POWSZECHNY XVI wiek- pojęcia

Ptolemeusz Klaudiusz

Grecki astronom, matematyk i geograf. Opracował system konstruowania map, stworzył mapę świata.

Marco Polo

Wenecki podróżnik, który dotarł do Chin. Autor "Opisania świata".

Ming

Pierwsza rodzima dynastia, panująca w Chinach

Zakaz morski

Chiński zakaz handlu dalekomorskiego.

Etiopia

Enklawa chrześcijaństwa w środkowej Afryce.

Inkowie

Rdzenne ludy centralnych Andów i Ameryki Południowej.

Aztekowie

Rdzenna ludność środkowego i północnego Meksyku.

Majowie

Cywilizacja półwyspu Jukatan, Gwatemali i Hondurasu.

Henryk Żeglarz

Portugalski książę, syn Jana I, inicjator wyprawy na Ocean Indyjski.

Bartolomeo Diaz

Odkrywca Przylądka Dobrej Nadziei.

Karawela

Typ okrętu, poruszanego za pomocą żagli i uzbrojonego w działa o wysokich burtach.

San Salvador

Wyspa, do której dopłynął Kolumb.

Amerigo Vespucci

Włoski żeglarz. Jako pierwszy opisał Amerykę.

Jan z Kolna

Polak, mylnie uważany za odkrywcę kontynentu amerykańskiego.

Gerhard Mercator

Kartograf, upowszechnił nazwę "Ameryka".

Vasco da Gama

Portugalski żeglarz, odkrył drogę morską do Indii.

John Cabot

Włoski żeglarz na służbie angielskiej. Dotarł do wybrzeży Ameryki Północnej.

Pedro Alvarez Cabral

Portugalczyk, odkrył i opisał wybrzeża Brazylii.

Vasco Nunez de Balboa

Hiszpan, dotarł do wybrzeża Oceanu Spokojnego.

Ferdynand Magellan

Portugalski żeglarz na służbie hiszpańskiej u Karola I. Opłynął świat dokoła.

Układ w Tordesillas

Układ między Hiszpanią, a Portugalią z 1494r, wyznaczający strefę wpływów.

Annaty

Jednoroczne wpłaty pieniężne na rzecz Watykanu.

Mikołaj z Kuzy

Rzecznik obozu reformatorskiego w Niemczech

Thomas Wolsey

Rzecznik reformacji w Anglii.

Marcin Luter

Niemiecki teolog i mnich, skłócony z biskupem Moguncji. Ogłosił 95 tez, dotyczących organizacji Kościoła i moralności duchowieństwa. Obłożony klątwą przez Leona X. Autor "Dużego Katechizmu".

Filip Melanhton

Współpracownik Lutra, reorganizator szkolnictwa w Niemczech.

Elektorzy

Najważniejsi książęta państewek niemieckich.

Powstanie w Turyngii

Powstanie chłopów niemieckich pod wodzą Tomasza Munzera w latach 1524-25r

12 artykułów

Program powstańców chłopskich w Szwabii, zawierający hasła wolności słowa Bożego, ograniczenia dziesięcin i zniesienia zależności poddańczej.

Reichstag

Parlament Rzeszy

Karol V Habsburg

Cesarz, stojący na czele katolików w alce z protestantami Rzeszy.

Związek Szmalkadzki

Obronny związek niemieckich protestantów w wojnie domowej z 1546-47.

Pokój w Augsburgu

Zawarty w 1555r pokój, kończący wojnę domowa między katolikami, a protestantami Rzeszy. Wprowadzał zasadę cuius regio, eius religio.

Urlich Zwingli

Szwajcarski teolog i humanista, prowadzący akcję reformatorską. Proklamował zniesienie mszy świętej, uznanie Pisma Św. za jedyne źródło władzy, wprowadzenie języka narodowego w liturgii oraz sekularyzację zakonów.

Jan Kalwin

Reformator szwajcarski, autor "Instytucji religii chrześcijańskiej". Nie uznawał hierarchii kościelnej, papieża, celibatu i kultu świętych. Wprowadził termin predestynacji.

Gwizjusze

Rodzina aspirująca do przejęcia władzy we Francji, sympatyzująca z katolikami.

Katarzyna Medycejska

Regentka Karola IX; dziedzica tronu francuskiego po śmierci Henryka II. Wydawała edykty tolerancyjne, łagodząc konflikt hugenocko-katolicki.

Edykt nantejski

Wydany przez Henryka IV Burbona w 1598r, gwarantował hugenotom wolność wyznania z wyłączeniem Paryża.

Klemens VII

Papież. Po odmowie uznania rozwodu Henryka VIII z Katarzyną Aragońską król odłączył się od Rzymu.

Akt supremacji

Akt, uznający Henryka VIII za głowę Kościoła w Anglii, wydany w 1534r.

Iwan III

Władca Księstwa Moskiewskiego. Za jego panowania nastąpiła schizma w Cerkwi ruskiej.

Nil Sorski

Mnich, przewodniczący grupie reformatorskiej w cerkwi ruskiej, zwanej NIESTIAŻATIELAMI. Proklamował przysięgę ubóstwa duchownych i oddzielenia państwa od cerkwi.

Józef Wołocki

Przywódca OSIFLANÓW- grupy przeciwstawiającej się reformom Solskiego.

Paweł III i Paweł IV

Główni reformatorzy Kościoła.

Sobór trydencki

Sobór, zwołany przez Pawła III w celu walki z reformacją, obradujący w latach 1545-63.

Licet ab initio

Bulla soboru trydenckiego, odnawiająca instytucję inkwizycji.

Teatyni

Zakon powołany przez sobór trydencki, zobowiązany do ochrony katolicyzmu.

Margot

Małgorzata Walezjuszka, żona Henryka IV Burbona. Małżeństwo z nią miało zakończyć konflikt katolicko-hugenocki.

Ignacy Loyola

Twórca zakonu jezuitów.

Wojny włoskie

Francuskie kampanie wojenne we Włoszech, wywołane dążeniem królów francuskich do przejęcia sukcesji tronu Neapolu i Mediolanu. 1494-1559r

Liga Wenecka

Republika Wenecka, Państwo Kościelne, Księstwo Mediolanu i Hiszpania, zjednoczone przeciw Francji.

Liga z Cambrai

Liga, stworzona przez papieża Juliusza II; król ang. Henryk VII, Ferdynand Aragoński, Władysław II Jagiellończyk, antywenecka i antyturecka.

Liga Święta

Liga antyfrancuska; Wenecja, Hiszpania i Anglia.