Verba latina 2 by K. Rzepkowski

cavere

cav eo, cavi, cautum 2 – strzec się kogoś, czegoś, wystrzegać się, uważ ać na coś (ab insidiis cavere – uważ ać na zasadzki); troszczyć się o kogoś, czuwać nad kimś; rozporzą dzić coś (alqd lege, testamento – zgodnie z prawem, testamentem).

cedere

cedo, cessi, cessum 3 – i ść, kroczyć; odejść; ustę pować komuś, czemuś (fato, fortunae, tempori); przyznać komuś coś. e vita cedere – umrzeć.

celare

celo 1 – (alqd, alqm) kryć, taić coś, kogoś. alqm de alqa re celare lub alqm alqm rem celare – ukryć coś przed kimś.

censere

cense o, censu i, censum 2 – oceniać, szacować czyjś mają tek (censum); mniemać, są dzić; (o senacie) uchwalać; przyznać komuś coś.

cernere

cerno, crevi, cretum 3 – oddzielać, odłą czać; spostrzegać, poznawać; postanowić; walczyć.

ciere

ci eo, civi, citum 2 – w ruch wprawiać, poruszać, wzrusza ć; zawołać; oż ywić, wzniecić, sprawić. ad arma ciere – wzywać do broni. alqm in alqm ciere – pobudzić kogoś przeciwko komuś. bellum ciere – wywołać wojnę. lacrimas ciere – wywołać płacz.

cingere

cingo, cinxi, cinctum 3 – opasać, przepasać; towarzyszyć komuś. alqa re cingi – uzbroić się w coś (gladio).

claudere

claudo, clausi, clausum 3 – zamykać, ko ńczyć. agmen claudere – tworzyć tylną straż.

cogitare

cogi to 1 – (de alqa re) myś leć, rozmy ślać, rozważ ać o czymś; (+ inf.) zamierzać zrobić coś. toto animo cogitare – oddawać się rozmyś laniom. male cogitare de alqo – źle komuś życzyć.

cognoscere

cognosco, cogno vi, cogni tum 3 – poznawać, studiowa ć; dowiedzić się czegoś od kogoś, dowiedzieć się o czymś; badać, dochodzić. cognito – na wiadomo ść, dowiedziawszy się (np. cognito vivere Ptolemaeum). (hac) re cognita (his rebus cognitis)- na tę wiadomość, dowiedziawszy się o tym. litteras cognoscere – czytać list.

cogere

cogo, co egi, coactum 3 – zebrać, sprowadzi ć; zjednoczyć, zgromadzić; (o wojsku) ścią gnąć; wnioskować coś z czegoś; wpędzić, zniewolić, wymusić coś; zmusić do czegoś. ad militiam cogere – rekrutować do słu żby wojskowej.

colere

colo, colu i, cultum 3 – hodować, (rolę) uprawia ć, (ciało) pielęgnować, (bogów) czcić, (cnotę) praktykować, (miejscowo ść) zamieszkiwa ć; dbać o coś, o kogoś; szanować, miłować. artem colere – wykonywać zawód. pacem colere – szanować pokój, dochowywać pokoju.

conscicere

conscisco, consci vi (consc ii), consci tum 3 – wspólnie postanowić; wziąć coś na siebie, ś cią gnąć na siebie. mortem sibi conscicere – zadać sobie śmierć.

consistere

consisto, consti ti, - 3 – zejść się; istnieć; opierać się, polegać na czym ś; wynikać z czego ś; (o wojsku) wstrzymać pochód, stanąć obozem; (o okręcie) stanąć na kotwicy; stanąć silnie, nie ust ępować, utrzymać się; opanować się. animo (mente) consistere – zachować zimną krew. in causa consistere – wygrać proces.

constare

consto, consti ti, (constat urus) 1 – stanąć; składać się z czegoś; obstawać przy czymś (in sententia – przy swoim zdaniu); opierać się na czymś; zgadzać się, harmonizować z czymś. quanti constat? – ile kosztuje? parvo constat – tanio kosztuje. constat (inter omnes) + ACI – wiadomo (powszechnie). sibi constare – być w zgodzie ze sobą.

conscuescere

consuesco, consue vi, consue tum 3 – (+ inf.) przyzwyczajać się coś robić; mie ć w zwyczaju. ut consuevi – jak mam w zwyczaju, wedle mego zwyczaju (perf. praesens).

consulere

consu lo, consulu i, consultum 3 – zebrać się na naradę, naradzać się nad czym ś; starać się o kogoś, myśleć o kim ś, komuś pomagać; radzić si ę kogoś w jakiejś sprawie. alqd boni consulere – uznać coś za dobre, pochwalić coś.

contendere

contendo, contendi, contentum 3 – napinać (arcum), natęż ać; współzawodniczyć, walczy ć z kimś o coś; (pociski) miotać; dążyć do czegoś usilnie, żądać czego od kogoś; (+ ACI) zapewniać. contendere ab alqo, ut... – usilnie domagać się od kogoś, aby... rem cum re contendere – porównywać dwie rzeczy ze sob ą.

continere

contine o, contin ui, contentum 2 – razem trzymać, opasać, otaczać; obejmować, zawierać; powstrzymać, powś cią gać; okiełznać. alqd ab alqa re continere – co ś od czego ś z daleka trzyma ć. contineri alqa re – ograniczy ć się do czegoś.

coquere

coquo, coxi, coctum 3 – gotować, piec.

corrigere

corr igo, correxi, correctum 3 – prostować, poprawiać.

corrumpere

corrumpo, corru pi, corruptum 3 – zepsuć, zniszczy ć, udaremnić coś; (sposobność) ominąć, nie wykorzysta ć. alqm pecuni corrumpere – przekupić kogoś. tabulas publicas corrumpere – sfałszowa ć oficjalne tablice ustaw.

credere

credo, credi di, credi tum 3 – (alicui alqd) powierzyć coś komuś (pecuniam); ufać, wierzyć komuś; uważ ać coś za coś, kogoś za kogo ś; (+ ACI, NCI) sądzić. credres – myś lałby kto, mo żna by są dzić (con. potentialis).

creare

cr eo 1 – stworzy ć, wywoła ć, powoła ć do ż ycia; spowodować. alqm consulem creare – mianować kogoś konsulem (acc. duplex).

crescere

cresco, crevi, cretum 3 – rosnąć, powstawać; przybiera ć, wzrastać, zdobyć znaczenie. cretus – urodzony, pochodzą cy z, od

cubare

cubo, cub ui, cub itum 1 – leż eć, spoczywać; spać; leż eć chorym. cubitum ire – iść spać. sub divo cubare – spać pod gołym niebem.

cupere

cup io, cupi vi (cupi i), cupi tum 3 – po żądać, pragnąć, chcieć; sprzyja ć komu ś, by ć komuś ż yczliwym, interesować się ż ywo kimś.

curare

curo 1 – troszczyć się o coś; myśleć o czymś; (interesy) załatwiać; (chorych) piel ęgnować (prowincj ą) zarządzać. corpus curare – wzmacniać się. cura alia! – troszcz się o coś innego! bą dź spokojny! cura ut valeas – troszcz si ę, abyś był zdrowy (formuła pożegnalna w liś cie).

currere

curro, cucurri, cursum 3 – biec, spieszy ć się, pę dzić; (okr tem) płynąć; (o rzeczach) upływać. subsidio currere – biec z pomocą (dat. finalis).

custodire

custodi o 4 – pilnować, czuwać, strzec. se custodire – mie ć się na bacznoś ci.

damnare

damno 1 – skazać, potę pić, uznać winnym kogoś za co ś (gen. criminis); ganić; zobowią zać kogo ś do zrobienia czegoś. capitis (capite) damnare, ad mortem damnare – skazać na karę śmierci.

debere

deb eo, deb ui, debi tum 2 – by ć dłuż nym komuś coś (pecuniam – pienią dze; gratiam – wdzię czność); (+ inf.) mieć obowią zek, musie ć; zawdzię czać komuś coś (parentibus beneficia). debentia dici – rzeczy, które powinny być powiedziane; to, co należ y powiedzieć.

decedere

dec edo, decessi, decessum 3 – odejść; (o urz ędnikach) ust ąpić ze stanowiska; ustą pić komuś. de vita decedere – umrzeć.

decernere

decerno, decr vi, decre tum 3 – oddzielić, okreś lić; zarzą dzić, postanowić; uznać kogoś kimś; przyznać coś komuś. pugnam (proelium) decernere – stoczyć bitwę rozstrzygają cą.

d ecet

de cet, dec uit (nieos.) – (+ ACI) wypada, przystoi.

defendere

defendo, defendi, defensum 3 – odpycha ć, powstrzymywać, odpierać (hostes, pericula); bronić kogoś, czego ś przed czymś; spełnić zadanie.

dicere

dico, dixi, dictum 3 – mówić; mianowa ć kogoś czymś, nazywa ć kogoś kimś; wygłaszać mowę (pro alqo, contra alqm); (pie śćń) śpiewać. causam dicere – prowadzi ć sprawę przed są dem. facile, difficile dictu – trudne, łatwe do powiedzenia sententiam dicere – wygłosi ć przemówienie (w senacie).

differre

diffe ro, differre, distu li, dilatum – roznieść; rozproszyć, rozgłosić; odsunąć, odwlec; łudzić, zwodzić; ró żnić się. poenam differre – odroczyć karę.

diripere

dirip io, diripu i, direptum 3 – rozszarpać, rozerwać; rabować; porwa ć, wydrze ć. urbem diripere – splą drować miasto.

discere

disco, didi ci, - 3 – uczyć si ę; dowiedzie ć się; rozumieć.

dare

do, dedi, datum 1 – dać; (bogom) poś wię cić; (pieni ądze) wypłacić; (wojsko, świadków) wystawić; sprawić, wywołać, stworzyć. alqm in fugam dare – zmusić kogoś do ucieczki. manus dare – poddać się. operam alicui rei dare – troszczy si ę, stara ć się o coś, dbać. poenas (poenam) dare – ponieść karę. se dare alicui rei – oddać się jakiejś sprawie.

docere

doc eo, docu i, doctum 2 – uczyć kogoś czegoś (np. doceo pueros grammaticam); powiadomić kogoś o czymś. fabulam docere – wystawić sztukę na scenie.

dubitare

dubi to 1 – wą tpić w coś; wahać się coś zrobić; wą tpić, ż e...

ducere

d uco, duxi, du ctum 3 – cią gnąć, prowadzić; (powietrze) wdychać; (napoje) pić; (metale) kuć; (rowy, wały, ulice) budować; wyprowadza ć coś z czegoś; obliczy ć, szacowa ć; uważ ać coś za coś; mniemać, są dzić. arcum ducere – naci ga ć łuk. bellum ducere – przecią gać wojnę. uxorem ducere – o żenić się. somnum ducere – sprowadzić sen. sortes ducere – cią gnć losy, losowa ć. versus ducere – pisać poezję.