do krwi i limfy
|
|
|
hermafrodytyzm (obojnactwo) - začněte se učit
|
|
występowanie u jednego osobnika jednocześnie męskich i żeńskich gruczołów rozrodczych wytwarzających komórki jajowe i plemniki. Dotyczy przede wszystkim bezkręgowców, m.in. płazińców, pierścienic oraz ślimaków. U kręgowców, z wyjątkiem niektórych ryb, jest zjawiskiem patologicznym
|
|
|
začněte se učit
|
|
organizmy cudzożywne, niezdolne do samodzielnego wytwarzania związków organicznych ze związków nieorganicznych. Odżywiają się innymi organizmami albo ich szczątkami
|
|
|
začněte se učit
|
|
sen zimowy, fizjologiczny stan odrętwienia, występujący okresowo u niektórych gatunków zwierząt (np. nietoperzy, susłów czy świstaków), spowodowany działaniem niskiej temperatury. Charakteryzuje się zmniejszeniem intensywności zachodzących procesów metabolicznych
|
|
|
začněte se učit
|
|
jednowarstwowy nabłonek o budowie komórkowej lub syncytialnej, występujący pod oskórkiem u niektórych gatunków zwierząt bezkręgowych, np. stawonogów
|
|
|
začněte se učit
|
|
spodnia część kapelusza podstawczaków zawierająca warstwę rodzajną (hymenium), złożoną z zarodni oddzielonych od siebie strzępkami płonnymi nietworzącymi zarodników
|
|
|
začněte se učit
|
|
sposób rozmnażania płciowego polegający na łączeniu się dwóch gamet: męskiej i żeńskiej, identycznych pod względem morfologicznym (izogamety)
|
|
|
začněte se učit
|
|
tkanka przyranna, słabo zróżnicowana, intensywnie dzieląca się tkanka, powstająca u rośliny wskutek przekształcenia miękiszu w pobliżu miejsca uszkodzenia rośliny
|
|
|
začněte se učit
|
|
wtórna tkanka twórcza roślin. Powoduje przyrost wtórny korzeni i łodyg, wytwarza łyko wtórne i drewno wtórne
|
|
|
začněte se učit
|
|
białkowa otoczka wirusa złożona z niewielkich jednostek strukturalnych (kapsomerów). Zapewnia wirusowi ochronę i umożliwia mu rozpoznawanie komórek gospodarza
|
|
|
začněte se učit
|
|
spójność, zjawisko wzajemnego przyciągania się cząsteczek tej samej substancji. Dzięki niej np. woda w naczyniach roślin tworzy nieprzerwany słup
|
|
|
začněte se učit
|
|
komórka wydalnicza o gwiaździstym lub gruszkowatym kształcie, budująca protonefrydium u płazińców. Ma w środku kanalik, w którym znajduje się pęczek wici. Wchłania zbędne ppm i przesuwa je za pomocą wici w kierunku kanalików zbiorczych
|
|
|
začněte se učit
|
|
najbardziej zewnętrzna błona płodowa zarodka owodniowców. Pośredniczy w odżywianiu zarodka i wymianie gazowej pomiędzy zarodkiem a środowiskiem
|
|
|
začněte se učit
|
|
gardziel prymitywnych strunowców, przebita licznymi szczelinami skrzelowymi. Pełni funkcję narządu oddechowego
|
|
|
začněte se učit
|
|
tkanka przewodzącą u roślin, transportująca wodę i sole mineralne w kierunku od korzeni do łodygi i liści, zbudowana z martwych komórek (cewek i naczyń)
|
|
|
začněte se učit
|
|
1. u roślin - ochronna warstwa kutyny występująca na skórce nadziemnych części roślin, nieprzepuszczalna dla wody i gazów 2. u zwierząt - warstwa ochronna wytwarzana przez komórki nabłonka części bezkręgowców (oskórek)
|
|
|
začněte se učit
|
|
substancja tłuszczowa przypominająca wosk, nieprzepuszczająca wody i gazów, odporna na działanie czynników chemicznych. Tworzy warstwę ochronną (kutykulę) na powierzchni nadziemnych części roślin
|
|
|
začněte se učit
|
|
nietoksyczny, bardzo słabo rozpuszczalny w wodzie produkt przemiany materii, wydalany przez niektóre zwierzęta, m.in. owady, ślimaki lądowe, gady, ptaki
|
|
|
začněte se učit
|
|
jednokomórkowe gametangium żeńskie występujące m.in. u protistów roślinopodobnych
|
|
|
začněte se učit
|
|
warstwy komórek budujących zarodek, powstające podczas gastrulacji. Zwierzęta mogą wytwarzać dwa listki zarodkowe: ektodermę i endodermę (zwierzęta dwuwarstwowe) lub trzy listki zarodkowe: ektodermę, endodermę i mezodermę (zwierzęta trójwarstwowe
|
|
|
začněte se učit
|
|
liście zarodkowe, pierwsze liście powstające w zarodku roślin nasiennych
|
|
|
začněte se učit
|
|
struktura powstająca podczas kiełkowania ziaren pyłku roślin nasiennych. Służy do transportu plemników do gametofitu żeńskiego, dzięki czemu dochodzi do zapłodnienia
|
|
|
začněte se učit
|
|
narząd występujący w macicy ciężarnych samic ssaków łożyskowych. Umożliwia wymianę substancji między zarodkiem a organizmem matki
|
|
|
začněte se učit
|
|
tkanka twórcza roślin, zbudowana z żywych komórek zdolnych do regularnych podziałów mitotycznych, w których wyniku powstają nowe generacje komórek różnicujących się w tkanki
|
|
|
začněte se učit
|
|
narząd wydalniczy niektórych bezkręgowców (np. pierścienic), zbudowany zwykle z orzęsionego lejka zbierającego ppm oraz kanalika usuwającego je na zewnątrz ciała
|
|
|
začněte se učit
|
|
środkowa warstwa zarodka w stadium gastruli, jeden z listków zarodkowych. Występuje u trójwarstwowców
|
|
|
začněte se učit
|
|
stała tkanka roślinna zbudowana z żywych komórek, stanowiąca główną część organów roślin. Może ulegać przekształceniu do wtórnych tkanek twórczych. Ze względy na budowę i pełnione funkcje dzieli się na miękisz: zasadniczy, asymilacyjny, spichrzowy i powietrzny
|
|
|
začněte se učit
|
|
rodzaj zależności nieantagonistycznej pomiędzy grzybami a korzeniami roślin. Grzyb zapewnia roślinie lepszy dostęp do wody, składników mineralnych, substancji regulujących wzrost i rozwój, natomiast korzenie dostarczają mu substancji organicznych wytworzonych przez roślinę podczas fotosyntezy
|
|
|
začněte se učit
|
|
ostateczna jama ciała stawonogów, powstała podczas rozwoju zarodkowego w wyniku połączenia pozostałości pierwotnej jamy ciała (blastocelu) z jamą wtórną (celomą)
|
|
|
začněte se učit
|
|
produkt rozkładu białek wydalany przez ryby chrzęstnoszkieletowe, dorosłe płazy i ssaki
|
|
|
začněte se učit
|
|
wczesne stadium rozwoju zarodka zwierząt powstałe w wyniku bruzdkowania, forma zarodka zbudowana z kilkudziesięciu blastomerów
|
|
|
začněte se učit
|
|
1. u roślin - elementy drewna (ksylemu), długie rurki zbudowane z martwych komórek (członów naczyń) ułożonych jedna na drugiej. Uczestniczą w transporcie wody i soli mineralnych, nadają organom roślinnymi sztywność i mechaniczną wytrzymałość 2. u zwierząt - elementy układu krwionośnego, którymi płynie krew lub limfa
|
|
|
začněte se učit
|
|
narząd słuchu owadów występujący u prostoskrzydłych i niektórych motyli. Ma postać cienkich błon z kutykuli, rozpiętych w specjalnych jamkach pancerza. Jest zlokalizowany na odnóżach krocznych (prostoskrzydłe), u podstawy pierwszej pary skrzydeł lub na granicy tułowia i odwłoka (motyle)
|
|
|
začněte se učit
|
|
organy przetrwalne roślin nasiennych, składające się z zarodka, tkanki odżywczej i łupiny nasiennej. Służą do rozprzestrzeniania się roślin nasiennych
|
|
|
začněte se učit
|
|
odwracalne reakcje ruchowe roślin, w których kierunek ruchu nie zależy od kierunku działania bodźca, ale od jego natężenia, np. zamykanie się kwiatów mniszka pospolitego w pochmurne dni, a otwieranie w dni słoneczne
|
|
|
začněte se učit
|
|
zjawisko osiągania dojrzałości płciowej i zdolności do rozrodu w stadium larwalnym. Występuje u bezkręgowców (głównie larwy pasożytów) i niektórych kręgowców (np. niektóre gatunki płazów)
|
|
|
začněte se učit
|
|
zakończenia odgałęzień układu ambulakralnego (wodnego) szkarłupni, pełniące różne funkcje: narządu ruchu, zmysłu dotyku, narządu wymiany gazowej
|
|
|
začněte se učit
|
|
perycykl, zewnętrzna warstwa walca osiowego w korzeniu. Odpowiada m.in. za tworzenie się korzeni bocznych
|
|
|
začněte se učit
|
|
element budujący oko złożone, zawierający aparat optyczny załamujący światło, a także komórki receptorowe i barwnikowe. Występuje m.in. u owadów
|
|
|
začněte se učit
|
|
błona płodowa zarodka owodniowców znajdująca się między owodnią a kosmówką. W jajach gadów i ptaków jest magazynem zbędnych produktów przemiany materii oraz bierze udział w wymianie gazowej, u ssaków uczestniczy w dostarczaniu tlenu i substancji odżywczych dla zarodka oraz usuwaniu tlenku węgla (IV) i produktów przemiany materii
|
|
|
začněte se učit
|
|
odmiana dyfuzji prostej polegająca na przenikaniu rozpuszczalnika - wody - przez błonę biologiczną w kierunku zgodnym z różnicą stężeń, co powoduje wyrównanie stężeń substancji po obu stronach błony
|
|
|
začněte se učit
|
|
drobne, skostniałe ścięgna występujące między mięśniami ryb kostnoszkieletowych
|
|
|
začněte se učit
|
|
kryształki węglanu wapnia lub fosforanu wapnia znajdujące się w narządach zmysłu równowagi zwierząt. Zmiana położenia organizmu w przestrzeni powoduje zmianę położenie otolitów, a tym samym podrażnienie komórek zmysłowych i przekazanie przez nie bodźca do układu nerwowego. U poszczególnych grup zwierząt otolity zlokalizowane są w różnych miejscach, np. u niektórych kręgowców w błędniku błoniastym
|
|
|
začněte se učit
|
|
błona płodowa bezpośrednio otaczająca zarodek owodniowców. Wydziela płyn owodniowym, który pełni funkcję ochronną i. umożliwia zarodkowi wykonywanie ruchów
|
|
|
začněte se učit
|
|
pranóże, narząd lokomotoryczny wieloszczetów. Ma postać fałdu ciała, w którym tkwią chitynowe szczecinki
|
|
|
začněte se učit
|
|
ciśnienie hydrostatyczne wodnego roztworu e elementach przewodzących drewna, działające w kierunku od korzeni do łodyg i liści. Jego przejawem jest gutacja oraz tzw. wiosenny płacz roślin
|
|
|
začněte se učit
|
|
1. u płazińców - wywodząca się z mezodermy tkanka wypełniająca przestrzenie między narządami. Składa się z różnokształtnych komórek połączonych wypustkami, które m.in. rozprowadzają substancje odżywcze do innych tkanek 2. u roślin - synonim tkanki miękiszowej
|
|
|
partenogeneza (dzieworództwo) - začněte se učit
|
|
rodzaj rozmnażania polegający na rozwoju organizmu potomnego z niezapłodnionego jaja. Występuje u nicieni, niektórych owadów, nielicznych ryb, płazów i gadów
|
|
|
začněte se učit
|
|
porywająca ciało niektórych protistów błona komórkowa wraz z przylegającą do niej cytoplazmą. Nadają kształt komórce oraz pośredniczy w wymianie substancji między komórką a otoczeniem
|
|
|
začněte se učit
|
|
tkanka okrywająca u roślin wieloletnich. W jej skład wchodzą: miazga korkotwórcza (fellogen) i wytworzone przez nią tkanki, korek oraz pasma tkanki miękiszowej (felloderma)
|
|
|
začněte se učit
|
|
pierwiastki wchodzące w skład związków organicznych budujących wszystkie organizmy: wegiel (C), wodór (H), tlen (O), azot (N), fosfor (P) i siarka (S)
|
|
|
pierwotna jama ciała (blastocel) - začněte se učit
|
|
wypełnione płynem wnętrze blastuli
|
|
|
začněte se učit
|
|
zwykle kolista, niewielka cząsteczka DNA stanowiąca część genomu, m.in. bakterii. Zawiera geny warunkujące cechy, które nie zawsze są niezbędne do życia (np. odporność na antybiotyki)
|
|
|
začněte se učit
|
|
cienkie pasma cytozolu przechodzące przez kanaliki w ścianie komórkowej, łączące bezpośrednio sąsiadujące ze sobą komórki roślinne. Umożliwiają transport niektórych związków m.in. fosfolipidów, aminokwasów i kwasów nukleinowych
|
|
|
začněte se učit
|
|
gametangium męskie, komórka lub organ rośliny, w którym powstają gamety męskie
|
|
|
začněte se učit
|
|
mechanizm wymiany gazowej u ptaków, charakteryzuje się tym, że świeże powietrze przepływa przez płuca zawsze w jednym kierunku (od tyłu do przodu), zarówno podczas wdechu jak i wydechu
|
|
|
začněte se učit
|
|
typ zapłodnienia występujący u roślin okrytonasiennych. Polega na tym, że jedna z komórek plemnikowych łączy się z komórką jajową, w wyniku czego powstaje zygota, z której rozwija się zarodek, natomiast druga komórka plemnikowa łączy się z komórką centralną woreczka zalążkowego, dając początek bielmu - tkance odżywiającej zarodek
|
|
|
začněte se učit
|
|
narząd znajdujący się w okolicy otworu płciowego u samic niektórych gatunków owadów i pajęczaków. Umożliwia składanie jaj w trudno dostępnych miejscach (np. w glebie, w ciele innych zwierząt)
|
|
|
začněte se učit
|
|
pojęcie stosowane w fizjologii roślin, miara zdolności komórki do pobierania wody na zasadzie osmozy. Potencjał czystej wody wynosi zero Pa. Rozpuszczanie w niej substancji powoduje spadek potencjału wody - przyjmuje on wówczas wartość ujemną. różnica potencjału wody między dwoma roztworami decyduje o kierunku jej przepływu. Woda przepływa zawsze z roztworu o wyższym potencjale wody do roztworu o niższym potencjale wody
|
|
|
začněte se učit
|
|
parzysty narząd wydalniczy występujący u dorosłych bezowodniowców i zarodków owodniowców. Jest zbudowany z orzęsionego lejka oraz nefronu, który składa się z ciał nerkowych oraz prostych i krętych kanalików nerkowych. Zbiera zbędne ppm z jamy ciała i krwi
|
|
|
začněte se učit
|
|
chorobotwórcza cząsteczka białka o takiej samej kolejności aminokwasów jak jej odpowiednik występujący w prawidłowej komórce, jednak o innej strukturze przestrzennej, co sprawia, że jest infekcyjna
|
|
|
začněte se učit
|
|
narządy wydalnicze występujące u niektórych bezkręgowców (np. płazińców). Mają postać kanalików, których jeden koniec otwiera się na zewnątrz ciała, a drugi jest ślepo zakończony przez komórkę płomykową zaopatrzoną w wici wystające do światła kanalika
|
|
|
začněte se učit
|
|
parzysty narząd wydalniczy występujący w rozwoju zarodkowym bezżuchwowców i niektórych dorosłych ryb oraz płazów bezogonowych. Jest zbudowany z kanalików otwierających się do jamy ciała orzęsionym lekiem. Lejek zbiera zbędne ppm z jamy ciała
|
|
|
začněte se učit
|
|
1. u roślin - zespół luźno ułożonych komórek występujących w zwartej tkance korka. Umożliwia wymianę gazową między przestworami międzykomórkowymi wewnątrz organu a otoczeniem; 2. u stawonogów - otwory w ścianie ciała, którymi powietrze dostaje się do tchawek lub płuc blaszkowatych
|
|
|
začněte se učit
|
|
twory wytwarzane przez organizmy (np. bakterie, grzyby), w niesprzyjających warunkach środowiska (zima, susza), odporne na czynniki fizyczne i chemiczne. W sprzyjających warunkach rozwijają się z nich organizmy aktywne metaboliczne
|
|
|
pseudopodia (nibynóżki) - začněte se učit
|
|
różnokształtne wypustki cytoplazmatyczne. Umożliwiają ruch komórek, odżywianie się na drodze fagocytozy i reagowanie na bodźce. Występują m.in. u niektórych gatunków protistów
|
|
|
začněte se učit
|
|
struktury w kształcie pręcików wytwarzane przez komórki nabłonka niektórych płazińców (wirków), służące do ataku lub obrony. Wyrzucone do wody szybko pęcznieją i pokrywają się śluzem, krępując ruch ofiary lub napastnika
|
|
|
začněte se učit
|
|
gametangium żeńskie, komórka lub organ rośliny, w którym powstają gamety żeńskie. Występuje u mszaków, paprotników i nagozalążkowych
|
|
|
ropalia (ciałka brzeżne) - začněte se učit
|
|
struktury występujące u meduz w obwodowej części parasola, zawierające narządy równowagi (statocysty) i skupiska komórek światłoczułych (oczka)
|
|
|
začněte se učit
|
|
skórka pokrywająca podziemny pęd rośliny. Charakteryzuje się brakiem kutykuli i aparatów szparkowych oraz włosków ochronnych. Niektóre jej komórki wytwarzają włośniki uczestniczące w pobieraniu wody i soli mineralnych
|
|
|
segmentacja (metameria) - začněte se učit
|
|
podział ciała zwierząt na odcinki o podobnym planie budowy. Może być zupełna, tj. obejmować całe ciało łącznie z narządami wewnętrznymi (np. pierścienice z wyjątkiem pijawek), tylko zewnętrzna (np. widoczna jedynie w pokryciu ciała - u stawonogów), lub tylko wewnętrzna (np. widoczna w budowie kręgosłupa - jak w wypadku kręgowców). Jeżeli segmenty są jednakowe, to segmentację określa się jako homonomiczną (np. u dżdżownicy), a jeżeli różnią się od siebie - segmentację heteronomiczną (np. u owadów)
|
|
|
začněte se učit
|
|
pierwotna tkanka okrywająca roślin, zbudowana najczęściej z pojedynczej warstwy żywych, ściśle do siebie przylegających komórek. Wyróżnia się dwa rodzaje skórki: epidermę i ryzodermę
|
|
|
začněte se učit
|
|
sposób rozmnażania płciowego grzybów. Polega na łączeniu się pojedynczych komórek (np. drożdżak) lub zrastaniu się zróżnicowanych płciowo strzępek niektórych grzybów (np. podstawczaki)
|
|
|
začněte se učit
|
|
liść zarodnionośny, liść na którym występują zarodnie (sporangia)
|
|
|
začněte se učit
|
|
kłos zarodnionośny, skupienie liści zarodnionośnych na szczycie odgałęzienia pędu, występuje np. u widłaków
|
|
|
začněte se učit
|
|
pokolenie diploidalne u roślin, rozmnażające się bezpłciowo. Wytwarza haploidalne zarodniki, z których rozwija się następnie gametofit
|
|
|
začněte se učit
|
|
narząd zmysłu równowagi występujący m.in. u parzydełkowców, płazińców, mięczaków i osłonic. Składa się z wypełnionego płynem pęcherzyka utworzonego przez komórki nabłonka czuciowego zaopatrzone w wypustki oraz kryształów, najczęściej węglanu wapnia (otolity), podtrzymywanych przez te wypustki. Odchylenie ciała od pionu powoduje ruch płynu, zmianę położenia otolitów i pobudzenie komórek zmysłowych, które przekazują impuls do układu nerwowego
|
|
|
začněte se učit
|
|
końcowy odcinek układu pokarmowego, do którego uchodzą przewody układu rozrodczego i wydalniczego. Występuje u wielu gatunków ryb, wszystkich płazów, gadów i ptaków oraz części ssaków (stekowców)
|
|
|
začněte se učit
|
|
1. sposób rozmnażania bezpłciowego polipów krążkopławów. Polega na podziale poprzecznym polipa na liczne krążki, które po oderwaniu się od jego ciała stają się efyrami (niedojrzałymi płciowo meduzami) 2. proces wyodrębniania się członów tasiemca, odbywający się w obrębie jego szyjki
|
|
|
začněte se učit
|
|
szkielet wewnętrzny w postaci elastycznego pręta zbudowanego z ciasno upakowanych komórek tkanki łącznej. Występuje u zarodków wszystkich strunowców, a u niektórych z nich zachowuje się przez całe życie (np. u lancetnika i większości bezżuchwowców). u większości kręgowców struna grzbietowa jest wypierana przez chrzęstny lub kostny kręgosłup. Jej resztki zachowują się tylko między kręgami
|
|
|
začněte se učit
|
|
reakcje ruchowe organizmu lub komórki w odpowiedzi na bodźce fizyczne lub chemiczne pochodzące ze środowiska zewnętrznego. Mogą być dodatnie (przemieszczanie się w kierunku bodźca) lub ujemne (przemieszczanie się w kierunku przeciwnym od bodźca) w zależności od rodzaju bodźca wyróżnia się m.in. chemotaksje (bodziec chemiczny), termotaksje (temperatura), fototaksje (światło). Służą do poszukiwania optymalnych warunków życia
|
|
|
začněte se učit
|
|
szczytowy, nierozgałęziony odcinek bezlistnego pędu, zawierający tkanki przewodzące
|
|
|
začněte se učit
|
|
teoria, zgodnie z którą organy roślinne (łodyga, liście, korzeń) pochodzą od przekształconych jednostek morfologicznych nazywanych telomami
|
|
|
začněte se učit
|
|
zjawisko parowania wody z nadziemnych części rośliny, odbywające się głównie poprzez aparaty szparkowe i przetchlinki
|
|
|
začněte se učit
|
|
liście, które pełnią funkcję asymilacyjną
|
|
|
začněte se učit
|
|
liście, które pełnią funkcję asymilacyjną i wytwarzają zarodnie
|
|
|
začněte se učit
|
|
ruchy wzrostowe roślin i zwierząt osiadłych, będące reakcją na działający kierunkowo bodziec. Polegają na wygnaniu się części lub całego ciała w kierunku bodźca (tropizm dodatni) lub w kierunku przeciwnym (tropizm ujemny) w zależności od rodzaju bodźca wyróżnia się m.in. chemotropizm (bodziec chemiczny), fototropizm (światło), geotropizm (przyciąganie ziemskie)
|
|
|
začněte se učit
|
|
1. stan wysycenia żywych komórek lub tkanek roślinnych wodą. Umożliwia utrzymanie kształtu i określonej pozycji przez całą roślinę, która nie ma wykształconej tkanki mechanicznej, lub przez jej organy 2. ciśnienie turgorowe, ciśnienie hydrostatyczne pojawiające się w komórkach roślinnych na skutek dopływu wody
|
|
|
tylakoidy (chromatofory) - začněte se učit
|
|
błoniaste struktury obecne w chloroplastach roślin, roślinopodobnych protistów i komórkach bakterii fotosyntetyzujących. W ich błony są wbudowane barwniki aktywne w procesie fotosyntezy, m.in. u bakterii - bakteriochlorofili
|
|
|
układ ambulakralny (układ wodny) - začněte se učit
|
|
występujący wyłącznie u szkarłupni system kanalików, w których krąży płyn o składzie przybliżonym do wody morskiej. Pełni funkcję lokomotoryczną, a także czuciową i oddechową. Składa się z otaczającego przełyk kanału okrężnego, odchodzących od niego pięciu rozgałęzionych kanałów promienistych zakończonych wystającymi ponad powierzchnię ciała nóżkami ambulakralnymi oraz krótkiego kanału, który z jednej strony łączy się z kanałem okrężnym, a z drugiej - kontaktuje się ze środowiskiem zewnętrznym poprzez płytkę madreporową (sitową)
|
|
|
začněte se učit
|
|
struktury plechy porostów, służące do rozmnażania bezpłciowego, formujące się wewnątrz plechy i wydostające się przez jej pęknięcia. Zawierają od jednej do kilku komórek zielenic lub sinic otoczonych strzępkami grzyba
|
|
|
začněte se učit
|
|
włosy czuciowe, zatokowe, z reguły są długie i sztywne. Stanowią bardzo czuły narząd dotyku. Występują u wielu gatunków ssaków, najczęściej na głowie. Wibrysy wargi górnej nazywane są u zwierząt wąsami
|
|
|
začněte se učit
|
|
kampletna cząstka wirusa, występująca w środowisku pozakomórkowym i zdolna do atakowania komórek
|
|
|
začněte se učit
|
|
czynnik zakaźny mniejszy niż wirus, zbudowany jedynie z RNA, bez otoczki białkowej. Potrafi się namnażać, wykorzystując enzymy gospodarza
|
|
|
wtórna jama ciała (celoma) - začněte se učit
|
|
przestrzeń w ciele zarodka otoczona mezodermą i wypełniona płynem, pojawiająca się w trakcie rozwoju zarodkowego pierścienic, stawonogów, mięczaków, szkarłupni oraz wszystkich strunowców
|
|
|
začněte se učit
|
|
żeński organ rozmnażania płciowego roślin nasiennych, w którym rozwija się gametofit żeński (woreczek zalążkowy). Po procesie zapłodnienia przekształca się w nasienie
|
|
|
začněte se učit
|
|
parzysty narząd wydalniczy występujący u dorosłych gadów, ptaków i ssaków. Jest zbudowany z nefronów, które składają się z ciałek nerkowych oraz prostych i krętych kanalików nerkowych. Zbiera produkty przemiany materii z krwi
|
|
|
začněte se učit
|
|
jedno- lub wielokomórkowy organ, wewnątrz którego powstają zarodniki. Służy do rozmnażania bezpłciowego u protistów, grzybów i roślin
|
|
|
začněte se učit
|
|
komórka służąca do bezpłciowego rozmnażania się protistów, grzybów i roślin
|
|
|
začněte se učit
|
|
ruchliwe zarodniki zaopatrzone w wici wytwarzane przez większość protistów roślinopodobnych i niektóre protisty grzybopodobne
|
|
|
začněte se učit
|
|
wielokomórkowa struktura powstająca w wyniku zlania się gametangiów, otoczona grubą ścianą komórkową. Jest odporna na niekorzystne warunki otoczenia, występuje podczas rozmnażania się grzybów np. pleśniaka
|
|
|
začněte se učit
|
|
komórka powstała w wyniku zapłodnienia, czyli połączenia się komórki jajowej z plemnikiem
|
|
|