1. Normy postępowania

funkcje wypowiedzi

1 opisowe 2 pozaopisowe

wypowiedzi opisowe

wypowiedzi, które stwierdzają, że tak a tak jest albo tak a tak nie jest, stwierdzają pewne stany rzeczy faktycznie istniejące czy tylko przez kogoś wyobrażone

wypowiedzi pozaopisowe

1 wypowiedzi dyrektywalne 2 wypowiedzi wyrażające oceny

wypowiedzi dyrektywalne

wypowiedzi, które mają wpływać na zachowania osób, do których są skierowane - normy postępowania, dyrektywy celowościowe 3 reguły sensu czynności konwencjonalnych

dyrektywa celowościowa (teleologiczna)

wyrażenie, które głosi co należy czynić, aby osiągnąć zamierzony rezultat

czynność konwencjonalna

czynność psychofizyczna albo czynność konwencjonalna niższego stopnia, które reguły sensu każą przypisywać określony sens kulturowy

reguły sensu czynności konwencjonalnych

nakazują pewnym czynnościom przypisywać sens czynności konwencjonalnych - wskazują kto i w jaki sposób może dokonać ważnej czynności konwencjonalnej

norma postępowania

wypowiedź, która określonym podmiotom jako jej adresatom nakazuje albo zakazuje, aby w określonych okolicznościach postąpiły albo postępowały w okreśłony sposób

norma postępowania zawiera

1 określenie adresata 2 określenie postępowania wyznaczonego adresatowi 3 określenie okoliczności, w których adresat ma tak postąpić albo postępować

adresat normy

ktoś, komu norma nakazuje albo zakazuje określonego postępowania

norma indywidualna

norma, która wskazuje adresata nazwą indywidualną

norma generalna

norma, która wskazuje adresata nazwą rodzajową

norma konkretna

norma, która wyznacza do spełnienia określony, niepowtarzalny czyn

norma abstrakcyjna

norma, która wyznacza jakieś zachowanie określonego rodzaju, w zasadzie powtarzalne

normodawca

osoba albo odpowiednio zorganizowana grupa osób, która ustanawia normę

normy autonomiczne

normy stanowione przez normodawcę dla samego siebie

normy heteronomiczne

normy stanowione przez normodawcę dla innych podmiotów

norma znajduje zastosowanie

powstanie zespołu okoliczności wskazanych w normie, w których adresat ma postąpić w sposób w niej wyznaczony

zakres zastosowania normy

klasa przyszłych możliwych sytuacji, w których norma znajduje zastosowanie

zakres normowania normy

klasa przyszłych zachowań adresata normy, które norma wyznacza mu do spełnienia

realizowanie normy

zachowanie się adresata normy w sposób wyznaczony przez tą normę

przekroczenie normy

zachowanie się adresata normy w sposób niezgodny z normą

słowna postać normy

1 wypowiedź rozkazująca 2 wypowiedź hipotetyczna 3 wypowiedź kategoryzująca

schemat wypowiedzi hipotetycznej

jeżeli podmiot A posiadający cechę C znajdzie się w okolicznościach W, to powinien czynić Z

schemat wypowiedzi kategorycznej

każdy, kto jest A i ma cechę C w okolicznościach W powinien czynić Z

uzasadnienie obowiązywania norm postępowania

1 tetyczne 2 aksjologiczne 3 behawioralne

uzasadnienie tetyczne

norma obowiązuje jeżeli została ustanowiona albo uznana i nie odwołał tego ktoś, komu należy dawać posłuch ze względu na jego szczególną pozycję społeczną

uzasadnienie aksjologiczne

norma obowiązuje, jeżeli argumentem przemawiającym za jej realizowaniem jest to, że czyny nakazane przez tę normę do spełnienia są dobre, godne aprobaty, a czyny zakazane są złe, godne dezaprobaty

uzasadnienie autonomiczne

odwołania do ocen własnych tej osoby, która daną normę uznaje za obowiązującą

uzasadnienie heteronomiczne

odwołanie do ocen innych podmiotów, jakiegoś autorytetu

obowiązywanie behawioralne

adresaci zachowują się zgodnie z tą normą lub jest dostatecznie prawdopodobne, że za jej niezrealizowanie adresatów spotka jakaś dolegliwość - norma skuteczna, z posłuchem

norma prawna

norma postępowania ustanowiona albo uznana przez upoważniony organ państwa, będąca co do zasady normą generalną i abstrakcyjną

podział norm postępowania

1 normy niedoskonałe 2 normy powiązane funkcjonalnie (sankcjonowane i sankcjonujące)

lex imperfecta

norma, która jakiemuś adresatowi w określonych okolicznościach wyznacza obowiązek okreśłonego postępowania, ale za jego niezrealizowanie prawodawca nie przewiduje wymierzania adresatowi sankcji

norma sankcjonowana

norma postępowania wyznaczająca określonemu podmiotowi w określonych okolicznościach jakieś zachowanie, z którą związana jest norma sankcjonująca

norma sankcjonująca

norma, która określonym adresatom nakazuje wymierzać sankcje za niezrealizowanie nakazów wyznaczonych w innej normie, jeżeli ta znalazła zastosowanie

norma merytoryczna

norma prawna, która nakazuje albo zakazuje jakiegoś zachowania o charakterze czynności psychofizycznej bądź czynności konwencjonalnej

norma kompetencyjna

norma, która udziela jakiemuś podmiotowi kompetencji do dokonania okreśłonych czynności konwencjonalnych z takim skutkiem, że przez jej dokonanie powstaną albo zaktualizują się obowiązki innych podmiotów