państwo

pojęcie państwa

wspólnota ludzi zamieszkująca terytorium i poddana władzy zwierzchniej. jest przymusowa

charakterystyka

społeczny charakter, władza państwowa, terytorium, przymusowość, suwerenność, aparat państwowy

władza

zdolność wydawania i egzekwowania decyzji, możliwość środków przymusu, podmioty władzy- rządzący, adresaci- rządzeni

legitymizacja

przekonanie, że sprawowanie władzy przez daną osobę jest słuszne, zasługuje na aprobatę

3 legitymizacji

*charyzmatyczna(wyjątkowe cechy panującego-charyzma) *legalna(władza zdobyta zgodnie z prawem) *tradycyjna(tak było, np. dynastia)

społeczny charakter państwa

duża grupa społeczna- trwałe więzi społeczne, duże znaczenie władzy

terytorium

obszar lądu, wód, powietrza, podziemi, jednostki pływające i powietrzne, ambasady

suwerenność

*zewnętrzna(stosunki z innymi państwami i organizacjami kształtowane samodzielnie, może się trochę zrzec dla organizacji) *wewnętrzna(niezależna od organizacji wewnętrznych)

przymusowość

przynależność do państwa nie jest dobrowolna, państwo posługuje się przymusem

sposoby nabywania obywatelstwo

*zasada krwii *prawo ziemi *związek małżeński *nadane przez organ

Bezpaństwowiec

Apatryd

Aparat państwowy

zespół powiązanych organów państwowych

Organ państwowy

Grupa osób działających w imieniu państwa

Podział organów państwowych ze względu na: rodzaj zadań

*prawodawcze(władza ustawodawcza) *administracyjne(władza wykonawcza) *sądownicze(władza sądownicza) *kontrolne(kontrola i ocena)

Podział organów państwowych ze względu na: skład

*jednoosobowe *kolegialne

Podział organów państwowych ze względu na: sposób powołania

*z wyboru(ciało wyborcze) *z nominacji(organ wyższy) *dziedziczne(monarcha) *przez losowanie(sędziowie pokoju w USA)

Podział organów państwowych ze względu na: kompetencje terytorialne

*centralne(sejm, rząd) *lokalne(np. wojewoda)

obywatelstwo w prawie polskim

konstytucja rp reguluje oraz ustawa o obywatelstwie

Sposoby nabywania obywatelstwa w Rzeczypospolitej

*zasada krwi *prawo ziemi *prezidente *uproszczona naturalizacja(małżeństwo) *reintegracja(nabycie utraconego na skutek małżeństwa z cudzoziemcem) *prawo opcji(utracone w dzieciństwie) *repatriacja(powrót do kraju)

Utrata obywatelstwa RP

tylko na wniosek obywatela po zgodzie prezidenta

Koncepcje genezy państwa: teistyczne

działanie siły nadprzyrodzonej- Tomasz z Akwinu- od Boga pochodzi idea władzy. Popularna w monarchii

Koncepcje genezy państwa: umowy społecznej

Państwo rezultatem umowy między członkami. Neguje koncept teistyczny. John Locke & Jean Jacques Rousseau

Koncepcje genezy państwa: podboju i przemocy

państwo jest konsekwencją podboju plemion słabszych przez silniejsze- podział na rządzonych i rządzących. Ludwik Gumplowicz

Koncepcje genezy państwa: marksistowska

Wynik rozpadu wspólnoty pierwotnej, klasy posiadające(burżuje) i robotnicy Karol Marks Frederik Engels

powstanie państwa

Utworzenie nowego państwa na terytorium niezależnym i obszarze nie podlegającemu innemu państwu. rozpad na kilka mniejszych, połączenie kilku, oderwanie części

upadek państwa

inkorporacja(włączenie 1 do 2), rozpadnięcie na kilka części, połączenie 2 lub więcej w jedno

Funkcje państwa: zewnętrzna

stosunki z innymi państwami, działalność w organizacjach międzynarodowych, ma na celu ochronę suwerenności, realizują służby dyplomatyczne i wojsko

Funkcje państwa: wewnętrzne

obejmuje działania gwarantujące bezpieczeństwo, ład w kraju, organy administracji, policja, prokuratura, sądy, oraz służby więzienne. działalność: praodawcza, porządkowa, administracyjna, gospodarczo-organizatorska, socjalna, kulturalna

Funkcje wewnętrzne państwa: prawodawcza

tworzenie prawa obowiązującego na terytorium państwa

Funkcje wewnętrzne państwa: działalność porządkowa

działania zapewniające porządek na terenie państwa. organy: sądy, policja

Funkcje wewnętrzne państwa: działalność administracyjna

zarządzanie przez odpowiednie organy państwowe określonymi dziedzinami życia publicznego

Funkcje wewnętrzne państwa: kulturalna

wspieranie badań naukowych, rozwoju oświaty i kultury, ochrony zabytków i promocji kultury za granicą

Funkcje wewnętrzne państwa: gospodarczo-organizatorska

zarządzanie przez państwo gospodarką i oddziaływanie na nią. promocja gospodarki na świecie, cochrona przed nieuczciwą konkurencją, stwarza warunki do jej rozwoju.

Funkcje wewnętrzne państwa: działalność socjalna

dążenie do zapewnienia obywatelom minimum egzystencji walka z bezrobociem, starania o poprawę warunków pracy

Państwo liberalne

*tworzy ramy dla gospodarki(np. zwalcza nieuczciwą konkurencję, wprowadza system miar) *mała ingerencja, podstawą wolność umów *nie ingeruje w rynek pracy MOEL Z USA Z CZASÓW NEW DEALU REALIZOWANY W ESTONII, NOWEJ ZELANDII

Państwo regulowanej gospodarki rynkowej

*Celem jest budowa dobrobytu *redystrybucja dóbr(od bogatych do biednych) przeciwdziałanie kryzysom *zapobiega bezrobociu *wspiera rolnictwo REALIZOWANY W WIELU KRAJACH EUROPY, NP. SZWECJI, NIEMCZECH, FRANCJI

Państwo przedsiębiorca

*gopodarka centralnie planowana- państwo określa kierunki rozwoju gozpodarki *środki produkcji własnością państwa *redystrybucja dochodu narodowego *zmniejszanie nierówności społecznych MODEL REALIZOWANY W PAŃSTWACH SOCJALISTYCZNYCH, NIE SPRAWDZIŁ SIĘ

Formy państwa charakteryzuje się ze względu na

*formę rządów(struktura najważniejszych organów, ich relacje, i sposób powołania głowy państwa) *reżim polityczny(sposób rządzenia państwem, metody i techniki sprawowania władzy) *(ustrój terytorialny państwa(struktura terytorialna, zakres samodzielności władz lokalnych, podział kompetencji między władze centralne a lokalne

Republika

Forma rządów w której obywatele wybierają władzę na określony czas. Rodzaje: *arystokratyczne(wybierają wąskie grupy, wyodrębnione przez pochodeni, zamożność. przeszłość) *demokratyczne(wybierane przez ogół obywateli)

Monarchia

Najważniejszym organem jest monarcha, ludność poddana najczęściej dożywotnio, rodzaje: *dziedziczna *elekcyjna *nieograniczona *ograniczona(konstytucja)

formy Monarchii

despotyczna, patrymonialna, stanowa, absolutna, konstytucyjna, parlamentarna.

Monarchia despotyczna

król ma pełnie władzy właściciel całej ziemi, nieograniczona władza, najwyższy kapłan

Monarchia patrymonialna

właściciel całej ziemi, włądza ma sankcje religijną. SREDNIOWECZNA WCZESNA EUROPA

Monarchia stanowa

władze silna monarchy ale ograniczona przez parlament czy stany generalne(uprawnienia opiniodawczo doradcze)

Monarchia absolutna

całkowta niepodzielna władza nie podlega prawu, organy przedstawicielskie nie maja znaczenia.(ANGLIA FRANCJA XVII)

Monarchia konstytucyjna

konstytucja ogranicza monarchę i daje uprawnienia organom przedstawicielskim (MONAKO MAROKO)

Monarchia parlamentarna

Ograniczone kompetencje monarchy, funkcja reprezentacyjna, czasem arbitrażuje pomiędzy poszczególnymi organami państwa. najpopulrnijsze

monarchie absolutne

Watykan, Arabia Saudyjska.

POdział państw ze wzgledu na rezim polityczny

Autorytarne, totalitarne, DEMOKRATYCZNE

Autorytarne

Silna władza wykonawcza w rekach jednostki lub grupy, społecznikostwo nie moze kontrolować władzy, aparat przymusu i represji.

Totalitarne

Państwo kontroluje wszystkie strefy życia społecznego, Duży aparat represji, indoktrynacja, włądza w rekach parti rządzącej i przywódcy. brak opozycji

Demokracja.

Istnieje podział władzy. wszyscy równi wobec prawa, szeroki zakres praw obywatelskich.

podział państw ze względu na ustrój terytorialny

Unitarny i złożony

Unitarny państwo

jednostki podziału terytorianego nie mają w samodzielności politycznej. W całym państwie jednolite prawo obywatelstwo organy sądowe i prawodawcze

Państwo unitarne scentralizowane

*scentralizowane włądze centralne szeroki zakres kompetencji, lokale wyborcze maja wąskie uprawnienia.

Państwo unitarne decentralizowane

władze centralne nie mają uprawnień na wpływanie na sprawy w kompetencji lokalnej władzy

państwo złożone

części składowe państwa mają duży stopień samodzielności, Ogólnopaństwowe instytucje zajmują się wybranymi dziedzinami wspólnego funkcjonowania państwo np. polityka obronną, monetarna i ustawodawstwem karnym.

3 rodzaje państw złożonych

*federacje *konfederacje *unie państw

Funkcja państwa w gospodarce rynkowej:

alokacyjna, przeciwdziałanie korupcji, regulacyjna, stabilizacyjna, redystrybucyjna

Funkcja państwa w gospodarce rynkowej: alokacyjna

gospodarowanie dobrami i usługami, które bez interwencji państwa byłyby niekorzystne dla społeczeństwa (dobra publiczne, np. drogi, policja)

Funkcja państwa w gospodarce rynkowej: przeciwdziałanie korupcji

tworzenie norm prawnych zapobiegających temu zjawisku

Funkcja państwa w gospodarce rynkowej: regulacyjna

tworzenie i utrzymywanie warunków wolnej konkurencji między podmiotami gospodarczymi, np. walka z monopolami

Funkcja państwa w gospodarce rynkowej: stabilizacyjna

walka z inflacją, bezrobociem, utrzymanie wzrostu gospodarczego, np. podnoszenie wydatków z budżetu i rozwój szkolnictwa, tworzenie warunków dla działalności gospodarczej

Funkcja państwa w gospodarce rynkowej: redystrybucyjna

regulowanie dochodów podmiotów gospodarczych, łagodzenie nierówności społecznych, np. płace minimalne, polityka podatkowa, regulacje cen

interwencjonizm państwa w gospodarce: Sejm i senat rp

ustanawiają podatki, uchwlają budżet, stanowią prawo gospodarcze

interwencjonizm państwa w gospodarce: prezidente

podpisuje budget i inne ustawy

interwencjonizm państwa w gospodarce: rada ministrów

opracowuje projekt ustawy budgetowej i realizuje budget

interwencjonizm państwa w gospodarce: NBP

centralny bank państwa, prezes powoływany przez Sejm na wniosek prezidente na 6 lat

interwencjonizm państwa w gospodarce: Rada Polityki Pieniężnej

Organ NBP, składa się z prezesa NBP, 9 członków wybranych przez sejm senat i prezidente spośród specjalistów. Realizuje politykę pieniężną państwa

interwencjonizm państwa w gospodarce: NIK

Nadzoruje gospodarność organów administracji państwowej, samorządów i przedsiębiorstw realizujących zadania państwowe

zadania NBP

*utrzymanie stabilnego poziomu cen *wspieranie polityki gospodarczej rządu *gospodarowanie rezerwami dewizowymi *regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie *emisja pieniądza *bankowa obsługa budgetu *tworzenie warunków do rozwoju systemu bankowego

Formy interwencjonizmu:

inwestycje państwowe, dotacje, regulacja cen, protekcjonizm, polityka fiskalna, polityka pieniężna

Formy interwencjonizmu: inwestycje państwowe

nakłady finansowe dokonywane przez państwo, mają pobudzić koniunkturę i zmniejszyć bezrobocie,

Formy interwencjonizmu: dotacje

środki finansowe płacone przez rząd firmom i osobom prawnym. najczęściej rolnictwo, eksport oraz przedsiębiorstwa a nawet górnictwo

Formy interwencjonizmu: regulacja cen

*ustalanie ceny minimalnej *ustalanie ceny maksymalnej

Formy interwencjonizmu: protekcjonizm

ochrona rynku krajowego przed konkurencją zza granicy przez ograniczenie importu i wspieranie eksportu

Rodzaje protekcjonizmu

CŁA, KONTYNGENTY (maksymalna ilość towaru jaką można sprowadzić), EMBARGO, WPROWADZANIE WYSOKICH NORM JAKOŚCI DLA TOWARÓW ZZA GRANICY, ULGI I ZWOLNIENIA PODATKOWE DLA EKSPORTERÓW, SUBSYDIA(dopłaty dla towarów wysyłanych na eksport),

Formy interwencjonizmu: polityka fiskalna

decyzje rządu dotyczące wydatków i wpływów budgetowej. cel- zwiększenie zatrudnienia, wzrostu gospodarczego, stabilizacji cen. instrument: np. obniżenie podatków

Formy interwencjonizmu: polityka pieniężna

regulowanie podaży pieniądza na rynku w zależności od potrzeb gospodarki. ilość jest kontrolowana przez bBank Centralny i Radę Polityki Pieniężnej. Instrument: zmiana wysokości stóp procentowych

Plusy i Minusy interwencjonizmu

+(zwiększenie zatrudnienia i zysków producentów krajowych oraz bilansu handlowego) -(wzrost cen na rynku, ograniczanie dostępu społeczeństwa do produktów, niebezpieczeństwo odpowiedzi protekcjonizmem państw wobec których się go stosuje)

Budżet państwa

jest to szczegółowy plan finansowy zawierający przewidywane dochody i wydatki na określony czas w przyszłości. konkretna forma prawna.

Różnica między dochodami a wydatkami budżetu ma postać:

nadwyżki budżetowej i deficytu budżetowego(finansowany za pomocą długu publicznego

Współczesne rodzaje budżetów:

Budżet ogólny UE, budżet państwa, budżet jednostek samorządu terytorialnego.

Funkcje budżetu

*fisklna(gromadzenie dochodów) *stymulacyjna(wpływanie na procesy gospodarcze przez np. zmiany struktury podatków *REDYSTRYBUCYJNA- podział dochodu narodowego pomiędzy obywateli.

Przykładowe cele polityki budżetowej

Ograniczenie i hamowanie inflaacji, przyspieszanie wzrostu gosparczego. WALKA Z BEZROBOCIEM I UBÓSTWEM* Wyrównywanie podziału życia i utrzymywanie równowagi bilansu płatniczego.

ZAsady Budzetowe

Uprzedniości(BUDZET UCHWALONY PRZED OKRESEM OBOWIAZYWANIA) *Równowagi budżetowej(DOCHODY MAJA POKRYWAC WYDATKI) *roczność(ROK obejmuje Budzet) * zupełności(Budżet dotyczy wszystkich dochodów i wydatków państwa. * Jedności (Ujety w jednej ustawie budzetowej) *JAWNOSCI

Źródła dochodu PL budżetu

1VAT 2. AKCYZA 3>PIT 4. CIT 5. Dochody jednostek budżetowych. 7. Wpłaty z zysku NBP 8. cła 9. wpłaty z eu

pODATKI

pUBLICZNO PRAWNE, PRZYMUSOWE bezzwrotne pieniężne świadczenia, o charakterze ogólnym, nakładane jednostronnie przez państwo. Podatek nie podlega zwrotowi.

Dochody Jednostek Budżetowych

Dochody z administracji publicznej, w wymiaru sprawiedliwości, Gosp. mieszkaniowej, Transportu i łaczności.

Wypłaty z zysku NBP

Pochodzą z inwestowanych za granicą rezerw walutowych oraz zmian kursu złotego w stosunku do EURO I DOLARA

Podział podatków

*ZE wzgledu na sposób świadczenia *Przedmiot opodatkowania * podmiot *Sposób naliczania.

Podział podatków ze względu na sposób świadczenia.

bezpośrednie (bezpośrednio z majątku) Pośrednie(przy zakupie towaru)

Podział podatków ze względu na przedmiot podatkowania

Dochodowe(PODSTAWĄ PODATKU JEST DOCHÓd) * majątkowe(PODASTAWĄ PODATKU JEST MAJĄTEK LUB KAPITAŁ) * KOnsumpcyjne (ZWIAZNE Z NABYWANYMI TOWARAMI)

Podział podatków ze względu podmiot

Podatki lokalne podatki o zasięgu krajowym

Podział podatków ze względu Sposób naliczania

Progresywne (im wiekszy dochód tym wikasza lipa) LINIOWE (Stawka niezależna od dochodu) DYGRESYWNE (Im wyższy dochód tym niższa stawka podatkowa) KWOTOWE (z góry ustalana kwota)

PIT

dochodowy od osób fizycznych, wszystkie osoby które uzyskały wyższy dochód od sumy z ustawy, charakter progresywny, 2 stawki: 18% i 32%. tylko nie dla rolników leśników, darowizn i spadków.

CIT

Podatke dochodowy o osób prwnych. Firmy uzyskujące dochód z działalności gospodarczej z wyjątkiem rolników i leśników. 19%

VAT

Podatek od towarów i usług. Pośredni, obejmuje sprzedaż towarów, świadczenia usług, eksport towarów, świadczenia usług. Podstawowa stawka 22%. Płatnikami są przedsiębiorstwa, jednostki organizacyjne i osoby fizyczne

Podatek Akcyzowy

nakładany na niektóre towary(ekskluzywne). Od 25-100%

Od spadków i darowizn

Osoby fizyczne które nabyły własność rzeczy lub praw majątkowych tytułem spadku, darowizny i innych. zależy od wartości rzeczy i stopnia pokrewieństwa

Podatek rolny

Za posiadanie lub użytkowanie wieczyste gruntów rolnych. Wysokość stanowi równowartość 2,5q żyta z 1 ha

Podatek leśny

właściciele gruntów leśnych. równowartość 0,22 m3 drewna z 1 ha

od czynności cywilno prawnych

opodatkowanie czynności cywilno prawnych- umów(wymienionych w ustawie) wysokość określa ustawa

Wydatki budżetowe

*obligatoryjne(zdeterminowane) *nieobligatoryjne(wynagrodzenia pracownicze, wydatki bieżące jednostek budżetowych)