9. System prawa

system prawa

odpowiednio uporządkowany zbiór norm prawnych

rodzaje systemów prawnych wg sposobu w jaki kształtują się normy prawne

1 civil lav - system prawa stanowionego 2 common law - system prawa anglosaskiego

rodzaje systemów prawa ze względu na podmioty tworzące prawo

1 prawo krajowe (wewnętrzne) 2 prawo międzynarodowe 3 prawo UE

system civil law

1 podstawowy fakt prawotwórczy - stanowienie norm 2 podstawowe źródło prawa - ustawa 3 prymat ustawy 4 rozdział stosowania i tworzenia prawa 5 wyrasta z tradycji prawa rzymskiego

system common law

1 istotny fakt prawotwórczy - precedens prawotwórczy 2 sądy stosują prawo i mogą je tworzyć 3 wywodzi się z prawa zwyczajowego

prawo krajowe (wewnętrzne)

normy tworzone przez prawodawcę krajowego lub kształtujące się w ramach społeczności państwowej i obowiązujące jedynie na terytorium danego państwa

prawo międzynarodowe

normy tworzone przez wiele państw lub inne podmioty prawa międzynarodowego bądź społeczność międzynarodową, powstają przez zawieranie umów, kształtowanie międz. prawa zwyczajowego i stanowienia przez organizacje międz.

prawo pierwotne UE

traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie oraz traktaty ustanawiające UE, traktaty rewizyjne, traktaty o przystąpieniu do UE państw, ogólne zasady prawa wspólnotowego

prawo wtórne UE

normy stanowione przez instytucje UE - prawo organizacyjne adresowane do instytucji UE, dyrektywy, rozporządzenia, decyzje

acquis communautaire

całokształt dorobku prawnego UE - dotychczasowe prawo UE, sposoby jego rozumienia i stosowania, orzecznictwo sądowe, normy zwyczajowe, wartości podstawowe

formalne cechy systemu prawa

1 zupełność 2 spójność

zupełny system prawa

system w którym nie występują luki

luka aksjologiczna

luka która występuje gdy jakieś zachowanie nie jest uregulowane przez normy danego systemu, chociaż ktoś zgodnie ze swoim systemem wartości jest przekonany iż powinno ono być nakazane/zakazane

luka konstrukcyjna

luka która polega na tym, że normy danego systemu przewidują dokonywanie określonych czynności konwencjonalnych, ale w systemie brakuje reguł wskazujących jak ich dokonać lub te reguły nie są dość precyzyjne

spójny system prawa

system w którym NIE WYSTĘPUJĄ normy ze sobą NIEZGODNE 2 normy systemu są powiązane rozmaitymi WIĘZIAMI

normy sprzeczne

takie dwie normy, z których jedna w określonych okolicznościach nakazuje adresatowi czynić to, co druga w tych samych okolicznościach czynić zakazuje

normy przeciwne

dwie albo więcej norm, które mając częściowo/całkowicie wspólny zakres zastosowania, nakazują adresatowi takie czyny, których nie da się zarazem spełnić

normy niezgodne prakseologicznie

normy, które da się wszystkie zrealizować, ale zrealizowanie jednej z nich niweczy cześciowo lub całkowicie skutki zrealizowania innych norm

rodzaje więzi łączących normy prawne

1 więzi kompetencyjne 2 więzi treściowe

więzi kompetencyjne

wyrażają się tym, że jedne normy powstają na podstawie norm, które jakiemuś podmiotowi udzieliły kompetencji do ich ustanowienia

delegacja ustawodawcza

delegowanie przez parlament kompetencji do stanowienia ustaw na inne podmioty - NIEDOPUSZCZALNA

subdelegacja

przekazywanie kompetencji prawodawczej przez organ, który z mocy ustawy uzyskał upoważnienie do wydawania w jakiejś dziedzinie aktów wykonawczych- NIEDOPUSZCZALNE

recepcja prawa

włączenie z woli prawodawcy do systemu prawa norm, których treść ukształtowała się w innym systemie

rewolucyjna zmiana systemu prawa

tworzy się zespół norm, które nie mają ani kompetencyjnego ani treściowego oparcia w obow. konstytucji, ale są przejawem władzy faktycznej grupy politycznej, a społeczeństwo jest gotowe dawać tym normom posłuch

więź treściowa

przejawia się w tym, że norma udzielająca kompetencji wyznacza treść normy, do której stanowienia upoważnia, ponadto normy systemu znajdują uzasadnienie aksjologiczne w uporządkowanym systemie wartości

zasady prawa

wiążące prawnie normy, które zajmują w systemie pozycję nadrzędną względem innych norm i którym wyznacza się w tym systemie szczególną rolę

funkcje zasad prawa

1 wyznaczają kierunki tworzenia prawa - jakie wartości chronić, jakich nie naruszać 2 wskazują kierunki interpretacji tekstów prawnych 3 wskazują jak wykorzystywać zakres swobody

uporządkowanie pionowe norm

powiązania kompetencyjne

uporządkowanie poziome norm

uporządkowanie norm systemu prawa wg kryteriów treściowych

prawo publiczne

normy, które regulują stosunki między państwem a obywatelem oraz między organami państwa

prawo prywatne

normy, które regulują stosunki między obywatelami

prawo materialne

normy prawne, które w sposób pierwotny wyznaczają sytuacje prawne różnych podmiotów - wyznaczają im obowiązki lub ze względu na te normy powstają dla nich uprawnienia i upoważnienia

prawo formalne (procesowe)

normy, które kształtują określone instytucje, sposób ich powoływania, zasady funkcjonowania i postępowania w tych instytucjach - służebne względem prawa materialnego

podstawowe metody regulacji prawnej

1 cywilistyczna 2 administracyjna 3 karna

cywilistyczna metoda regulacji

1 sytuacje prawne podmiotów prawa są równorzędne 2 respektuje się autonomię woli podmiotów prawa

administracyjna metoda regulacji

1 jeden podmiot jest podporządkowany w stosunku do drugiego - ten drugi jednostronną decyzją może kształtować sytuację prawną pierwszego

karnistyczna metoda regulacji

1 posługiwanie się nakazami i zakazami zachowań 2 grożenie sankcją za przekroczenie norm 3 wyznaczanie obowiązków 4 określenie form w jakich ma być egzekwowane naruszenie norm 5 inicjatywa należy do państwa

prawo konstytucyjne

zespół norm, które regulują ustrój polityczny państwa oraz podstawy ustroju ekonomicznego

prawo administracyjne

zespół norm, które regulują władcze działania organów państwa w stosunku do obywateli, ale także innych podmiotów

prawo cywilne

zespół norm regulujących stosunki majątkowe między obywatelami

prawo rodzinne

zespół norm regulujących zawarcie i ustanie małżeństwa, prawa i obowiązki małżonków, członków rodziny

prawo handlowe

normy regulujące stosunki prawne osób, które prowadzą przedsiębiorstwa zarobkowe

prawo pracy

zespół norm regulujących nawiązanie i ustanie stosunków pracy, prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika, świadczenia na rzecz pracownika

prawo finansowe

zespół norm prawnych regulujących działalność finansową - gromadzenie i rozdzielanie pieniędzy przez państwo, sposób funkcjonowania instytucji, które się tym zajmują

instytucje prawne

zespół norm powiązanych ze sobą funkcjonalnie, regulujących powstanie, trwanie i ustanie jakiegoś typowego stosunku prawnego

kodyfikacja

działanie ustawodawcy zmierzające do ujęcia w formie ustawy wszystkich norm składających się na daną gałąź prawa

kodeks

ustawa, która w sposób wyczerpujący, oparty na spójnym zespole zasad, normuje jakąś rozległą, wyodrębnioną dziedzinę stosunków społecznych

inkorporacja

ułożenie i opublikowanie usystematyzowanego zbioru obowiązujących przepisów prawnych, może mieć charakter zbioru urzędowego lub prywatnego

unifikacja prawa

ujednolicenie obowiązującego prawa polegające na tym, że w miejsce odrębnych przepisów obowiązujących na poszczególnych częściach terytorium państwa wprowadza się przepisy jednolite dla całego terytorium